ปจนฺโต อปจนฺตสฺส, อมมสฺส สกิญฺจโน [อกิญฺจโน (ก.)];

อนาทานสฺส สาทาโน, ทาตุมรหามิ โภชนํฯ

[283]

ภิกฺขุญฺจ ทานิ ปุจฺฉามิ, ตุณฺหีมาสีน สุพฺพตํ;

อิสิ เต ภตฺตํ ปาทาสิ, สุจิํ มํสูปเสจนํฯ

[284]

ตํ ตฺวํ ภตฺตํ ปฏิคฺคยฺห, ตุณฺหี ภุญฺชสิ เอกโก;

นาญฺญํ กญฺจิ [กิญฺจิ (ก.)] นิมนฺเตสิ, โกยํ ธมฺโม นมตฺถุ เตฯ

[285]

น ปจามิ น ปาเจมิ, น ฉินฺทามิ น เฉทเย;

ตํ มํ อกิญฺจนํ ญตฺวา, สพฺพปาเปหิ อารตํฯ

[286]

วาเมน ภิกฺขมาทาย, ทกฺขิเณน กมณฺฑลุํ;

อิสิ เม ภตฺตํ ปาทาสิ, สุจิํ มํสูปเสจนํฯ

[287]

เอเต หิ ทาตุมรหนฺติ, สมมา สปริคฺคหา;

ปจฺจนีกมหํ มญฺเญ, โย ทาตารํ นิมนฺตเยฯ

[288]

อตฺถาย วต เม อชฺช, อิธาคจฺฉิ รเถสโภ;

โสหํ อชฺช ปชานามิ [อิโต ปุพฺเพ น ชานามิ (สี. ปี.)], ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํฯ

[289]

รฏฺเฐสุ คิทฺธา ราชาโน, กิจฺจากิจฺเจสุ พฺราหฺมณา;

อิสี มูลผเล คิทฺธา, วิปฺปมุตฺตา จ ภิกฺขโวติฯ

ภิกฺขาปรมฺปรชาตกํ เตรสมํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สุว กินฺนร มุกฺก ขราชินโส, ภิสชาต มเหสิ กโปตวโร;

อถ โมร สตจฺฉก วาณิชโก, อถ ราช สพฺราหฺมณ ภิกฺขปรนฺติฯ

ปกิณฺณกนิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ

15. วีสตินิปาโต

497. มาตงฺคชาตกํ (1)

[1]

กุโต นุ อาคจฺฉสิ ทุมฺมวาสี [รุมฺมวาสี (สี. ปี.)], โอตลฺลโก ปํสุปิสาจโกว;

สงฺการโจฬํ ปฏิมุญฺจ [ปฏิมุจฺจ (สี. ปี.)] กณฺเฐ, โก เร ตุวํ โหสิ [โหหิสิ (สี. ปี.)] อทกฺขิเณยฺโยฯ

[2]

อนฺนํ ตเวทํ [ตว อิทํ (ก. สี. ปี.), ตวยิทํ (สฺยา.)] ปกตํ ยสสฺสิ, ตํ ขชฺชเร ภุญฺชเร ปิยฺยเร จ;

ชานาสิ มํ ตฺวํ ปรทตฺตูปชีวิํ, อุตฺติฏฺฐปิณฺฑํ ลภตํ สปาโกฯ

[3]

อนฺนํ มเมทํ [มม อิทํ (ก. สี. ปี.), มมยิทํ (สฺยา.)] ปกตํ พฺราหฺมณานํ, อตฺตตฺถาย สทฺทหโต มเมทํ [มม อิทํ (ก. สี. ปี.), มมยิทํ (สฺยา.)];

อเปหิ เอตฺโต กิมิธฏฺฐิโตสิ, น มาทิสา ตุยฺหํ ททนฺติ ชมฺมฯ

[4]

ถเล จ นินฺเน จ วปนฺติ พีชํ, อนูปเขตฺเต ผลมาสมานา [มาสสานา (สี. ปี.), มาสิํ สมานา (สฺยา.)];

เอตาย สทฺธาย ททาหิ ทานํ, อปฺเปว อาราธเย ทกฺขิเณยฺเยฯ

[5]

เขตฺตานิ มยฺหํ วิทิตานิ โลเก, เยสาหํ พีชานิ ปติฏฺฐเปมิ;

เย พฺราหฺมณา ชาติมนฺตูปปนฺนา, ตานีธ เขตฺตานิ สุเปสลานิฯ

[6]

ชาติมโท จ อติมานิตา จ, โลโภ จ โทโส จ มโท จ โมโห;

เอเต อคุณา เยสุ จ สนฺติ [เยสุ วสนฺติ (สี. ปี.)] สพฺเพ, ตานีธ เขตฺตานิ อเปสลานิฯ

[7]

ชาติมโท จ อติมานิตา จ, โลโภ จ โทโส จ มโท จ โมโห;

เอเต อคุณา เยสุ น สนฺติ สพฺเพ, ตานีธ เขตฺตานิ สุเปสลานิฯ

[8]

กฺเวตฺถ คตา [กฺวตฺถ คตา (สฺยา.), กตฺเถว ภฏฺฐา (ปี.)] อุปโชติโย จ, อุปชฺฌาโย จ อถวา คณฺฑกุจฺฉิ [อณฺฑกุจฺฉิ (สี. สฺยา. ปี.)];

อิมสฺส ทณฺฑญฺจ วธญฺจ ทตฺวา, คเล คเหตฺวา ขลยาถ [คลยาถ (ก.)] ชมฺมํฯ

[9]

คิริํ นเขน ขณสิ, อโย ทนฺเตหิ [ทนฺเตน (สี. ปี.)] ขาทสิ;

ชาตเวทํ ปทหสิ, โย อิสิํ ปริภาสสิฯ

[10]

อิทํ วตฺวาน มาตงฺโค, อิสิ สจฺจปรกฺกโม;

อนฺตลิกฺขสฺมิํ ปกฺกามิ [ปกฺกมิ (ก.)], พฺราหฺมณานํ อุทิกฺขตํฯ

[11]

อาเวลฺลิตํ [อเวฐิตํ (สี. ปี.)] ปิฏฺฐิโต อุตฺตมงฺคํ, พาหุํ [พาหํ (สี. ปี.)] ปสาเรติ อกมฺมเนยฺยํ [อกมฺปเนยฺยํ (ก.)];

เสตานิ อกฺขีนิ ยถา มตสฺส, โก เม อิมํ ปุตฺตมกาสิ เอวํฯ

[12]

อิธาคมา สมโณ ทุมฺมวาสี, โอตลฺลโก ปํสุปิสาจโกว;

สงฺการโจฬํ ปฏิมุญฺจ กณฺเฐ, โส เต อิมํ ปุตฺตมกาสิ เอวํฯ

[13]

กตมํ ทิสํ อคมา ภูริปญฺโญ, อกฺขาถ เม มาณวา เอตมตฺถํ;

คนฺตฺวาน ตํ ปฏิกเรมุ อจฺจยํ, อปฺเปว นํ ปุตฺต ลเภมุ ชีวิตํฯ

[14]

เวหายสํ อคมา ภูริปญฺโญ, ปถทฺธุโน ปนฺนรเสว จนฺโท;

อปิ จาปิ โส ปุริมทิสํ อคจฺฉิ, สจฺจปฺปฏิญฺโญ อิสิ สาธุรูโปฯ

[15]

อาเวลฺลิตํ ปิฏฺฐิโต อุตฺตมงฺคํ, พาหุํ ปสาเรติ อกมฺมเนยฺยํ;

เสตานิ อกฺขีนิ ยถา มตสฺส, โก เม อิมํ ปุตฺตมกาสิ เอวํฯ

[16]

ยกฺขา หเว สนฺติ มหานุภาวา, อนฺวาคตา อิสโย สาธุรูปา;

เต ทุฏฺฐจิตฺตํ กุปิตํ วิทิตฺวา, ยกฺขา หิ เต ปุตฺตมกํสุ เอวํฯ

[17]

ยกฺขา จ เม ปุตฺตมกํสุ เอวํ, ตฺวญฺเญว เม มา กุทฺโธ [กุทฺธ (ก.)] พฺรหฺมจาริ;

ตุมฺเหว [ตุยฺเหว (ก.)] ปาเท สรณํ คตาสฺมิ, อนฺวาคตา ปุตฺตโสเกน ภิกฺขุฯ

[18]

ตเทว หิ เอตรหิ จ มยฺหํ, มโนปโทโส น มมตฺถิ [มม นตฺถิ (ปี.)] โกจิ;

ปุตฺโต จ เต เวทมเทน มตฺโต, อตฺถํ น ชานาติ อธิจฺจ เวเทฯ

[19]

อทฺธา หเว ภิกฺขุ มุหุตฺตเกน, สมฺมุยฺหเตว ปุริสสฺส สญฺญา;

เอกาปราธํ [เอตาปราธํ (ก.)] ขม ภูริปญฺญ, น ปณฺฑิตา โกธพลา ภวนฺติฯ

[20]

อิทญฺจ มยฺหํ อุตฺติฏฺฐปิณฺฑํ, ตว [นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ] มณฺฑพฺโย ภุญฺชตุ อปฺปปญฺโญ;

ยกฺขา จ เต นํ [เต ปุตฺตํ (สฺยา.)] น วิเหฐเยยฺยุํ, ปุตฺโต จ เต เหสฺสติ [โหหิติ (สี. ปี.)] โส อโรโคฯ

[21]

มณฺฑพฺย พาโลสิ ปริตฺตปญฺโญ, โย ปุญฺญเขตฺตานมโกวิโทสิ;

มหกฺกสาเวสุ ททาสิ ทานํ, กิลิฏฺฐกมฺเมสุ อสญฺญเตสุฯ

[22]

ชฏา จ เกสา อชินา นิวตฺถา, ชรูทปานํว มุขํ ปรูฬฺหํ;

ปชํ อิมํ ปสฺสถ ทุมฺมรูปํ [รุมฺมรูปิํ (สี. ปี.)], น ชฏาชินํ ตายติ อปฺปปญฺญํฯ

[23]

เยสํ ราโค จ โทโส จ, อวิชฺชา จ วิราชิตา;

ขีณาสวา อรหนฺโต, เตสุ ทินฺนํ มหปฺผลนฺติฯ

มาตงฺคชาตกํ ปฐมํฯ

498. จิตฺตสมฺภูตชาตกํ (2)

[24]

สพฺพํ นรานํ สผลํ สุจิณฺณํ, น กมฺมุนา กิญฺจน โมฆมตฺถิ;

ปสฺสามิ สมฺภูตํ มหานุภาวํ, สกมฺมุนา ปุญฺญผลูปปนฺนํฯ

[25]

สพฺพํ นรานํ สผลํ สุจิณฺณํ, น กมฺมุนา กิญฺจน โมฆมตฺถิ;

กจฺจินฺนุ จิตฺตสฺสปิ เอวเมวํ, อิทฺโธ มโน ตสฺส ยถาปิ มยฺหํฯ

[26]

สพฺพํ นรานํ สผลํ สุจิณฺณํ, น กมฺมุนา กิญฺจน โมฆมตฺถิ;

จิตฺตมฺปิ ชานาหิ [จิตฺตํ วิชานาหิ (สี. ปี.)] ตเถว เทว, อิทฺโธ มโน ตสฺส ยถาปิ ตุยฺหํฯ

[27]

ภวํ นุ จิตฺโต สุตมญฺญโต เต, อุทาหุ เต โกจิ นํ เอตทกฺขา;

คาถา สุคีตา น มมตฺถิ กงฺขา, ททามิ เต คามวรํ สตญฺจฯ

[28]

น จาหํ จิตฺโต สุตมญฺญโต เม, อิสี จ เม เอตมตฺถํ อสํสิ;

‘‘คนฺตฺวาน รญฺโญ ปฏิคาหิ [ปฏิคายิ (สฺยา. ก.), ปฏิคาย (?)] คาถํ, อปิ เต วรํ อตฺตมโน ทเทยฺย’’ [อปิ นุ เต วรํ อตฺตมโน ทเทยฺย (สฺยา.), อปิ นุ เต อตฺตมโน วรํ ทเท (ก.)]ฯ

