คนพึงคบหาด้วยความระมัดระวังเป็นนิตย์ เพราะว่าสิ่ง
ทั้ง 5 นั้นมีอัธยาศัยที่รู้ได้ยาก.
[1612] หญิงที่งามเกินไป 1 หญิงที่ชายเป็น
อันมากไม่รักใคร่ (หญิงแพศยา) 1 หญิงที่เหมือนมือ
ขวา (ชำนาญการฟ้อนการขับ ) 1 หญิงที่เป็นภรรยา
ของคนอื่น 1 หญิงที่เห็นแก่ทรัพย์ 1 หญิง 5 จำพวก
นี้ก็ไม่ควรคบหา.
จบจุลลกุณาลชาดกที่ 1

อรรถกถาทวาทสนิบาต

จุลกุณาลชาดก

ชาดกเรื่องนี้ มีคำเริ่มต้นว่า ขุทฺทานํ ลหุจิตฺตานํ ดังนี้ จักมี
อย่างแจ่มแจ้งในกุณาลชาดก.¹
จบอรรถกถาจุลกุณาลชาดก
ดูพระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่มที่ 4 ภาคที่ 1 หน้า 514

2. ภัททสาลชาดก

ว่าด้วยการบำเพ็ญประโยชน์แก่ญาติ

[1613] ท่านเป็นใคร มีผ้าอันสะอาดหมดจด
มายืนอยู่บนอากาศ เพราะเหตุไร น้ำตาของท่านจึงไหล
ภัยมาถึงท่านแต่ที่ไหน.
[1614] ข้าแต่พระองค์ผู้สมมติเทพ เมื่อหม่อม
ฉันได้รับการบูชาอยู่ 60,000 ปี ชนทั้งหลายรู้จัก
หม่อมฉันว่า ภัททสาละ ในแว่นแคว้นของพระองค์
นี้แล.
[1615] ข้าแต่พระองค์ผู้เป็นใหญ่ในทิศ พระ-
ราชาพระองค์ก่อน ๆ เมื่อสร้างพระนคร อาคาร และ
ปราสาทต่าง ๆ พระราชาเหล่านั้นมิได้ดูหมิ่นหม่อมฉัน
เลย พระราชาเหล่านั้นบูชาหม่อมฉัน ฉันใด แม้
พระองค์ก็จงบูชาหม่อมฉัน ฉันนั้นเถิด.
[1616] ก็ข้าพเจ้ามิได้เห็นต้นไม้อื่นที่จะใหญ่โต
เหมือนท่าน โดยประมาณ ท่านเป็นไม้งามแต่กำเนิด
ด้วยย่านและปริมณฑล.
[1617] ข้าพเจ้าจะให้นายช่างทำปราสาทมีเสา
เดียว เป็นที่รื่นรมย์ใจ ข้าพเจ้าจะเชื้อเชิญท่านมาอยู่ที่
ปราสาทนั้น ดูก่อนเทวดา ชีวิตของท่านจักยั่งยืน.