[1696] เป็นลาภของเราไม่ใช่น้อยเลย ที่มี
บัณฑิตเช่นนี้อยู่ในราชสกุล เพราะว่านักปราชญ์
ทั้งหลายย่อมแทงตลอด ซึ่งเนื้อความแห่งปัญหาอัน
ลึกซึ้ง ละเอียด ด้วยคำสุภาษิต.
[1697] เรามีความพอใจเป็นอย่างยิ่งด้วยคำ
สุภาษิตจะให้รถเทียมด้วยม้าอัสดรคนละหนึ่งคัน และ
บ้านส่วยอันเจริญคนละหนึ่งบ้าน แก่ท่านทั้งหลาย
ผู้เป็นบัณฑิตทุกคน.
จบเมณฑกปัญหาชาดกที่ 8

อรรถกถาเมณฑกปัญหาชาดก

เมณฑกปัญหา
จักมีอย่างแจ่มแจ้งในอุมมังคชาดก.¹
จบอรรถกถาเมณฑกปัญหาชาดก
ดูพระสูตรและอรรถกถาแปล ขุททกนิกาย ชาดก เล่มที่ 4 ภาคที่ 2 หน้า 426

9. มหาปทุมชาดก

ว่าด้วยมหาปทุมกุมาร

[1698] พระราชาผู้เป็นใหญ่ในแผ่นดินไม่เห็น
โทษของผู้อื่นว่าน้อยหรือมากโดยประการทั้งปวงไม่
พิจารณาด้วยพระองค์เองก่อนแล้ว ไม่พึงลงอาชญา.
[1699] กษัตริย์พระองค์ใด ยังไม่ทันพิจารณา
แล้ว ทรงลงพระราชอาชญา กษัตริย์พระองค์นั้นชื่อว่า
ย่อมกลืนกินพระกระยาหารพร้อมด้วยหนาม เหมือน
คนตาบอดกลืนกินอาหารพร้อมด้วยแมลงวัน ฉะนั้น.
[1700] กษัตริย์พระองค์ใด ทรงลงพระราช-
อาชญากับผู้ไม่ควรจะลงพระราชอาญา ไม่ทรงลง
พระราชอาชญากับผู้ที่ควรลงพระราชอาญา กษัตริย์
พระองค์นั้น เป็นเหมือนคนเดินทางไม่ราบเรียบ ไม่
รู้ว่าทางเรียบหรือไม่เรียบ.
[1701] กษัตริย์พระองค์ใด ทรงเห็นเหตุที่
ควรลงอาชญา และไม่ควรลงพระราชอาชญาและทรง
เห็นเหตุนั้น โดยประการทั้งปวงเป็นอย่างดีแล้ว ทรง
ปกครองบ้านเมือง กษัตริย์พระองค์นั้นสมควรปกครอง
ราชสมบัติ.