2. โกสัมพิยชาดก

ว่าด้วยอยู่คนเดียวดีกว่าร่วมกับคนพาล

คนโน้นได้ชนะเรา คนโน้นได้ลักของของเรา
เวรของชนเหล่านั้น ย่อมระงับไปได้.
[1220] แต่ไหนแต่ไรมา ในโลกนี้ เวรย่อมไม่
ระงับด้วยเวร แต่ย่อมระงับได้ด้วยการไม่จอง
เวร ธรรมนี้เป็นของเก่า.
[1221] ก็ชนเหล่าอันย่อมไม่รู้สึกว่า พวกเราจะ
พากันยุบยับในท่ามกลางสงฆ์นี้ ส่วนชนเหล่า
ใดในหมู่นั้นย่อมรู้สึกได้ ความหมายมั่นกัน
ย่อมสงบระงับไป เพราะการทำไว้ในใจโดย
แยบคายของชนเหล่านั้น.
[1222] คนที่ปล้นแว่นแคว้นชิงทรัพย์สมบัติ
กันจนถึงปลงชีวิตลิดกระดูกกันแล้ว ก็ยังกลับ
สามัคคีกันได้ เหตุไรพวกเธอจึงไม่สามัคคี
กันเล่า.
[1223] ถ้าจะพึงได้สหายผู้มีปัญญาเป็นนักปราชญ์
ไปไหนไปด้วยกัน อยู่ด้วยช่วยทำประโยชน์
ให้สำเร็จ ควรชื่นชมมีสติเที่ยวไปกับสหายนั้น
จะครอบงำอันตรายทั้งปวงได้.

[1224] ถ้าไม่พึงได้สหายผู้มีปัญญา เป็นนัก
ปราชญ์ ไปไหนไปด้วยกัน อยู่ด้วยช่วยทำ
ประโยชน์ให้สำเร็จ พึงเที่ยวไปแต่ผู้เดียว
เหมือนพระราชาทรงสละแว่นแคว้นเสด็จไป
แต่พระองค์เดียวฉะนั้น หรือเหมือนช้างมา-
ตังคะ เที่ยวไปในป่าแต่ผู้เดียวฉะนั้น.
[1225] การเที่ยวไปผู้เดียวประเสริฐกว่า เพราะ
คุณคือความเป็นสหาย ย่อมไม่มีในคนพาล
ควรเที่ยวไปผู้เดียวแต่ไม่ควรทำบาป เหมือน
ช้างมาตังคะมีความขวนขวายน้อย เที่ยวไปใน
ป่าแต่ผู้เดียวแลไม่ทำบาป ฉะนั้น.
จบ โกสัมพิยชาดกที่ 2

อรรถกถาโกสัมพิยชาดกที่ 2

พระศาสดาเมื่อทรงอาศัยเมืองโกสัมพีประทับอยู่ ณ โฆสิตาราม
ทรงปรารภเหล่าภิกษุที่ทะเลาะกันในเมืองโกสัมพี ตรัสเรื่องนี้มีคำเริ่ม
ต้นว่า ปุถุสทฺโท ดังนี้. เนื้อเรื่องมีมาแล้วในโกสัมพิกขันธกะ สำหรับ
ในที่นี้มีความย่อ ดังต่อไปนี้.