[29]

โยเชนฺตุ เว ราชรเถ, สุกเต จิตฺตสิพฺพเน;

กจฺฉํ นาคานํ พนฺธถ, คีเวยฺยํ ปฏิมุญฺจถฯ

[30]

อาหญฺญนฺตุ [อาหญฺญเร (สฺยา.)] เภริมุทิงฺคสงฺเข [สงฺขา (สฺยา.)], สีฆานิ ยานานิ จ โยชยนฺตุ;

อชฺเชวหํ อสฺสมํ ตํ คมิสฺสํ, ยตฺเถว ทกฺขิสฺสมิสิํ นิสินฺนํฯ

[31]

สุลทฺธลาโภ วต เม อโหสิ, คาถา สุคีตา ปริสาย มชฺเฌ;

สฺวาหํ อิสิํ สีลวตูปปนฺนํ, ทิสฺวา ปตีโต สุมโนหมสฺมิฯ

[32]

อาสนํ อุทกํ ปชฺชํ, ปฏิคฺคณฺหาตุ โน ภวํ;

อคฺเฆ ภวนฺตํ ปุจฺฉาม, อคฺฆํ กุรุตุ โน ภวํฯ

[33]

รมฺมญฺจ เต อาวสถํ กโรนฺตุ, นารีคเณหิ ปริจารยสฺสุ;

กโรหิ โอกาสมนุคฺคหาย, อุโภปิ มํ อิสฺสริยํ กโรมฯ

[34]

ทิสฺวา ผลํ ทุจฺจริตสฺส ราช, อโถ สุจิณฺณสฺส มหาวิปากํ;

อตฺตานเมว ปฏิสํยมิสฺสํ, น ปตฺถเย ปุตฺต [ปุตฺตํ (สี. ปี.)] ปสุํ ธนํ วาฯ

[35]

ทเสวิมา วสฺสทสา, มจฺจานํ อิธ ชีวิตํ;

อปตฺตญฺเญว ตํ โอธิํ, นโฬ ฉินฺโนว สุสฺสติฯ

[36]

ตตฺถ กา นนฺทิ กา ขิฑฺฑา, กา รตี กา ธเนสนา;

กิํ เม ปุตฺเตหิ ทาเรหิ, ราช มุตฺโตสฺมิ พนฺธนาฯ

[37]

โสหํ เอวํ ปชานามิ [โส อหํ สุปฺปชานามิ (สี. ปี.)], มจฺจุ เม นปฺปมชฺชติ;

อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส, กา รตี กา ธเนสนาฯ

[38]

ชาติ นรานํ อธมา ชนินฺท, จณฺฑาลโยนิ ทฺวิปทากนิฏฺฐา [ทิปทากนิฏฺฐา (สี. ปี.)];

สเกหิ กมฺเมหิ สุปาปเกหิ, จณฺฑาลคพฺเภ [จณฺฑาลิคพฺเภ (สฺยา.)] อวสิมฺห ปุพฺเพฯ

[39]

จณฺฑาลาหุมฺห อวนฺตีสุ, มิคา เนรญฺชรํ ปติ;

อุกฺกุสา นมฺมทาตีเร [รมฺมทาตีเร (สฺยา. ก.)], ตฺยชฺช พฺราหฺมณขตฺติยาฯ

[40]

อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุ, ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา;

กโรหิ ปญฺจาล มเมต [มเมว (สฺยา. ก.)] วากฺยํ, มากาสิ กมฺมานิ ทุกฺขุทฺรยานิฯ

[41]

อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุ, ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา;

กโรหิ ปญฺจาล มเมต วากฺยํ, มากาสิ กมฺมานิ ทุกฺขปฺผลานิฯ

[42]

อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุ, ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา;

กโรหิ ปญฺจาล มเมต วากฺยํ, มากาสิ กมฺมานิ รชสฺสิรานิฯ

[43]

อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุ, วณฺณํ ชรา หนฺติ นรสฺส ชิยฺยโต;

กโรหิ ปญฺจาล มเมต วากฺยํ, มากาสิ กมฺมํ นิรยูปปตฺติยาฯ

[44]

อทฺธา หิ สจฺจํ วจนํ ตเวตํ, ยถา อิสี ภาสสิ เอวเมตํ;

กามา จ เม สนฺติ อนปฺปรูปา, เต ทุจฺจชา มาทิสเกน ภิกฺขุฯ

[45]

นาโค ยถา ปงฺกมชฺเฌ พฺยสนฺโน, ปสฺสํ ถลํ นาภิสมฺโภติ คนฺตุํ;

เอวมฺปหํ [เอวมหํ (สฺยา.)] กามปงฺเก พฺยสนฺโน, น ภิกฺขุโน มคฺคมนุพฺพชามิฯ

[46]

ยถาปิ มาตา จ ปิตา จ ปุตฺตํ, อนุสาสเร กินฺติ สุขี ภเวยฺย;

เอวมฺปิ มํ ตฺวํ อนุสาส ภนฺเต, ยถา จิรํ [ยมาจรํ (สี. ปี. ก. อฏฺฐ.)] เปจฺจ สุขี ภเวยฺยํฯ

[47]

โน เจ ตุวํ อุสฺสหเส ชนินฺท, กาเม อิเม มานุสเก ปหาตุํ;

ธมฺมิํ [ธมฺมํ (สี. ปี.)] พลิํ ปฏฺฐปยสฺสุ ราช, อธมฺมกาโร ตว [อธมฺมกาโร จ เต (สี. สฺยา. ปี.)] มาหุ รฏฺเฐฯ

[48]

ทูตา วิธาวนฺตุ ทิสา จตสฺโส, นิมนฺตกา สมณพฺราหฺมณานํ;

เต อนฺนปาเนน อุปฏฺฐหสฺสุ, วตฺเถน เสนาสนปจฺจเยน จฯ

[49]

อนฺเนน ปาเนน ปสนฺนจิตฺโต, สนฺตปฺปย สมณพฺราหฺมเณ จ;

ทตฺวา จ ภุตฺวา จ ยถานุภาวํ, อนินฺทิโต สคฺคมุเปหิ [มุเปติ (ปี. ก.)] ฐานํฯ

[50]

สเจ จ ตํ ราช มโท สเหยฺย, นารีคเณหิ ปริจารยนฺตํ;

อิมเมว คาถํ มนสี กโรหิ, ภาเสสิ [ภาเสหิ (สฺยา. ปี. ก.)] เจนํ ปริสาย มชฺเฌฯ

[51]

อพฺโภกาสสโย ชนฺตุ, วชนฺตฺยา ขีรปายิโต;

ปริกิณฺโณ สุวาเนหิ [สุปิเนหิ (สี. ปี.)], สฺวาชฺช ราชาติ วุจฺจตีติฯ

จิตฺตสมฺภูตชาตกํ ทุติยํฯ

499. สิวิชาตกํ (3)

[52]

ทูเร อปสฺสํ เถโรว, จกฺขุํ ยาจิตุมาคโต;

เอกเนตฺตา ภวิสฺสาม, จกฺขุํ เม เทหิ ยาจิโตฯ

[53]

เกนานุสิฏฺโฐ อิธ มาคโตสิ, วนิพฺพก [วณิพฺพก (สี.)] จกฺขุปถานิ ยาจิตุํ;

สุทุจฺจชํ ยาจสิ อุตฺตมงฺคํ, ยมาหุ เนตฺตํ ปุริเสน ทุจฺจชํฯ

[54]

ยมาหุ เทเวสุ สุชมฺปตีติ, มฆวาติ นํ อาหุ มนุสฺสโลเก;

เตนานุสิฏฺโฐ อิธ มาคโตสฺมิ, วนิพฺพโก จกฺขุปถานิ ยาจิตุํฯ

[55]

วนิพฺพโต [วนิพฺพโก (สฺยา. ปี.)] มยฺห วนิํ [วนํ (ก.), วณิํ (สี. สฺยา. ปี.)] อนุตฺตรํ, ททาหิ เต จกฺขุปถานิ ยาจิโต;

ททาหิ เม จกฺขุปถํ อนุตฺตรํ, ยมาหุ เนตฺตํ ปุริเสน ทุจฺจชํฯ

[56]

เยน อตฺเถน อาคจฺฉิ [อาคญฺฉิ (สี. ปี.)], ยมตฺถมภิปตฺถยํ;

เต เต อิชฺฌนฺตุ สงฺกปฺปา, ลภ จกฺขูนิ พฺราหฺมณฯ

[57]

เอกํ เต ยาจมานสฺส, อุภยานิ ททามหํ;

ส จกฺขุมา คจฺฉ ชนสฺส เปกฺขโต, ยทิจฺฉเส ตฺวํ ตทเต สมิชฺฌตุฯ

[58]

มา โน เทว อทา จกฺขุํ, มา โน สพฺเพ ปรากริ [ปรกฺกริ (สฺยา. ก. อฏฺฐ.), ปริกฺกริ (ก.) ปริ อา กริ = ปรากริ];

ธนํ เทหิ มหาราช, มุตฺตา เวฬุริยา พหูฯ

[59]

ยุตฺเต เทว รเถ เทหิ, อาชานีเย จลงฺกเต;

นาเค เทหิ มหาราช, เหมกปฺปนวาสเสฯ

[60]

ยถา ตํ สิวโย [สีวิโย (สฺยา.)] สพฺเพ, สโยคฺคา สรถา สทา;

สมนฺตา ปริกิเรยฺยุํ [ปริกเรยฺยุํ (สฺยา. ปี.)], เอวํ เทหิ รเถสภฯ

[61]

โย เว ทสฺสนฺติ วตฺวาน, อทาเน กุรุเต มโน;

ภูมฺยํ [ภูมฺยา (สี. ปี.)] โส ปติตํ ปาสํ, คีวายํ ปฏิมุญฺจติฯ

[62]

โย เว ทสฺสนฺติ วตฺวาน, อทาเน กุรุเต มโน;

ปาปา ปาปตโร โหติ, สมฺปตฺโต ยมสาธนํฯ

[63]

ยญฺหิ ยาเจ ตญฺหิ ทเท, ยํ น ยาเจ น ตํ ทเท;

สฺวาหํ ตเมว ทสฺสามิ, ยํ มํ ยาจติ พฺราหฺมโณฯ

[64]

อายุํ นุ วณฺณํ นุ สุขํ พลํ นุ, กิํ ปตฺถยาโน นุ ชนินฺท เทสิ;

กถญฺหิ ราชา สิวินํ อนุตฺตโร, จกฺขูนิ ทชฺชา ปรโลกเหตุฯ

[65]

น วาหเมตํ ยสสา ททามิ, น ปุตฺตมิจฺเฉ น ธนํ น รฏฺฐํ;

สตญฺจ ธมฺโม จริโต ปุราโณ, อิจฺเจว ทาเน รมเต มโน มม [มมํ (สี. ปี.)]ฯ

[66]

สขา จ มิตฺโต จ มมาสิ สีวิก [สีวก (สี. ปี.)], สุสิกฺขิโต สาธุ กโรหิ เม วโจ;

อุทฺธริตฺวา [อุทฺธตฺว (สี.), ลทฺธ ตฺวํ (ปี.)] จกฺขูนิ มมํ ชิคีสโต, หตฺเถสุ ฐเปหิ [อาเวสิ (สี.)] วนิพฺพกสฺสฯ

[67]

โจทิโต สิวิราเชน, สิวิโก วจนงฺกโร;

รญฺโญ จกฺขูนุทฺธริตฺวา [จกฺขูนิ อุทฺธตฺวา (สี. ปี.)], พฺราหฺมณสฺสูปนามยิ;

สจกฺขุ พฺราหฺมโณ อาสิ, อนฺโธ ราชา อุปาวิสิฯ

[68]

ตโต โส กติปาหสฺส, อุปรูฬฺเหสุ จกฺขุสุ;

สูตํ อามนฺตยี ราชา, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒโนฯ

[69]

โยเชหิ สารถิ ยานํ, ยุตฺตญฺจ ปฏิเวทย;

