เมนู

ปัญจกนิบาตชาดก


1. มณิกุณฑลวรรค


1. มณิกุณฑลชาดก


ผู้ไม่หวั่นไหวในโลกธรรม


[702] พระองค์ทรงละแว่นแคว้น ม้า กุณฑล
แก้วมณี อนึ่ง ยังทรงละพระราชบุตรและ
เหล่าพระสนมเสียได้ เมื่อโภคสมบัติทั้งสิ้น
ของพระองค์ไม่มีเหลือเลย เหตุไฉนพระองค์
จึงไม่ทรงเดือดร้อน ในคราวที่มหาชนพากัน
เศร้าโศกอยู่เล่า.
[703] โภคสมบัติย่อมละทิ้งสัตว์ไปเสียก่อนก็
มี บางทีสัตว์ย่อมละทิ้งโภคสมบัติเหล่านั้น
ไปก่อนก็มี ดูก่อนพระองค์ผู้ใคร่ในกามารมณ์
โภคสมบัติที่บริโภคกันอยู่เป็นของไม่แน่
นอน เพราะฉะนั้น หม่อมฉันจึงไม่เดือดร้อน
ในคราวที่มหาชนพากันเศร้าโศกอยู่.

[704 ] พระจันทร์อุทัยขึ้นเต็มดวง ก็จะกลับ
หายสิ้นไป พระอาทิตย์กำจัดความมืด ทำ
โลกให้เร่าร้อนแล้วอัสดงคตไป ดูก่อน
พระองค์ผู้เป็นศัตรู โลกธรรมทั้งหลายหม่อม
ฉันชนะได้แล้ว เพราะฉะนั้น หม่อมฉันจึงไม่
เศร้าโศกในคราวที่มหาชนพากันเศร้าโศกอยู่.
[705] คฤหัสถ์ผู้บริโภคกามคุณ เกียจคร้านก็
ไม่ดี บรรพชิตไม่สำรวมก็ไม่ดี พระเจ้า
แผ่นดินไม่ทรงใคร่ครวญเสียก่อนแล้วทรงทำ
ก็ไม่ดี บัณฑิตมีความโกรธเป็นเจ้าเรือน
ก็ไม่ดี.
[706] ข้าแต่พระองค์ผู้เป็นเจ้าทิศ กษัตริย์ควร
ใคร่ครวญเสียก่อนแล้วจึงทำ ไม่ใคร่ครวญ
เสียก่อนแล้วไม่ควรทำ อิสริยยศ บริวารยศ
และเกียรติคุณ ของพระราชาผู้ทรงใคร่ครวญ
ก่อนแล้วจึงทำ ย่อมเจริญขึ้น.

จบ มณิกุณฑลชวดกที่ 1

อรรถกถาชาดก


ปัญจกนิบาต


อรรถกถามณิกุณฑลวรรคที่ 1


อรรถกถามณิกุณฑลชาดกที่ 1


พระศาสดาเมื่อประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน ทรงปรารภ
อำมาตย์ชั่วผู้จัดประโยชน์ทั้งปวง ในภายในพระราชวังของพระเจ้า-
โกศล จึงตรัสพระธรรมเทศนานี้ มีคำเริ่มต้นว่า ชินฺโน รฏฺฐสฺส-
มณิภุณฺฑเล จ
ดังนี้.
เรื่องปัจจุบันได้ให้พิสดารไว้แล้วในหนหลังนั่นแล. ส่วนใน
ชาดกนี้ พระโพธิสัตว์ได้เป็นพระเจ้าพาราณสี. อำมาตย์ชั่วนำพระเจ้า-
โกศลมายึดเอากาสิกรัฐ จองจำพระเจ้าพาราณสีใส่ไว้ในเรือนจำ.
พระเจ้าพาราณสีทำฌานให้เกิดขึ้นแล้วนั่งขัดสมาธิในอากาศ. ความ
เร่าร้อนเกิดขึ้นในร่างกายของราชาผู้เป็นโจร. พระราชาโจรนั้นเข้า
ไปหาพระเจ้าพาราณสี แล้วกล่าวคาถาที่ 1 ว่า :-
พระองค์ทรงละทิ้งแว่นแคว้น ม้า
กุณฑล แก้วมณี อนึ่ง ยังทรงละทิ้งราชบุตร
และเหล่าสนม เมื่อโภคสมบัติทั้งสิ้น ของ
พระองค์ไม่มีเหลือเลย เพราะเหตุไร พระองค์
จึงไม่ทรงเดือดร้อนในคราวเศร้าโศกเล่า.