เมนู

10. ทีปิชาดก



ว่าด้วยคนร้ายไม่ต้องการเหตุผล



[1199] คุณลุงครับ ท่านพออดทนได้หรือ พอจะ
เยียวยาอัตภาพให้เป็นไปได้อยู่หรือ ท่านมี
ความสุขดีหรือ มารดาของฉันได้ถามความสุข
ของท่าน เราทั้งหลายปรารถนาความสุขแก่ท่าน
เหมือนกัน.
[1200] แน่ะแม่แพะ เจ้ามารังแกเหยียบหาง
ของเราได้ วันนี้เจ้าสำคัญว่า จะพึงพ้นความ
ตาย ด้วยวาทะว่า ลุง หรือ ?
[1201] ท่านนั่งผินหน้าตรงทิศบูรพา ฉันก็ได้มา
นั่งอยู่ตรงหน้าท่าน ไฉนฉันจะเข้าไปเหยียบ
หางของท่าน ซึ่งอยู่เบื้องหลังได้เล่า.
[1202] ทวีปทั้ง 4 ทั้งมหาสมุทร และภูเขา
มีประมาณเท่าใด เราเอาหางของเราวงที่มีประ-
มาณเท่านั้นไว้หมด เจ้าจะงดเว้นที่ที่เราเอาหาง
วงไว้นั้นได้อย่างไร ?

[1203] ในกาลก่อน มารดาบิดาก็ดี พี่น้อง
ทั้งหลายก็ดี ได้บอกความเรื่องนี้แก่ฉันแล้ว
ว่าหางของท่านผู้ประทุษร้ายยาว ฉันจึงมาทาง
อากาศ.
[1204] แน่ะแม่แพะ ก็เพราะว่า ฝูงเนื้อเห็น
เจ้ามาในอากาศ จึงพากันหนีไปเสีย ภักษาหาร
ของเรา เจ้าทำให้พินาศหมดแล้ว.
[1205] เมื่อแม่แพะวิงวอนอยู่อย่างนี้ เสือ-
เหลืองผู้มีเลือดเป็นภักษาหารก็ขม้ำคอ วาจา
สุภาษิตมิได้มีในหมู่บุคคลผู้ประทุษร้าย.
[1206] เหตุผล สภาพธรรม วาจาสุภาษิตมิได้
มีในบุคคลผู้ประทุษร้ายเลย บุคคลพึงพยายาม
หลีกไปให้พ้นบุคคลผู้ประทุษร้าย ก็บุคคลผู้
ประทุษร้ายนั้น ย่อมไม่ยินดีคำสุภาษิต ของ
สัตบุรุษทั้งหลาย.

จบ ทีปิชาดกที่ 10

อรรถกถาทีปิชาดกที่ 10



พระศาสดาเมื่อประทับอยู่ ณ พระเวฬุวันมหาวิหาร ทรงปรารภ
แม่แพะตัวหนึ่ง จึงตรัสเรื่องนี้ มีคำเริ่มต้นว่า ขมนียํ ยาปนียํ ดังนี้.
ความพิสดารว่า สมัยหนึ่งพระมหาโมคคัลลานเถระอยู่ที่เสนา-
สนะซอกเขา ใกล้ประตูภูเขาวงก์แห่งหนึ่ง. ที่จงกรมของท่าน ได้มี
อยู่ที่ใกล้ ๆ ประตูภูเขานั้น. ครั้งนั้น พวกคนเลี้ยงแพะ. คิดว่า แพะ
จะเที่ยวอยู่ในที่นี่ จึงได้ต้อนแพะเข้าไปไว้ในซอกภูเขา แล้วพากัน
เที่ยวเล่นอยู่. เย็นวันหนึ่ง เมื่อพวกคนเลี้ยงแพะพากันต้อนฝูงแพะไป
แม่แพะตัวหนึ่งไปเล่นไกลฝูง ไม่ทันเห็นฝูงแพะออกจากคอก จึงเดิน
ล้าหลังอยู่. เสือเหลืองตัวหนึ่ง เห็นแม่แพะนั้นออกทีหลัง จึงคิดว่า
เราจักกินแม่แพะนั้น แล้วจึงไปยืนขวางประตูซอกเขาอยู่. แม่แพะ
เหลียวดูทางโน้น ทางนี้ เห็นเสือเหลืองนั้น คิดว่า เสือนี้ยืนอยู่
ถ้าเราจะกลับหนีไป ก็คงไม่รอดชีวิต เราควรจะทำความกล้าหาญใน
วันนี้ ดังนี้แล้ว จึงยกเขามุ่งหน้าเผชิญเสือเหลืองนั้นวิ่งไปโดยเร็ว
เสือเหลืองหลบ ด้วยคิดว่า จักจับเอาทางนี้ แต่ไม่ทัน แม่แพะได้โจน
เข้าที่รกชัฏรีบหนีเข้ากลุ่มแพะไปได้.
พระโมคคัลลานเถระ ได้เห็นกิริยาของสัตว์ทั้งสองนั้น วันรุ่งขึ้น
จึงไปกราบทูลพระตถาคตว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ แม่แพะนั้น ได้ทำ
ความบากบั่น ด้วยความที่ตนเป็นผู้มีอุบายฉลาด จึงรอดพ้นจากเสือ-