อุยฺยานภูมิํ คจฺฉาม, โปกฺขรญฺโญ วนานิ จฯ

[70]

โส จ โปกฺขรณีตีเร [โปกฺขรณิยา ตีเร (สี. ปี.)], ปลฺลงฺเกน อุปาวิสิ;

ตสฺส สกฺโก ปาตุรหุ, เทวราชา สุชมฺปติฯ

[71]

สกฺโกหมสฺมิ เทวินฺโท, อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก;

วรํ วรสฺสุ ราชีสิ, ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉสิฯ

[72]

ปหูตํ เม ธนํ สกฺก, พลํ โกโส จนปฺปโก;

อนฺธสฺส เม สโต ทานิ, มรณญฺเญว รุจฺจติฯ

[73]

ยานิ สจฺจานิ ทฺวิปทินฺท, ตานิ ภาสสฺสุ ขตฺติย;

สจฺจํ เต ภณมานสฺส, ปุน จกฺขุ ภวิสฺสติฯ

[74]

เย มํ ยาจิตุมายนฺติ, นานาโคตฺตา วนิพฺพกา;

โยปิ มํ ยาจเต ตตฺถ, โสปิ เม มนโส ปิโย;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, จกฺขุ เม อุปปชฺชถฯ

[75]

ยํ มํ โส ยาจิตุํ อาคา, เทหิ จกฺขุนฺติ พฺราหฺมโณ;

ตสฺส จกฺขูนิ ปาทาสิํ, พฺราหฺมณสฺส วนิพฺพโต [วณิพฺพิโน (สี.), วนิพฺพิโน (ปี.)]ฯ

[76]

ภิยฺโย มํ อาวิสี ปีติ, โสมนสฺสญฺจนปฺปกํ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, ทุติยํ เม อุปปชฺชถฯ

[77]

ธมฺเมน ภาสิตา คาถา, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒน;

เอตานิ ตว เนตฺตานิ, ทิพฺพานิ ปฏิทิสฺสเรฯ

[78]

ติโรกุฏฺฏํ ติโรเสลํ, สมติคฺคยฺห ปพฺพตํ;

สมนฺตา โยชนสตํ, ทสฺสนํ อนุโภนฺตุ เตฯ

[79]

โก นีธ วิตฺตํ น ทเทยฺย ยาจิโต, อปิ วิสิฏฺฐํ สุปิยมฺปิ อตฺตโน;

ตทิงฺฆ สพฺเพ สิวโย สมาคตา, ทิพฺพานิ เนตฺตานิ มมชฺช ปสฺสถฯ

[80]

ติโรกุฏฺฏํ ติโรเสลํ, สมติคฺคยฺห ปพฺพตํ;

สมนฺตา โยชนสตํ, ทสฺสนํ อนุโภนฺติ เมฯ

[81]

น จาคมตฺตา ปรมตฺถิ กิญฺจิ, มจฺจานํ อิธ ชีวิเต;

ทตฺวาน มานุสํ [ทตฺวา มานุสกํ (สี.)] จกฺขุํ, ลทฺธํ เม [เม อิติ ปทํ นตฺถิ สี. โปตฺถเก] จกฺขุํ อมานุสํฯ

[82]

เอตมฺปิ ทิสฺวา สิวโย, เทถ ทานานิ ภุญฺชถ;

ทตฺวา จ ภุตฺวา จ ยถานุภาวํ, อนินฺทิตา สคฺคมุเปถ ฐานนฺติฯ

สิวิชาตกํ ตติยํฯ

500. สิรีมนฺตชาตกํ (4)

[83]

ปญฺญายุเปตํ สิริยา วิหีนํ, ยสสฺสินํ วาปิ อเปตปญฺญํ;

ปุจฺฉามิ ตํ เสนก เอตมตฺถํ, กเมตฺถ เสยฺโย กุสลา วทนฺติฯ

[84]

ธีรา จ พาลา จ หเว ชนินฺท, สิปฺปูปปนฺนา จ อสิปฺปิโน จ;

สุชาติมนฺโตปิ อชาติมสฺส, ยสสฺสิโน เปสกรา [เปสฺสกรา (สี. ปี.)] ภวนฺติ;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญ นิหีโน สิรีมาว [สิริมาว (สี. สฺยา. ปี.)] เสยฺโยฯ

[85]

ตุวมฺปิ ปุจฺฉามิ อโนมปญฺญ, มโหสธ เกวลธมฺมทสฺสิ;

พาลํ ยสสฺสิํ ปณฺฑิตํ อปฺปโภคํ, กเมตฺถ เสยฺโย กุสลา วทนฺติฯ

[86]

ปาปานิ กมฺมานิ กโรติ พาโล [กโรนฺติ พาลา (สฺยา. ก.)], อิธเมว [อิทเมว (สฺยา. ก. อฏฺฐ.), อิมเมว (ก.)] เสยฺโย อิติ มญฺญมาโน [มญฺญมานา (สฺยา. ก.)];

อิธโลกทสฺสี ปรโลกมทสฺสี, อุภยตฺถ พาโล กลิมคฺคเหสิ;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญว เสยฺโย น ยสสฺสิ พาโลฯ

[87]

น สิปฺปเมตํ วิทธาติ โภคํ, น พนฺธุวา [น พนฺธวา (สี. สฺยา. ก.)] น สรีรวณฺโณ โย [น สรีราวกาโส (สี. สฺยา. ปี.)];

ปสฺเสฬมูคํ สุขเมธมานํ, สิรี หิ นํ ภชเต โครวินฺทํ [โคริมนฺทํ (สี. ปี.)];

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญ นิหีโน สิรีมาว เสยฺโยฯ

[88]

ลทฺธา สุขํ มชฺชติ อปฺปปญฺโญ, ทุกฺเขน ผุฏฺโฐปิ ปโมหเมติ;

อาคนฺตุนา ทุกฺขสุเขน ผุฏฺโฐ, ปเวธติ วาริจโรว ฆมฺเม;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญว เสยฺโย น ยสสฺสิ พาโลฯ

[89]

ทุมํ ยถา สาทุผลํ อรญฺเญ, สมนฺตโต สมภิสรนฺติ [สมภิจรนฺติ (สี. ปี.)] ปกฺขี;

เอวมฺปิ อฑฺฒํ สธนํ สโภคํ, พหุชฺชโน ภชติ อตฺถเหตุ;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญ นิหีโน สิรีมาว เสยฺโยฯ

[90]

น สาธุ พลวา พาโล, สาหสา วินฺทเต ธนํ;

กนฺทนฺตเมตํ ทุมฺเมธํ, กฑฺฒนฺติ นิรยํ ภุสํ;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญว เสยฺโย น ยสสฺสิ พาโลฯ

[91]

ยา กาจิ นชฺโช คงฺคมภิสฺสวนฺติ, สพฺพาว ตา นามโคตฺตํ ชหนฺติ;

คงฺคา สมุทฺทํ ปฏิปชฺชมานา, น ขายเต อิทฺธิํ ปญฺโญปิ โลเก [อิทฺธิปโร หิ โลเก (ก. สี. สฺยา.), อิทฺธิปโร หิ โลโก (สี. ปี. อฏฺฐ.)];

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญ นิหีโน สิรีมาว เสยฺโยฯ

[92]

ยเมตมกฺขา อุทธิํ มหนฺตํ, สวนฺติ นชฺโช สพฺพกาลมสงฺขฺยํ;

โส สาคโร นิจฺจมุฬารเวโค, เวลํ น อจฺเจติ มหาสมุทฺโทฯ

[93]

เอวมฺปิ พาลสฺส ปชปฺปิตานิ, ปญฺญํ น อจฺเจติ สิรี กทาจิ;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญว เสยฺโย น ยสสฺสิ พาโลฯ

[94]

อสญฺญโต เจปิ ปเรสมตฺถํ, ภณาติ สนฺธานคโต [สณฺฐานคโต (สฺยา. ปี.), สนฺถานคโต (สี.)] ยสสฺสี;

ตสฺเสว ตํ รูหติ ญาติมชฺเฌ, สิรี หิ นํ [สิริหีนํ (สี. ก.), สิรีหีนํ (สฺยา. ปี.)] การยเต น ปญฺญา [น ปญฺโญ (สี.), น ปญฺญํ (สฺยา. ก.)];

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญ นิหีโน สิรีมาว เสยฺโยฯ

[95]

ปรสฺส วา อตฺตโน วาปิ เหตุ, พาโล มุสา ภาสติ อปฺปปญฺโญ;

โส นินฺทิโต โหติ สภาย มชฺเฌ, ปจฺฉาปิ [เปจฺจมฺปิ (สี. ปี.), เปจฺจาปิ (?)] โส ทุคฺคติคามี โหติ;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญว เสยฺโย น ยสสฺสิ พาโลฯ

[96]

อตฺถมฺปิ เจ ภาสติ ภูริปญฺโญ, อนาฬฺหิโย [อนาลโย (ปี.)] อปฺปธโน ทลิทฺโท;

น ตสฺส ตํ รูหติ ญาติมชฺเฌ, สิรี จ ปญฺญาณวโต น โหติ;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญ นิหีโน สิรีมาว เสยฺโยฯ

[97]

ปรสฺส วา อตฺตโน วาปิ เหตุ, น ภาสติ อลิกํ ภูริปญฺโญ;

โส ปูชิโต โหติ สภาย มชฺเฌ, ปจฺฉาปิ โส สุคฺคติคามี โหติ;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญว เสยฺโย น ยสสฺสิ พาโลฯ

[98]

หตฺถี ควสฺสา มณิกุณฺฑลา จ, ถิโย จ อิทฺเธสุ กุเลสุ ชาตา;

สพฺพาว ตา อุปโภคา ภวนฺติ, อิทฺธสฺส โปสสฺส อนิทฺธิมนฺโต;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญ นิหีโน สิรีมาว เสยฺโยฯ

[99]

อสํวิหิตกมฺมนฺตํ, พาลํ ทุมฺเมธมนฺตินํ;

สิรี ชหติ ทุมฺเมธํ, ชิณฺณํว อุรโค ตจํ;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญว เสยฺโย น ยสสฺสิ พาโลฯ

[100]

ปญฺจ ปณฺฑิตา มยํ ภทฺทนฺเต, สพฺเพ ปญฺชลิกา อุปฏฺฐิตา;

ตฺวํ โน อภิภุยฺย อิสฺสโรสิ, สกฺโกว ภูตปติ เทวราชา;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญ นิหีโน สิรีมาว เสยฺโยฯ

[101]

ทาโสว ปญฺญสฺส ยสสฺสิ พาโล, อตฺเถสุ ชาเตสุ ตถาวิเธสุ;

ยํ ปณฺฑิโต นิปุณํ สํวิเธติ, สมฺโมหมาปชฺชติ ตตฺถ พาโล;

เอตมฺปิ ทิสฺวาน อหํ วทามิ, ปญฺโญว เสยฺโย น ยสสฺสิ พาโลฯ

[102]

อทฺธา หิ ปญฺญาว สตํ ปสตฺถา, กนฺตา สิรี โภครตา มนุสฺสา;

ญาณญฺจ พุทฺธานมตุลฺยรูปํ, ปญฺญํ น อจฺเจติ สิรี กทาจิฯ

[103]

ยํ ตํ อปุจฺฉิมฺห อกิตฺตยี โน, มโหสธ เกวลธมฺมทสฺสี;

ควํ สหสฺสํ อุสภญฺจ นาคํ, อาชญฺญยุตฺเต จ รเถ ทส อิเม;

ปญฺหสฺส เวยฺยากรเณน ตุฏฺโฐ, ททามิ เต คามวรานิ โสฬสาติฯ

สิรีมนฺตชาตกํ [สิริมนฺทชาตกํ (สี. สฺยา. ปี.)] จตุตฺถํฯ

501. โรหณมิคชาตกํ (5)

[104]

เอเต ยูถา ปติยนฺติ, ภีตา มรณสฺส [มรณา (สฺยา. ปี.), มรณ (ก.)] จิตฺตก;

คจฺฉ ตุวมฺปิ มากงฺขิ, ชีวิสฺสนฺติ ตยา สหฯ

[105]

