6. เจติยราชชาดก

ว่าด้วยเชฏฐาปจายนธรรม

ข้าแต่พระเจ้าเจติยราช ถ้าพระองค์ตรัส
สัจวาจา พระองค์ก็จะประทับอยู่ในพระราชวัง
ตามเดิมได้ ถ้ายังตรัสมุสาวาทอยู่ พระองค์ก็
จะดำรงอยู่ได้ เพียงบนพื้นดิน ไม่สามารถจะ
ลอยขึ้นสู่อากาศได้อีก.
[1165] พระราชาพระองค์ใดทรงทราบอยู่ ถูก
เขาถามปัญหาแล้วแกล้งทำมุสาวาท พยากรณ์
ปัญหานั้นไปเสียอย่างอื่น ในแว่นแคว้นของ
พระราชาพระองค์นั้น ฝนย่อมตกในเวลาไม่ใช่
ฤดูกาล ย่อมไม่ตกต้องตามฤดูกาล.
ข้าแต่พระเจ้าเจติยราช ถ้าพระองค์ตรัส
สัจวาจา พระองค์ก็จะประทับอยู่ในพระราช
วังตามเดิมได้ ถ้าพระองค์ตรัสมุสาวาทอยู่ ก็
จะถูกแผ่นดินสูบลงไปอีก.
[1166] ข้าแต่พระองค์ผู้เป็นใหญ่ในทิศ พระ-
ราชาพระองค์ใดทรงทราบอยู่ ถูกเขาถามปัญหา
แล้วแกล้งตรัสแก้เป็นปัญหานั้นไปเสียอย่างอื่น

พระชิวหาของพระราชาพระองค์นั้นจะแตก
เป็นสองแฉก เหมือนลิ้นงู.
ข้าแต่พระเจ้าเจติยราช ถ้าพระองค์ตรัส
สัจวาจา พระองค์ก็จะประทับอยู่ในพระราช-
วังตามเดิมได้ ถ้าพระองค์ยังตรัสมุสาวาทอยู่
ก็จะถูกแผ่นดินสูบ ลึกยิ่งลงไปอีก.
[1167] ข้าแต่พระราชาผู้เป็นใหญ่ในทิศ พระ-
ราชาพระองค์ใดทรงทราบอยู่ เมื่อถูกถามปัญหา
แล้วแกล้งตรัส แก้ ปัญหา นั้นไปเสียอย่างอื่น
พระชิวหาของพระราชาพระองค์นั้น จะไม่มี
เหมือนปลาฉะนั้น.
ข้าแต่พระเจ้าเจติราช ถ้าพระองค์ตรัส
สัจวาจา พระองค์ก็จะประทับอยู่ในพระราช-
วังตามเดิมได้ ถ้าพระองค์ยังตรัสมุสาวาทอยู่
ก็จะถูกแผ่นดินสูบ ลึกยิ่งลงไปกว่านี้อีก.
[1168] พระราชาพระองค์ใด ทรงทราบอยู่ เมื่อ
ถูกถามปัญหาแล้ว แกล้งตรัสแก้ปัญหานั้นไป

เสียอย่างอื่น พระราชาพระองค์นั้น จะมีแต่
พระธิดาเท่านั้นมาเกิด หามีพระราชโอรสมา
เกิดในราชสกุลไม่.
ข้าแต่พระเจ้าเจติยราช ถ้าพระองค์ตรัส
สัจวาจา พระองค์ก็จะประทับอยู่ในพระราช-
วังตามเดิมได้ ถ้าพระองค์ยังตรัสมุสาวาทอยู่
ก็จะถูกแผ่นดินสูบ ลึกไปยิ่งกว่านี้อีก.
[1169] พระราชาพระองค์ใด ทรงทราบอยู่ เมื่อ
ถูกถามปัญหาแล้ว แกล้งตรัสแก้ปัญหานั้น
ไปเสียอย่างอื่น พระราชาพระองค์นั้นจะไม่มี
พระราชโอรส ถ้ามีก็จะพากันหลีกหนีไปยัง
ทิศน้อยทิศใหญ่.
ข้าแต่พระเจ้าเจติยราช ถ้าพระองค์ตรัส
สัจวาจา พระองค์ก็จะประทับอยู่ในพระราช-
วังตามเดิมได้ ถ้าพระองค์ยังตรัสมุสาวาทอยู่
ก็จะถูกแผ่นสูบ ลึกยิ่งกว่านั้นลงไปอีก.

[1170] พระเจ้าเจติยราชนั้น แต่ก่อนเคยเสด็จ
เที่ยวไปได้ในอากาศ ภายหลังถูกพระฤๅษีสาบ
แล้ว เสื่อมจากอำนาจ ถึงกำหนดเวลาของตน
แล้ว ก็ถูกแผ่นดินสูบ.
เพราะเหตุนั้นแหละ บัณฑิตทั้งหลายจึง
ไม่สรรเสริญฉันทาคติ บุคคลไม่พึงเป็นผู้มีจิต
ถูกฉันทาคติเป็นต้นประทุษร้าย พึงกล่าวแต่
คำสัตย์เท่านั้น.
จบ เจติยราชชาดกที่ 6

อรรถกถาเจติยราชชาดกที่ 6

พระศาสดาเมื่อประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน ทรงปรารภ
พระเทวทัตตอนถูกแผ่นดินสูบ จึงตรัสเรื่องนี้ มีคำเริ่มต้นว่า ธมฺโม
หเว หโต หนฺติ ดังนี้.
ความย่อมีว่า วันนี้ ภิกษุทั้งหลายสนทนากันในโรงธรรมสภาว่า
ดูก่อนอาวุโสทั้งหลาย พระเทวทัตทำมุสาวาท ถูกแผ่นดินสูบ มีอเวจี
เป็นที่ไปในเบื้องหน้า. พระศาสดาเสด็จมาตรัสถามว่า ดูก่อนภิกษุ
ทั้งหลาย บัดนี้พวกเธอนั่งสนทนากันถึงเรื่องอะไร ? เมื่อภิกษุเหล่านั้น