นาหํ โรหณ [โรหนฺต (สี. ปี.), โรหน (สฺยา.)] คจฺฉามิ, หทยํ เม อวกสฺสติ;

น ตํ อหํ ชหิสฺสามิ, อิธ หิสฺสามิ ชีวิตํฯ

[106]

เต หิ นูน มริสฺสนฺติ, อนฺธา อปริณายกา;

คจฺฉ ตุวมฺปิ มากงฺขิ, ชีวิสฺสนฺติ ตยา สหฯ

[107]

นาหํ โรหณ คจฺฉามิ, หทยํ เม อวกสฺสติ;

น ตํ พทฺธํ [พนฺธํ (ก.)] ชหิสฺสามิ, อิธ หิสฺสามิ ชีวิตํฯ

[108]

คจฺฉ ภีรุ ปลายสฺสุ, กูเฏ พทฺโธสฺมิ อายเส;

คจฺฉ ตุวมฺปิ มากงฺขิ, ชีวิสฺสนฺติ ตยา สหฯ

[109]

นาหํ โรหณ คจฺฉามิ, หทยํ เม อวกสฺสติ;

น ตํ อหํ ชหิสฺสามิ, อิธ หิสฺสามิ ชีวิตํฯ

[110]

เต หิ นูน มริสฺสนฺติ, อนฺธา อปริณายกา;

คจฺฉ ตุวมฺปิ มากงฺขิ, ชีวิสฺสนฺติ ตยา สหฯ

[111]

นาหํ โรหณ คจฺฉามิ, หทยํ เม อวกสฺสติ;

น ตํ พทฺธํ ชหิสฺสามิ, อิธ หิสฺสามิ ชีวิตํฯ

[112]

อยํ โส ลุทฺทโก เอติ, ลุทฺทรูโป [รุทฺทรูโป (สี. ปี.)] สหาวุโธ;

โย โน วธิสฺสติ อชฺช, อุสุนา สตฺติยา อปิ [มปิ (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[113]

สา มุหุตฺตํ ปลายิตฺวา, ภยฏฺฏา [ภยฏฺฐา (ปี.)] ภยตชฺชิตา;

สุทุกฺกรํ อกรา ภีรุ, มรณายูปนิวตฺตถฯ

[114]

กินฺนุ เตเม มิคา โหนฺติ, มุตฺตา พทฺธํ อุปาสเร;

น ตํ จชิตุมิจฺฉนฺติ, ชีวิตสฺสปิ การณาฯ

[115]

ภาตโร โหนฺติ เม ลุทฺท, โสทริยา เอกมาตุกา;

น มํ จชิตุมิจฺฉนฺติ, ชีวิตสฺสปิ การณาฯ

[116]

เต หิ นูน มริสฺสนฺติ, อนฺธา อปริณายกา;

ปญฺจนฺนํ ชีวิตํ เทหิ, ภาตรํ มุญฺจ ลุทฺทกฯ

[117]

โส โว อหํ ปโมกฺขามิ, มาตาเปตฺติภรํ มิคํ;

นนฺทนฺตุ มาตาปิตโร, มุตฺตํ ทิสฺวา มหามิคํฯ

[118]

เอวํ ลุทฺทก นนฺทสฺสุ, สห สพฺเพหิ ญาติภิ;

ยถาหมชฺช นนฺทามิ, มุตฺตํ ทิสฺวา มหามิคํฯ

[119]

กถํ ตฺวํ ปโมกฺโข [กถํ ปโมกฺโข (สี. ปี.), กถํ เต ปโรกฺโข (?)] อาสิ, อุปนีตสฺมิ ชีวิเต;

กถํ ปุตฺต อโมเจสิ, กูฏปาสมฺห ลุทฺทโกฯ

[120]

ภณํ กณฺณสุขํ วาจํ, หทยงฺคํ หทยสฺสิตํ;

สุภาสิตาหิ วาจาหิ, จิตฺตโก มํ อโมจยิฯ

[121]

ภณํ กณฺณสุขํ วาจํ, หทยงฺคํ หทยสฺสิตํ;

สุภาสิตาหิ วาจาหิ, สุตนา มํ อโมจยิฯ

[122]

สุตฺวา กณฺณสุขํ วาจํ, หทยงฺคํ หทยสฺสิตํ;

สุภาสิตานิ สุตฺวาน, ลุทฺทโก มํ อโมจยิฯ

[123]

เอวํ อานนฺทิโต โหตุ, สห ทาเรหิ ลุทฺทโก;

ยถา มยชฺช นนฺทาม, ทิสฺวา โรหณมาคตํฯ

[124]

นนุ ตฺวํ อวจ [อวจา (สี. ปี.)] ลุทฺท, ‘‘มิคจมฺมานิ อาหริํ’’;

อถ เกน นุ วณฺเณน, มิคจมฺมานิ นาหริฯ

[125]

อาคมา เจว หตฺถตฺถํ, กูฏปาสญฺจ โส มิโค;

อพชฺฌิ ตํ [อพชฺฌิ ตญฺจ (ปี.)] มิคราชํ, ตญฺจ มุตฺตา อุปาสเรฯ

[126]

ตสฺส เม อหุ สํเวโค, อพฺภุโต โลมหํสโน;

อิมญฺจาหํ มิคํ หญฺเญ, อชฺช หิสฺสามิ ชีวิตํฯ

[127]

กีทิสา เต มิคา ลุทฺท, กีทิสา ธมฺมิกา มิคา;

กถํวณฺณา กถํสีลา, พาฬฺหํ โข เน ปสํสสิฯ

[128]

โอทาตสิงฺคา สุจิวาฬา, ชาตรูปตจูปมา;

ปาทา โลหิตกา เตสํ, อญฺชิตกฺขา มโนรมาฯ

[129]

เอทิสา เต มิคา เทว, เอทิสา ธมฺมิกา มิคา;

มาตาเปตฺติภรา เทว, น เต โส อภิหาริตุํ [อภิหารยุํ (ก. สี.), อภิหารยิํ (สฺยา.), อภิหารยํ (ปี.)]ฯ

[130]

ทมฺมิ นิกฺขสตํ ลุทฺท, ถูลญฺจ มณิกุณฺฑลํ;

จตุสฺสทญฺจ [จตุรสฺสญฺจ (สฺยา. ก.)] ปลฺลงฺกํ, อุมาปุปฺผสรินฺนิภํ [อุมฺมาปุปฺผสิรินฺนิภํ (สี. สฺยา. ปี. ก.)]ฯ

[131]

ทฺเว จ สาทิสิโย ภริยา, อุสภญฺจ ควํ สตํ;

ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสฺสํ, พหุกาโร เมสิ ลุทฺทกฯ

[132]

กสิวาณิชฺชา [กสี วณิชฺชา (สี. สฺยา. ปี.)] อิณทานํ, อุญฺฉาจริยา จ ลุทฺทก;

เอเตน ทารํ โปเสหิ, มา ปาปํ อกรี ปุนาติ [อกรา ปุนนฺติ (ก. สี. ปี.)]ฯ

โรหณมิคชาตกํ [โรหนฺตมิคชาตกํ (สี. ปี.)] ปญฺจมํฯ

502. จูฬหํสชาตกํ (6)

[133]

เอเต หํสา ปกฺกมนฺติ, วกฺกงฺคา ภยเมริตา;

หริตฺตจ เหมวณฺณ, กามํ สุมุข ปกฺกมฯ

[134]

โอหาย มํ ญาติคณา, เอกํ ปาสวสํ คตํ;

อนเปกฺขมานา [นาเปกฺขมานา (ก.)] คจฺฉนฺติ, กิํ เอโส อวหิยฺยสิฯ

[135]

ปเตว ปตตํ เสฏฺฐ, นตฺถิ พทฺเธ สหายตา [สหายกา (สฺยา.)];

มา อนีฆาย หาเปสิ, กามํ สุมุข ปกฺกมฯ

[136]

นาหํ ‘‘ทุกฺขปเรโต’’ติ [ทุกฺขปเรโตปิ (ก.)], ธตรฏฺฐ ตุวํ [ตวํ (สี. ปี.)] ชเห;

ชีวิตํ มรณํ วา เม, ตยา สทฺธิํ ภวิสฺสติฯ

[137]

เอตทริยสฺส กลฺยาณํ, ยํ ตฺวํ สุมุข ภาสสิ;

ตญฺจ วีมํสมาโนหํ, ‘‘ปตเตตํ’’ อวสฺสชิํฯ

[138]

อปเทน ปทํ ยาติ, อนฺตลิกฺขจโร [อนฺตลิกฺเข จโร (สี. ปี.)] ทิโช;

อารา ปาสํ น พุชฺฌิ ตฺวํ, หํสานํ ปวรุตฺตม [ปวรุตฺตโม (ก. สี. ปี.)]ฯ

[139]

ยทา ปราภโว โหติ, โปโส ชีวิตสงฺขเย;

อถ ชาลญฺจ ปาสญฺจ, อาสชฺชาปิ น พุชฺฌติฯ

[140]

เอเต หํสา ปกฺกมนฺติ, วกฺกงฺคา ภยเมริตา;

หริตฺตจ เหมวณฺณ, ตฺวญฺเญว [ตฺวญฺจ ตํ (สี.), ตฺวญฺจ (ปี.)] อวหิยฺยสิฯ

[141]

เอเต ภุตฺวา จ ปิตฺวา จ, ปกฺกมนฺติ วิหงฺคมา;

อนเปกฺขมานา วกฺกงฺคา, ตฺวญฺเญเวโก อุปาสสิฯ

[142]

กินฺนุ ตฺยายํ [ตายํ (สี. สฺยา. ปี.)] ทิโช โหติ, มุตฺโต พทฺธํ อุปาสสิ;

โอหาย สกุณา ยนฺติ, กิํ เอโก อวหิยฺยสิฯ

[143]

ราชา เม โส ทิโช มิตฺโต, สขา ปาณสโม จ เม;

เนว นํ วิชหิสฺสามิ, ยาว กาลสฺส ปริยายํฯ

[144]

โย จ ตฺวํ สขิโน เหตุ, ปาณํ จชิตุมิจฺฉสิ;

โส เต สหายํ มุญฺจามิ, โหตุ ราชา ตวานุโคฯ

[145]

เอวํ ลุทฺทก นนฺทสฺสุ, สห สพฺเพหิ ญาติภิ;

ยถาหมชฺช นนฺทามิ, ทิสฺวา มุตฺตํ ทิชาธิปํฯ

[146]

กจฺจินฺนุ โภโต กุสลํ, กจฺจิ โภโต อนามยํ;

กจฺจิ รฏฺฐมิทํ ผีตํ, ธมฺเมน มนุสาสสิฯ

[147]

กุสลญฺเจว เม หํส, อโถ หํส อนามยํ;

อโถ รฏฺฐมิทํ ผีตํ, ธมฺเมน มนุสาสหํฯ

[148]

กจฺจิ โภโต อมจฺเจสุ, โทโส โกจิ น วิชฺชติ;

กจฺจิ อารา อมิตฺตา เต, ฉายา ทกฺขิณโตริวฯ

[149]

อโถปิ เม อมจฺเจสุ, โทโส โกจิ น วิชฺชติ;

อโถ อารา อมิตฺตา เม, ฉายา ทกฺขิณโตริวฯ

[150]

กจฺจิ เต สาทิสี ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;

ปุตฺตรูปยสูเปตา, ตว ฉนฺทวสานุคาฯ

[151]

อโถ เม สาทิสี ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;

ปุตฺตรูปยสูเปตา, มม ฉนฺทวสานุคาฯ

[152]

กจฺจิ เต พหโว ปุตฺตา, สุชาตา รฏฺฐวฑฺฒน;

ปญฺญาชเวน สมฺปนฺนา, สมฺโมทนฺติ ตโต ตโตฯ

[153]

สตเมโก จ เม ปุตฺตา, ธตรฏฺฐ มยา สุตา;

เตสํ ตฺวํ กิจฺจมกฺขาหิ, นาวรุชฺฌนฺติ [นาวรชฺฌนฺติ (ก. สี. ปี.)] เต วโจฯ

[154]

อุปปนฺโนปิ เจ โหติ, ชาติยา วินเยน วา;

อถ ปจฺฉา กุรุเต โยคํ, กิจฺเฉ [กิจฺเจ (สี. สฺยา. ปี.)] อาปาสุ [อาวาสุ (สฺยา.), อาปทาสุ (ก.)] สีทติฯ

[155]

ตสฺส สํหีรปญฺญสฺส, วิวโร ชายเต มหา;

รตฺติมนฺโธว [นตฺตมนฺโธว (สี. ปี.)] รูปานิ, ถูลานิ มนุปสฺสติฯ

[156]

อสาเร สารโยคญฺญู, มติํ น ตฺเวว วินฺทติ;

สรโภว คิริทุคฺคสฺมิํ, อนฺตราเยว สีทติฯ

[157]

หีนชจฺโจปิ เจ โหติ, อุฏฺฐาตา ธิติมา นโร;

อาจารสีลสมฺปนฺโน, นิเส อคฺคีว ภาสติฯ

[158]

เอตํ เม อุปมํ กตฺวา, ปุตฺเต วิชฺชาสุ วาจย [ฐาปส (สฺยา. ก.)];

สํวิรูฬฺเหถ เมธาวี, เขตฺเต พีชํว [เขตฺตพีชํว (สี. ปี.)] วุฏฺฐิยาติฯ

จูฬหํสชาตกํ ฉฏฺฐํฯ

503. สตฺติคุมฺพชาตกํ (7)

[159]

มิคลุทฺโท มหาราชา, ปญฺจาลานํ รเถสโภ;

นิกฺขนฺโต สห เสนาย, โอคโณ วนมาคมาฯ

[160]

ตตฺถทฺทสา อรญฺญสฺมิํ, ตกฺกรานํ กุฏิํ กตํ;

ตสฺสา [ตสฺมา (สฺยา. ปี. ก.)] กุฏิยา นิกฺขมฺม, สุโว ลุทฺทานิ ภาสติฯ

[161]

สมฺปนฺนวาหโน โปโส, ยุวา สมฺมฏฺฐกุณฺฑโล [กุณฺฑลี (สฺยา. ก.)];

โสภติ โลหิตุณฺหีโส, ทิวา สูริโยว ภาสติฯ

[162]

มชฺฌนฺหิเก [มชฺฌนฺติเก (สพฺพตฺถ)] สมฺปติเก, สุตฺโต ราชา สสารถิ;

หนฺทสฺสาภรณํ สพฺพํ, คณฺหาม สาหสา [สหสา (สี. สฺยา. ปี.)] มยํฯ

[163]

นิสีเถปิ รโห ทานิ, สุตฺโต ราชา สสารถิ;

อาทาย วตฺถํ มณิกุณฺฑลญฺจ, หนฺตฺวาน สาขาหิ อวตฺถรามฯ

[164]

กินฺนุ อุมฺมตฺตรูโปว, สตฺติคุมฺพ ปภาสสิ;

ทุราสทา หิ ราชาโน, อคฺคิ ปชฺชลิโต ยถาฯ

[165]

อถ ตฺวํ ปติโกลมฺพ, มตฺโต ถุลฺลานิ คชฺชสิ;

มาตริ มยฺหํ นคฺคาย, กินฺนุ ตฺวํ วิชิคุจฺฉเสฯ

[166]

อุฏฺเฐหิ สมฺม ตรมาโน, รถํ โยเชหิ สารถิ;

สกุโณ เม น รุจฺจติ, อญฺญํ คจฺฉาม อสฺสมํฯ

[167]

ยุตฺโต รโถ มหาราช, ยุตฺโต จ พลวาหโน;

อธิติฏฺฐ มหาราช, อญฺญํ คจฺฉาม อสฺสมํฯ

[168]

โก นุเมว คตา [กฺว นุ’เม’ปคตา (?)] สพฺเพ, เย อสฺมิํ ปริจารกา;

เอส คจฺฉติ ปญฺจาโล, มุตฺโต เตสํ อทสฺสนาฯ

[169]

โกทณฺฑกานิ คณฺหถ, สตฺติโย โตมรานิ จ;

เอส คจฺฉติ ปญฺจาโล, มา โว มุญฺจิตฺถ ชีวตํ [ชีวิตํ (พหูสุ)]ฯ

[170]

อถาปโร ปฏินนฺทิตฺถ, สุโว โลหิตตุณฺฑโก;

สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;

อิสฺสโรสิ อนุปฺปตฺโต, ยํ อิธตฺถิ ปเวทยฯ

[171]

ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ, มธุเก กาสุมาริโย;

ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ, ภุญฺช ราช วรํ วรํฯ

[172]

อิทมฺปิ ปานียํ สีตํ, อาภตํ คิริคพฺภรา;

ตโต ปิว มหาราช, สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิฯ

[173]

อรญฺญํ อุญฺฉาย คตา, เย อสฺมิํ ปริจารกา;

สยํ อุฏฺฐาย คณฺหวฺโห, หตฺถา เม นตฺถิ ทาตเวฯ

[174]

ภทฺทโก วตยํ ปกฺขี, ทิโช ปรมธมฺมิโก;

อเถโส อิตโร ปกฺขี, สุโว ลุทฺทานิ ภาสติฯ

[175]

‘‘เอตํ หนถ พนฺธถ, มา โว มุญฺจิตฺถ ชีวตํ’’;

อิจฺเจวํ วิลปนฺตสฺส, โสตฺถิํ [โสตฺถี (สฺยา.)] ปตฺโตสฺมิ อสฺสมํฯ

[176]

ภาตโรสฺม มหาราช, โสทริยา เอกมาตุกา;

เอกรุกฺขสฺมิํ สํวฑฺฒา, นานาเขตฺตคตา อุโภฯ

[177]

สตฺติคุมฺโพ จ โจรานํ, อหญฺจ อิสีนํ อิธ;

อสตํ โส, สตํ อหํ, เตน ธมฺเมน โน วินาฯ

[178]

ตตฺถ วโธ จ พนฺโธ จ, นิกตี วญฺจนานิ จ;

อาโลปา สาหสาการา, ตานิ โส ตตฺถ สิกฺขติฯ

[179]

อิธ สจฺจญฺจ ธมฺโม จ, อหิํสา สํยโม ทโม;

อาสนูทกทายีนํ, องฺเก วทฺโธสฺมิ ภารธ [ภารต (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[180]

ยํ ยญฺหิ ราช ภชติ, สนฺตํ วา ยทิ วา อสํ;

สีลวนฺตํ วิสีลํ วา, วสํ ตสฺเสว คจฺฉติฯ

[181]

ยาทิสํ กุรุเต มิตฺตํ, ยาทิสํ จูปเสวติ;

โสปิ ตาทิสโก โหติ, สหวาโส หิ [สหวาโสปิ (สฺยา. ก.)] ตาทิโสฯ

[182]

เสวมาโน เสวมานํ, สมฺผุฏฺโฐ สมฺผุสํ ปรํ;

สโร ทิทฺโธ กลาปํว, อลิตฺตมุปลิมฺปติ;

อุปเลปภยา [อุปลิมฺปภยา (สฺยา. ก.)] ธีโร, เนว ปาปสขา สิยาฯ

[183]

ปูติมจฺฉํ กุสคฺเคน, โย นโร อุปนยฺหติ;

กุสาปิ ปูติ [ปูตี (สี. ปี.)] วายนฺติ, เอวํ พาลูปเสวนาฯ

[184]

ตครญฺจ ปลาเสน, โย นโร อุปนยฺหติ;

ปตฺตาปิ สุรภิ [สุรภี (สี. สฺยา. ปี.)] วายนฺติ, เอวํ ธีรูปเสวนาฯ

[185]

ตสฺมา ปตฺตปุฏสฺเสว [ผลปุฏสฺเสว (สี. ปี.), ปลปุฏสฺเสว (ก. อฏฺฐ.), ปลาสปุฏสฺเสว (สฺยา. ก.)], ญตฺวา สมฺปากมตฺตโน;

อสนฺเต โนปเสเวยฺย, สนฺเต เสเวยฺย ปณฺฑิโต;

อสนฺโต นิรยํ เนนฺติ, สนฺโต ปาเปนฺติ สุคฺคตินฺติฯ

สตฺติคุมฺพชาตกํ สตฺตมํฯ

504. ภลฺลาติยชาตกํ (8)

[186]

ภลฺลาติโย [ภลฺลาฏิโย (สี. ปี.)] นาม อโหสิ ราชา, รฏฺฐํ ปหาย มิควํ อจาริ โส;

อคมา คิริวรํ คนฺธมาทนํ, สุปุปฺผิตํ [สมฺปุปฺผิตํ (สี. ปี.)] กิมฺปุริสานุจิณฺณํฯ

[187]

สาฬูรสงฺฆญฺจ นิเสธยิตฺวา, ธนุํ [ธนุ (สี. สฺยา. ปี.)] กลาปญฺจ โส นิกฺขิปิตฺวา;

อุปาคมิ วจนํ วตฺตุกาโม, ยตฺถฏฺฐิตา กิมฺปุริสา อเหสุํฯ

[188]

หิมจฺจเย เหมวตาย ตีเร, กิมิธฏฺฐิตา มนฺตยวฺโห อภิณฺหํ;

ปุจฺฉามิ โว มานุสเทหวณฺเณ, กถํ นุ [กถํ โว (สี. สฺยา. ปี.)] ชานนฺติ มนุสฺสโลเกฯ

[189]

มลฺลํ คิริํ ปณฺฑรกํ ติกูฏํ, สีโตทกา [สีโตทิยา (สี. ปี.), สีโตทิกา (?)] อนุวิจราม นชฺโช;

มิคา มนุสฺสาว นิภาสวณฺณา, ชานนฺติ โน กิมฺปุริสาติ ลุทฺทฯ

[190]

สุกิจฺฉรูปํ ปริเทวยวฺโห [ปริเทวถวฺโห (?) โมคฺคลฺลานพฺยากรเณ 6.38 สุตฺตํ], อาลิงฺคิโต จาสิ ปิโย ปิยาย;

ปุจฺฉามิ โว มานุสเทหวณฺเณ, กิมิธ วเน โรทถ อปฺปตีตาฯ

[191]

สุกิจฺฉรูปํ ปริเทวยวฺโห, อาลิงฺคิโต จาสิ ปิโย ปิยาย;

ปุจฺฉามิ โว มานุสเทหวณฺเณ, กิมิธ วเน วิลปถ อปฺปตีตาฯ

[192]

สุกิจฺฉรูปํ ปริเทวยวฺโห, อาลิงฺคิโต จาสิ ปิโย ปิยาย;

ปุจฺฉามิ โว มานุสเทหวณฺเณ, กิมิธ วเน โสจถ อปฺปตีตาฯ

[193]

มเยกรตฺตํ [รตฺติํ (ปี.)] วิปฺปวสิมฺห ลุทฺท, อกามกา อญฺญมญฺญํ สรนฺตา;

ตเมกรตฺตํ อนุตปฺปมานา, โสจาม ‘‘สา รตฺติ ปุนํ น เหสฺสติ’’ฯ

[194]

ยเมกรตฺตํ อนุตปฺปเถตํ, ธนํ ว นฏฺฐํ ปิตรํ ว เปตํ;

ปุจฺฉามิ โว มานุสเทหวณฺเณ, กถํ วินา วาสมกปฺปยิตฺถฯ

[195]

ยมิมํ [ยยิมํ (ก. สี.)] นทิํ ปสฺสสิ สีฆโสตํ, นานาทุมจฺฉาทนํ เสลกูลํ [ทุมจฺฉทนํ เสลกูฏํ (สี. ปี.), ทุมสญฺฉนฺนํ เสลกูลํ (ก.)];

ตํ เม ปิโย อุตฺตริ วสฺสกาเล, มมญฺจ มญฺญํ อนุพนฺธตีติฯ

[196]

อหญฺจ องฺโกลกโมจินามิ, อติมุตฺตกํ สตฺตลิโยถิกญฺจ;

‘‘ปิโย จ เม เหหิติ มาลภารี, อหญฺจ นํ มาลินี อชฺฌุเปสฺสํ’’ฯ

[197]

อหญฺจิทํ กุรวกโมจินามิ, อุทฺทาลกา ปาฏลิสินฺธุวารกา [สินฺธุวาริตา (สฺยา. ปี. ก.)];

‘‘ปิโย จ เม เหหิติ มาลภารี, อหญฺจ นํ มาลินี อชฺฌุเปสฺสํ’’ฯ

[198]

อหญฺจ สาลสฺส สุปุปฺผิตสฺส, โอเจยฺย ปุปฺผานิ กโรมิ มาลํ;

‘‘ปิโย จ เม เหหิติ มาลภารี, อหญฺจ นํ มาลินี อชฺฌุเปสฺสํ’’ฯ

[199]

อหญฺจ สาลสฺส สุปุปฺผิตสฺส, โอเจยฺย ปุปฺผานิ กโรมิ ภารํ;

อิทญฺจ โน เหหิติ สนฺถรตฺถํ, ยตฺถชฺชิมํ [ยตฺถชฺชมํ (สี. ปี.)] วิหริสฺสาม [วิหริสฺสามุ (ปี.)] รตฺติํฯ

[200]

อหญฺจ โข อคฬุํ [อคฺคลุ (สฺยา. ก.), อกลุํ (ปี.)] จนฺทนญฺจ, สิลาย ปิํสามิ ปมตฺตรูปา;

‘‘ปิโย จ เม เหหิติ โรสิตงฺโค, อหญฺจ นํ โรสิตา อชฺฌุเปสฺสํ’’ฯ

[201]

อถาคมา สลิลํ สีฆโสตํ, นุทํ สาเล สลเฬ กณฺณิกาเร;

อาปูรถ [อปูรถ (สี. ปี.), อาปูรเถ (สฺยา.)] เตน มุหุตฺตเกน, สายํ นที อาสิ มยา สุทุตฺตราฯ

[202]

อุโภสุ ตีเรสุ มยํ ตทา ฐิตา, สมฺปสฺสนฺตา อุภโย อญฺญมญฺญํ;

สกิมฺปิ โรทาม สกิํ หสาม, กิจฺเฉน โน อาคมา [อคมา (สี. สฺยา. ปี.)] สํวรี สาฯ

[203]

ปาโตว [ปาโต จ (สี. สฺยา. ปี.)] โข อุคฺคเต สูริยมฺหิ, จตุกฺกํ นทิํ อุตฺตริยาน ลุทฺท;

อาลิงฺคิยา อญฺญมญฺญํ มยํ อุโภ, สกิมฺปิ โรทาม สกิํ หสามฯ

[204]

ตีหูนกํ สตฺตสตานิ ลุทฺท, ยมิธ มยํ วิปฺปวสิมฺห ปุพฺเพ;

วสฺเสกิมํ [วาเสกิมํ (สี. ปี.)] ชีวิตํ ภูมิปาล, โก นีธ กนฺตาย วินา วเสยฺยฯ

[205]

อายุญฺจ โว กีวตโก นุ สมฺม, สเจปิ ชานาถ วเทถ อายุํ;

อนุสฺสวา วุฑฺฒโต อาคมา วา, อกฺขาถ เม ตํ อวิกมฺปมานาฯ

[206]

อายุญฺจ โน วสฺสสหสฺสํ ลุทฺท, น จนฺตรา ปาปโก อตฺถิ โรโค;

อปฺปญฺจ [อปฺปํว (สฺยา. ก.)] ทุกฺขํ สุขเมว ภิยฺโย, อวีตราคา วิชหาม ชีวิตํฯ

[207]

อิทญฺจ สุตฺวาน อมานุสานํ, ภลฺลาติโย อิตฺตร ชีวิตนฺติ;

นิวตฺตถ น มิควํ อจริ, อทาสิ ทานานิ อภุญฺชิ โภเคฯ

[208]

อิทญฺจ สุตฺวาน อมานุสานํ, สมฺโมทถ มา กลหํ อกตฺถ;

มา โว ตปี อตฺตกมฺมาปราโธ, ยถาปิ เต กิมฺปุริเสกรตฺตํฯ

[209]

อิทญฺจ สุตฺวาน อมานุสานํ, สมฺโมทถ มา วิวาทํ อกตฺถ;

มา โว ตปี อตฺตกมฺมาปราโธ, ยถาปิ เต กิมฺปุริเสกรตฺตํฯ

[210]

วิวิธํ [วิวิธ (สี. สฺยา.)] อธิมนา สุโณมหํ, วจนปถํ ตว อตฺถสํหิตํ;

มุญฺจํ [มุญฺจ (สี. ปี.)] คิรํ นุทเสว เม ทรํ, สมณ สุขาวห ชีว เม จิรนฺติฯ

ภลฺลาติยชาตกํ อฏฺฐมํฯ

505. โสมนสฺสชาตกํ (9)

[211]

โก ตํ หิํสติ เหเฐติ, กิํ [กินฺนุ (ปี. ก.)] ทุมฺมโน โสจสิ อปฺปตีโต;

กสฺสชฺช มาตาปิตโร รุทนฺตุ, กฺวชฺช เสตุ [โก นฺเวชฺช เสติ (ก.), โก อชฺช เสตุ (?)] นิหโต ปถพฺยาฯ

[212]

ตุฏฺโฐสฺมิ เทว ตว ทสฺสเนน, จิรสฺสํ ปสฺสามิ ตํ ภูมิปาล;

อหิํสโก เรณุมนุปฺปวิสฺส, ปุตฺเตน เต เหฐยิโตสฺมิ [โปถยิโตสฺมิ (ก.)] เทวฯ

[213]

อายนฺตุ โทวาริกา ขคฺคพนฺธา [ขคฺคพทฺธา (สี. ปี.)], กาสาวิยา ยนฺตุ [หนฺตุ (ก.)] อนฺเตปุรนฺตํ;

หนฺตฺวาน ตํ โสมนสฺสํ กุมารํ, เฉตฺวาน สีสํ วรมาหรนฺตุฯ

[214]

เปสิตา ราชิโน ทูตา, กุมารํ เอตทพฺรวุํ;

อิสฺสเรน วิติณฺโณสิ, วธํ ปตฺโตสิ ขตฺติยฯ

[215]

ส ราชปุตฺโต ปริเทวยนฺโต, ทสงฺคุลิํ อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา;

อหมฺปิ อิจฺฉามิ ชนินฺท ทฏฺฐุํ, ชีวํ มํ เนตฺวา [ชีวํ ปเนตฺวา (สี. ปี.)] ปฏิทสฺสเยถฯ

[216]

ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, รญฺโญ ปุตฺตํ อทสฺสยุํ;

ปุตฺโต จ ปิตรํ ทิสฺวา, ทูรโตวชฺฌภาสถฯ

[217]

อาคจฺฉุํ [อาคญฺฉุํ (สี.), อาคญฺฉุ (ปี.)] โทวาริกา ขคฺคพนฺธา, กาสาวิยา หนฺตุ มมํ ชนินฺท;

อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ, อปราโธ โก นิธ มมชฺช อตฺถิฯ

[218]

สายญฺจ ปาโต อุทกํ สชาติ, อคฺคิํ สทา ปาริจรตปฺปมตฺโต;

ตํ ตาทิสํ สํยตํ พฺรหฺมจาริํ, กสฺมา ตุวํ พฺรูสิ คหปฺปตีติฯ

[219]

ตาลา จ มูลา จ ผลา จ เทว, ปริคฺคหา วิวิธา สนฺติมสฺส;

เต รกฺขติ โคปยตปฺปมตฺโต, [พฺราหฺมโณ คหปติ เตน โหติ (สี. สฺยา. ปี.)] ตสฺมา อหํ พฺรูมิ คหปฺปตีติ [พฺราหฺมโณ คหปติ เตน โหติ (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[220]

สจฺจํ โข เอตํ วทสิ กุมาร, ปริคฺคหา วิวิธา สนฺติมสฺส;

เต รกฺขติ โคปยตปฺปมตฺโต, ส [นตฺถิ อิทํ สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ] พฺราหฺมโณ คหปติ เตน โหติฯ

[221]

สุณนฺตุ มยฺหํ ปริสา สมาคตา, สเนคมา ชานปทา จ สพฺเพ;

พาลายํ พาลสฺส วโจ นิสมฺม, อเหตุนา ฆาตยเต มํ [ฆาตยเต (สี. ปี.)] ชนินฺโทฯ

[222]

ทฬฺหสฺมิ มูเล วิสเฏ วิรูฬฺเห, ทุนฺนิกฺกโย เวฬุ ปสาขชาโต;

วนฺทามิ ปาทานิ ตว [ตวํ (สี. ปี.)] ชนินฺท, อนุชาน มํ ปพฺพชิสฺสามิ เทวฯ

[223]

ภุญฺชสฺสุ โภเค วิปุเล กุมาร, สพฺพญฺจ เต อิสฺสริยํ ททามิ;

อชฺเชว ตฺวํ กุรูนํ โหหิ ราชา, มา ปพฺพชี ปพฺพชฺชา หิ ทุกฺขาฯ

[224]

กินฺนูธ เทว ตวมตฺถิ โภคา, ปุพฺเพวหํ [ปุพฺเพ จหํ (ก.)] เทวโลเก รมิสฺสํ;

รูเปหิ สทฺเทหิ อโถ รเสหิ, คนฺเธหิ ผสฺเสหิ มโนรเมหิฯ

[225]

ภุตฺตา จ เม [ภุตฺตา (สี. ปี.)] โภคา ติทิวสฺมิํ เทว, ปริวาริตา [ปริจาริตา (ก.)] อจฺฉรานํ คเณน [อจฺฉราสํคเณน (สฺยา. ปี. ก.)];

ตุวญฺจ [ตวญฺจ (สี. ปี.)] พาลํ ปรเนยฺยํ วิทิตฺวา, น ตาทิเส ราชกุเล วเสยฺยํฯ

[226]

สจาหํ พาโล ปรเนยฺโย อสฺมิ, เอกาปราธํ [เอตาปราธํ (ก.)] ขม ปุตฺต มยฺหํ;

ปุนปิ เจ เอทิสกํ ภเวยฺย, ยถามติํ โสมนสฺส กโรหิฯ

[227]

อนิสมฺม กตํ กมฺมํ, อนวตฺถาย จินฺติตํ;

เภสชฺชสฺเสว เวภงฺโค, วิปาโก โหติ ปาปโกฯ

[228]

นิสมฺม จ กตํ กมฺมํ, สมฺมาวตฺถาย จินฺติตํ;

เภสชฺชสฺเสว สมฺปตฺติ, วิปาโก โหติ ภทฺรโกฯ

[229]

อลโส คิหี กามโภคี น สาธุ, อสญฺญโต ปพฺพชิโต น สาธุ;

ราชา น สาธุ อนิสมฺมการี, โย ปณฺฑิโต โกธโน ตํ น สาธุฯ

[230]

นิสมฺม ขตฺติโย กยิรา, นานิสมฺม ทิสมฺปติ;

นิสมฺมการิโน ราช, ยโส กิตฺติ จ วฑฺฒติฯ

[231]

นิสมฺม ทณฺฑํ ปณเยยฺย อิสฺสโร, เวคา กตํ ตปฺปติ ภูมิปาล;

สมฺมาปณีธี จ นรสฺส อตฺถา, อนานุตปฺปา เต ภวนฺติ ปจฺฉาฯ

[232]

อนานุตปฺปานิ หิ เย กโรนฺติ, วิภชฺช กมฺมายตนานิ โลเก;

วิญฺญุปฺปสตฺถานิ สุขุทฺรยานิ, ภวนฺติ พุทฺธานุมตานิ [วทฺธานุมตานิ (สี. ปี.)] ตานิฯ

[233]

อาคจฺฉุํ โทวาริกา ขคฺคพนฺธา, กาสาวิยา หนฺตุ มมํ ชนินฺท;

มาตุญฺจ [มาตุจฺจ (ปี.)] องฺกสฺมิมหํ นิสินฺโน, อากฑฺฒิโต สหสา เตหิ เทวฯ

[234]

กฏุกญฺหิ สมฺพาธํ สุกิจฺฉํ [สุกิจฺฉ (สี. ปี.)] ปตฺโต, มธุรมฺปิ ยํ ชีวิตํ ลทฺธ ราช;

กิจฺเฉนหํ อชฺช วธา ปมุตฺโต, ปพฺพชฺชเมวาภิมโนหมสฺมิฯ

[235]

ปุตฺโต ตวายํ ตรุโณ สุธมฺเม, อนุกมฺปโก โสมนสฺโส กุมาโร;

ตํ ยาจมาโน น ลภามิ สฺวชฺช [สชฺช (สี. ปี.)], อรหสิ นํ ยาจิตเว [ยาจิตุเย (ก.)] ตุวมฺปิฯ

[236]

รมสฺสุ ภิกฺขาจริยาย ปุตฺต, นิสมฺม ธมฺเมสุ ปริพฺพชสฺสุ;

สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ, อนินฺทิโต พฺรหฺมมุเปหิ ฐานํฯ

[237]

อจฺเฉร [อจฺฉริย (สี. สฺยา. ปี.)] รูปํ วต ยาทิสญฺจ, ทุกฺขิตํ มํ ทุกฺขาปยเส สุธมฺเม;

ยาจสฺสุ ปุตฺตํ อิติ วุจฺจมานา, ภิยฺโยว อุสฺสาหยเส กุมารํฯ

[238]

เย วิปฺปมุตฺตา อนวชฺชโภคิโน [โภชิโน (สี. สฺยา. ปี.)], ปรินิพฺพุตา โลกมิมํ จรนฺติ;

ตมริยมคฺคํ ปฏิปชฺชมานํ, น อุสฺสเห วารยิตุํ กุมารํฯ

[239]

อทฺธา หเว เสวิตพฺพา สปญฺญา, พหุสฺสุตา เย พหุฐานจินฺติโน;

เยสายํ สุตฺวาน สุภาสิตานิ, อปฺโปสฺสุกฺกา วีตโสกา สุธมฺมาติฯ

โสมนสฺสชาตกํ นวมํฯ

506. จมฺเปยฺยชาตกํ (10)

[240]

กา นุ วิชฺชุริวาภาสิ, โอสธี วิย ตารกา;

เทวตา นุสิ คนฺธพฺพี, น ตํ มญฺญามิ มานุสิํ [มานุสี (สฺยา. ก.)]ฯ

[241]

นมฺหิ เทวี น คนฺธพฺพี, น มหาราช มานุสี;

นาคกญฺญาสฺมิ ภทฺทนฺเต, อตฺเถนมฺหิ อิธาคตาฯ

[242]

วิพฺภนฺตจิตฺตา กุปิตินฺทฺริยาสิ, เนตฺเตหิ เต วาริคณา สวนฺติ;

กิํ เต นฏฺฐํ กิํ ปน ปตฺถยานา, อิธาคตา นาริ ตทิงฺฆ พฺรูหิฯ

[243]

ยมุคฺคเตโช อุรโคติ จาหุ, นาโคติ นํ อาหุ ชนา ชนินฺท;

ตมคฺคหี ปุริโส ชีวิกตฺโถ, ตํ พนฺธนา มุญฺจ ปตี มเมโสฯ

[244]

กถํ นฺวยํ พลวิริยูปปนฺโน, หตฺถตฺต [หตฺถตฺถ (สี. สฺยา. ปี.)] มาคจฺฉิ วนิพฺพกสฺส;

อกฺขาหิ เม นาคกญฺเญ ตมตฺถํ, กถํ วิชาเนมุ คหีตนาคํฯ

[245]

นครมฺปิ นาโค ภสฺมํ กเรยฺย, ตถา หิ โส พลวิริยูปปนฺโน;

ธมฺมญฺจ นาโค อปจายมาโน, ตสฺมา ปรกฺกมฺม ตโป กโรติฯ

[246]

จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ [ปนฺนรสิํ (สี. สฺยา. ปี.)] จ ราช, จตุปฺปเถ สมฺมติ นาคราชา;

ตมคฺคหี ปุริโส ชีวิกตฺโถ, ตํ พนฺธนา มุญฺจ ปตี มเมโสฯ

[247]

โสฬสิตฺถิสหสฺสานิ, อามุตฺตมณิกุณฺฑลา;

วาริเคหสยา นารี [นาริโย (ปี.)], ตาปิ ตํ สรณํ คตาฯ

[248]

ธมฺเมน โมเจหิ อสาหเสน, คาเมน นิกฺเขน ควํ สเตน;

โอสฺสฏฺฐกาโย อุรโค จราตุ, ปุญฺญตฺถิโก มุญฺจตุ พนฺธนสฺมาฯ

[249]

ธมฺเมน โมเจมิ อสาหเสน, คาเมน นิกฺเขน ควํ สเตน;

โอสฺสฏฺฐกาโย อุรโค จราตุ, ปุญฺญตฺถิโก มุญฺจตุ พนฺธนสฺมาฯ

[250]

ทมฺมิ นิกฺขสตํ ลุทฺท, ถูลญฺจ มณิกุณฺฑลํ;

จตุสฺสทญฺจ ปลฺลงฺกํ, อุมาปุปฺผสรินฺนิภํฯ

[251]

ทฺเว จ สาทิสิโย ภริยา, อุสภญฺจ ควํ สตํ;

โอสฺสฏฺฐกาโย อุรโค จราตุ, ปุญฺญตฺถิโก มุญฺจตุ พนฺธนสฺมาฯ

[252]

วินาปิ ทานา ตว วจนํ ชนินฺท, มุญฺเจมุ นํ อุรคํ พนฺธนสฺมา;

โอสฺสฏฺฐกาโย อุรโค จราตุ, ปุญฺญตฺถิโก มุญฺจตุ พนฺธนสฺมาฯ

[253]

มุตฺโต จมฺเปยฺยโก นาโค, ราชานํ เอตทพฺรวิ;

นโม เต กาสิราชตฺถุ, นโม เต กาสิวฑฺฒน;

อญฺชลิํ เต ปคฺคณฺหามิ, ปสฺเสยฺยํ เม นิเวสนํฯ

[254]

อทฺธา หิ ทุพฺพิสฺสสเมตมาหุ, ยํ มานุโส วิสฺสเส อมานุสมฺหิ;

สเจ จ มํ ยาจสิ เอตมตฺถํ, ทกฺเขมุ เต นาค นิเวสนานิฯ

[255]

สเจปิ [สเจ หิ (สี. ปี. อฏฺฐ.)] วาโต คิริมาวเหยฺย, จนฺโท จ สุริโย จ ฉมา ปเตยฺยุํ;

สพฺพา จ นชฺโช ปฏิโสตํ วเชยฺยุํ, น ตฺเววหํ ราช มุสา ภเณยฺยํฯ

[256]

นภํ ผเลยฺย อุทธีปิ สุสฺเส, สํวฏฺฏเย [สํวฏฺเฏยํ (สี. ปี.), สํวฏฺเฏยฺย (สฺยา. ก.)] ภูตธรา วสุนฺธรา;

สิลุจฺจโย เมรุ สมูลมุปฺปเต [มุพฺพเห (สี. สฺยา. ปี. ก. อฏฺฐ.), มุฏฺฐเห (ก.)], น ตฺเววหํ ราช มุสา ภเณยฺยํฯ

[257]

อทฺธา หิ ทุพฺพิสฺสสเมตมาหุ, ยํ มานุโส วิสฺสเส อมานุสมฺหิ;

สเจ จ มํ ยาจสิ เอตมตฺถํ, ทกฺเขมุ เต นาค นิเวสนานิฯ

[258]

ตุมฺเห โขตฺถ โฆรวิสา อุฬารา, มหาเตชา ขิปฺปโกปี จ โหถ;

มํการณา [มม การณา (สี. สฺยา. ปี.)] พนฺธนสฺมา ปมุตฺโต, อรหสิ โน ชานิตุเย [ชานิตาเย (สี.), ชานิตเว (สฺยา.), ชานิตเย (ปี.)] กตานิฯ

[259]

โส ปจฺจตํ นิรเย โฆรรูเป, มา กายิกํ สาตมลตฺถ กิญฺจิ;

เปฬาย พทฺโธ มรณํ อุเปตุ, โย ตาทิสํ กมฺมกตํ น ชาเนฯ

[260]

สจฺจปฺปฏิญฺญา ตวเมส โหตุ, อกฺโกธโน โหหิ อนุปนาหี;

สพฺพญฺจ เต นาคกุลํ สุปณฺณา, อคฺคิํว คิมฺเหสุ [คิมฺหาสุ (สี. สฺยา. ปี.)] วิวชฺชยนฺตุฯ

[261]

อนุกมฺปสี นาคกุลํ ชนินฺท, มาตา ยถา สุปฺปิยํ เอกปุตฺตํ;

อหญฺจ เต นาคกุเลน สทฺธิํ, กาหามิ เวยฺยาวฏิกํ อุฬารํฯ

[262]

โยเชนฺตุ เว ราชรเถ สุจิตฺเต, กมฺโพชเก อสฺสตเร สุทนฺเต;

นาเค จ โยเชนฺตุ สุวณฺณกปฺปเน, ทกฺเขมุ นาคสฺส นิเวสนานิฯ

[263]

เภรี มุทิงฺคา [มุติงฺคา (สี. ปี.)] ปณวา จ สงฺขา, อวชฺชยิํสุ อุคฺคเสนสฺส รญฺโญ;

ปายาสิ ราชา พหุโสภมาโน, ปุรกฺขโต นาริคณสฺส มชฺเฌฯ

[264]

สุวณฺณจิตกํ ภูมิํ, อทฺทกฺขิ กาสิวฑฺฒโน;

โสวณฺณมยปาสาเท, เวฬุริยผลกตฺถเตฯ

[265]

ส ราชา ปาวิสิ พฺยมฺหํ, จมฺเปยฺยสฺส นิเวสนํ;

อาทิจฺจวณฺณสนฺนิภํ, กํสวิชฺชุ ปภสฺสรํฯ

[266]

นานารุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ, นานาคนฺธสมีริตํ;

โส ปาเวกฺขิ กาสิราชา, จมฺเปยฺยสฺส นิเวสนํฯ

[267]

ปวิฏฺฐสฺมิํ กาสิรญฺเญ, จมฺเปยฺยสฺส นิเวสนํ;

ทิพฺพา ตูริยา ปวชฺชิํสุ, นาคกญฺญา จ นจฺจิสุํ [นจฺจยุํ (สี. ปี. ก.)]ฯ

[268]

ตํ นาคกญฺญา จริตํ คเณน, อนฺวารุหี กาสิราชา ปสนฺโน;

นิสีทิ โสวณฺณมยมฺหิ ปีเฐ, สาปสฺสเย [โสปสฺสเย (ก.)] จนฺทนสารลิตฺเตฯ

[269]

โส ตตฺถ ภุตฺวา จ อโถ รมิตฺวา, จมฺเปยฺยกํ กาสิราชา อโวจ;

วิมานเสฏฺฐานิ อิมานิ ตุยฺหํ, อาทิจฺจวณฺณานิ ปภสฺสรานิ;

เนตาทิสํ อตฺถิ มนุสฺสโลเก, กิํ ปตฺถยํ [กิมตฺถิยํ (สี. สฺยา. ปี.)] นาค ตโป กโรสิฯ

[270]

ตา กมฺพุกายูรธรา สุวตฺถา, วฏฺฏงฺคุลี ตมฺพตลูปปนฺนา;

ปคฺคยฺห ปาเยนฺติ อโนมวณฺณา, เนตาทิสํ อตฺถิ มนุสฺสโลเก;

กิํ ปตฺถยํ นาค ตโป กโรสิฯ

[271]

นชฺโช จ เตมา ปุถุโลมมจฺฉา, อาฏา [อาทา (สฺยา.), อทา (ปี.)] สกุนฺตาภิรุทา สุติตฺถา;

เนตาทิสํ อตฺถิ มนุสฺสโลเก, กิํ ปตฺถยํ นาค ตโป กโรสิฯ

[272]

โกญฺจา มยูรา ทิวิยา จ หํสา, วคฺคุสฺสรา โกกิลา สมฺปตนฺติ;

เนตาทิสํ อตฺถิ มนุสฺสโลเก, กิํ ปตฺถยํ นาค ตโป กโรสิฯ

[273]

อมฺพา จ สาลา ติลกา จ ชมฺพุโย, อุทฺทาลกา ปาฏลิโย จ ผุลฺลา;

เนตาทิสํ อตฺถิ มนุสฺสโลเก, กิํ ปตฺถยํ นาค ตโป กโรสิฯ

[274]

อิมา จ เต โปกฺขรญฺโญ สมนฺตโต, ทิพฺพา [ทิพฺยา (สฺยา.), ทิวิยา (ปี.)] จ คนฺธา สตตํ ปวายนฺติ;

เนตาทิสํ อตฺถิ มนุสฺสโลเก, กิํ ปตฺถยํ นาค ตโป กโรสิฯ

[275]

น ปุตฺตเหตุ น ธนสฺส เหตุ, น อายุโน จาปิ [วาปิ (สี. ปี.)] ชนินฺท เหตุ;

มนุสฺสโยนิํ อภิปตฺถยาโน, ตสฺมา ปรกฺกมฺม ตโป กโรมิฯ

[276]

ตฺวํ โลหิตกฺโข วิหตนฺตรํโส, อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ;

สุโรสิโต โลหิตจนฺทเนน, คนฺธพฺพราชาว ทิสา ปภาสสิฯ

[277]

เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, สพฺเพหิ กาเมหิ สมงฺคิภูโต;

ปุจฺฉามิ ตํ นาคราเชตมตฺถํ, เสยฺโย อิโต เกน มนุสฺสโลโกฯ

[278]

ชนินฺท นาญฺญตฺร มนุสฺสโลกา, สุทฺธี ว สํวิชฺชติ สํยโม วา;

อหญฺจ ลทฺธาน มนุสฺสโยนิํ, กาหามิ ชาติมรณสฺส อนฺตํฯ

[279]

อทฺธา หเว เสวิตพฺพา สปญฺญา, พหุสฺสุตา เย พหุฐานจินฺติโน;

นาริโย จ ทิสฺวาน ตุวญฺจ นาค, กาหามิ ปุญฺญานิ อนปฺปกานิฯ

[280]

อทฺธา หเว เสวิตพฺพา สปญฺญา, พหุสฺสุตา เย พหุฐานจินฺติโน;

นาริโย จ ทิสฺวาน มมญฺจ ราช, กโรหิ ปุญฺญานิ อนปฺปกานิฯ

[281]

อิทญฺจ เม ชาตรูปํ ปหูตํ, ราสี สุวณฺณสฺส จ ตาลมตฺตา;

[อิโต หริตฺวา โสวณฺณฆรานิ การย, รูปิยสฺส จ ปาการํ กโรนฺตุ (สี. สฺยา.) อิโต หริตฺวา โสวณฺณฆรานิ, [การย] รูปิยสฺส จ ปาการํ กโรนฺตุ (ปี.)] อิโต หริตฺวาน สุวณฺณฆรานิ, กรสฺสุ รูปิยปาการํ กโรนฺตุ [อิโต หริตฺวา โสวณฺณฆรานิ การย, รูปิยสฺส จ ปาการํ กโรนฺตุ (สี. สฺยา.) อิโต หริตฺวา โสวณฺณฆรานิ, [การย] รูปิยสฺส จ ปาการํ กโรนฺตุ (ปี.)]ฯ

[282]

มุตฺตา จ [มุตฺตานญฺจ (สี. สฺยา.)] วาหสหสฺสานิ ปญฺจ, เวฬุริยมิสฺสานิ อิโต หริตฺวา;

อนฺเตปุเร ภูมิยํ สนฺถรนฺตุ, นิกฺกทฺทมา เหหิติ นีรชา จฯ

[283]

เอตาทิสํ อาวส ราชเสฏฺฐ, วิมานเสฏฺฐํ พหุ โสภมานํ;

พาราณสิํ นครํ อิทฺธํ ผีตํ, รชฺชญฺจ กาเรหิ อโนมปญฺญาติฯ

จมฺเปยฺยชาตกํ ทสมํฯ

507. มหาปโลภนชาตกํ (11)

[284]

พฺรหฺมโลกา จวิตฺวาน, เทวปุตฺโต มหิทฺธิโก;

รญฺโญ ปุตฺโต อุทปาทิ, สพฺพกามสมิทฺธิสุฯ

[285]

กามา วา กามสญฺญา วา, พฺรหฺมโลเก น วิชฺชติ;

สฺวาสฺสุ [ยฺวาสฺส (สี.)] ตาเยว สญฺญาย, กาเมหิ วิชิคุจฺฉถฯ

[286]

ตสฺส จนฺเตปุเร อาสิ, ฌานาคารํ สุมาปิตํ;

โส ตตฺถ ปฏิสลฺลีโน [ปฏิสลฺลาโน (ก.)], เอโก รหสิ ฌายถฯ

[287]

ส ราชา ปริเทเวสิ, ปุตฺตโสเกน อฏฺฏิโต;

เอกปุตฺโต จยํ มยฺหํ, น จ กามานิ ภุญฺชติฯ

[288]

โก นุ ขฺเวตฺถ [เขตฺถ (สี. ปี.)] อุปาโย โส, โก วา ชานาติ กิญฺจนํ;

โย [โก (สี. ปี.)] เม ปุตฺตํ ปโลเภยฺย, ยถา กามานิ ปตฺถเยฯ

[289]

อหุ กุมารี ตตฺเถว, วณฺณรูปสมาหิตา;

กุสลา นจฺจคีตสฺส, วาทิเต จ ปทกฺขิณาฯ

[290]

สา ตตฺถ อุปสงฺกมฺม, ราชานํ เอตทพฺรวิ;

อหํ โข นํ ปโลเภยฺยํ, สเจ ภตฺตา ภวิสฺสติฯ

[291]

ตํ ตถาวาทินิํ ราชา, กุมาริํ เอตทพฺรวิ;

ตฺวญฺเญว นํ ปโลเภหิ, ตว ภตฺตา ภวิสฺสติฯ

[292]

สา จ อนฺเตปุรํ คนฺตฺวา, พหุํ กามุปสํหิตํ;

หทยงฺคมา เปมนียา, จิตฺรา คาถา อภาสถฯ

[293]

ตสฺสา จ คายมานาย, สทฺทํ สุตฺวาน นาริยา;

กามจฺฉนฺทสฺส อุปฺปชฺชิ, ชนํ โส ปริปุจฺฉถฯ

[294]

กสฺเสโส สทฺโท โก วา โส, ภณติ อุจฺจาวจํ พหุํ;

หทยงฺคมํ เปมนียํ, อโห [อโถ (สี. ปี.)] กณฺณสุขํ มมฯ

[295]

เอสา โข ปมทา เทว, ขิฑฺฑา เอสา อนปฺปิกา [อนปฺปกา (ก.)];

สเจ ตฺวํ กาเม ภุญฺเชยฺย, ภิยฺโย ภิยฺโย ฉาเทยฺยุ ตํฯ

[296]

อิงฺฆ อาคจฺฉโตเรน [อาคจฺฉโตเรนํ (ก.) อาคจฺฉตุ โอเรน], อวิทูรมฺหิ คายตุ;

อสฺสมสฺส สมีปมฺหิ, สนฺติเก มยฺหํ คายตุฯ

[297]

ติโรกุฏฺฏมฺหิ คายิตฺวา, ฌานาคารมฺหิ ปาวิสิ;

พนฺธิ นํ [ภนฺธิตุํ (สฺยา. ก.)] อนุปุพฺเพน, อารญฺญมิว กุญฺชรํฯ

[298]

ตสฺส [ตสฺสา (สฺยา.)] กามรสํ ญตฺวา, อิสฺสาธมฺโม อชายถ;

‘‘อหเมว กาเม ภุญฺเชยฺยํ, มา อญฺโญ ปุริโส อหุ’’ฯ

[299]

ตโต อสิํ คเหตฺวาน, ปุริเส หนฺตุํ อุปกฺกมิ;

อหเมเวโก ภุญฺชิสฺสํ, มา อญฺโญ ปุริโส สิยาฯ

[300]

ตโต ชานปทา สพฺเพ, วิกฺกนฺทิํสุ สมาคตา;

ปุตฺโต ตฺยายํ มหาราช, ชนํ เหเฐตฺยทูสกํฯ

[301]

ตญฺจ ราชา วิวาเหสิ [นิวาเหสิ (สฺยา.), วิหาเหสิ (ปี.)], สมฺหา รฏฺฐา จ [รฏฺฐาโต (สี. ปี.), รฏฺฐโต (ก.)] ขตฺติโย;

ยาวตา วิชิตํ มยฺหํ, น เต วตฺถพฺพ [วตฺตพฺพ (สี. ปี.)] ตาวเทฯ

[302]

ตโต โส ภริยมาทาย, สมุทฺทํ อุปสงฺกมิ;

ปณฺณสาลํ กริตฺวาน, วนมุญฺฉาย ปาวิสิฯ

[303]

อเถตฺถ อิสิ มาคจฺฉิ, สมุทฺทํ อุปรูปริ;

โส ตสฺส เคหํ ปาเวกฺขิ, ภตฺตกาเล อุปฏฺฐิเตฯ

[304]

ตญฺจ ภริยา ปโลเภสิ, ปสฺส ยาว สุทารุณํ;

จุโต โส พฺรหฺมจริยมฺหา, อิทฺธิยา ปริหายถฯ

[305]

ราชปุตฺโต จ อุญฺฉาโต, วนมูลผลํ พหุํ;

สายํ กาเชน [กาเจน (ปี.)] อาทาย, อสฺสมํ อุปสงฺกมิฯ

[306]

อิสี จ ขตฺติยํ ทิสฺวา, สมุทฺทํ อุปสงฺกมิ;

‘‘เวหายสํ คมิสฺส’’นฺติ, สีทเต โส มหณฺณเวฯ

[307]

ขตฺติโย จ อิสิํ ทิสฺวา, สีทมานํ มหณฺณเว;

ตสฺเสว อนุกมฺปาย, อิมา คาถา อภาสถฯ

[308]

อภิชฺชมาเน วาริสฺมิํ, สยํ อาคมฺม อิทฺธิยา;

มิสฺสีภาวิตฺถิยา คนฺตฺวา, สํสีทสิ มหณฺณเวฯ

[309]

อาวฏฺฏนี มหามายา, พฺรหฺมจริยวิโกปนา;

สีทนฺติ นํ วิทิตฺวาน, อารกา ปริวชฺชเยฯ

[310]

อนลา มุทุสมฺภาสา, ทุปฺปูรา ตา นทีสมา;

สีทนฺติ นํ วิทิตฺวาน, อารกา ปริวชฺชเยฯ

[311]

ยํ เอตา อุปเสวนฺติ, ฉนฺทสา วา ธเนน วา;

ชาตเวโทว สํ ฐานํ, ขิปฺปํ อนุทหนฺติ นํฯ

[312]

ขตฺติยสฺส วโจ สุตฺวา, อิสิสฺส นิพฺพิทา อหุ;

ลทฺธา โปราณกํ มคฺคํ, คจฺฉเต โส วิหายสํฯ

[313]

ขตฺติโย จ อิสิํ ทิสฺวา, คจฺฉมานํ วิหายสํ;

สํเวคํ อลภี ธีโร, ปพฺพชฺชํ สมโรจยิฯ

[314]

ตโต โส ปพฺพชิตฺวาน, กามราคํ วิราชยิ;

กามราคํ วิราเชตฺวา, พฺรหฺมโลกูปโค อหูติฯ

มหาปโลภนชาตกํ เอกาทสมํฯ

508. ปญฺจปณฺฑิตชาตกํ (12)

[315]

ปญฺจ ปณฺฑิตา สมาคตาตฺถ, ปญฺหา เม ปฏิภาติ ตํ สุณาถ;

นินฺทิยมตฺถํ ปสํสิยํ วา, กสฺเสวาวิกเรยฺย [กสฺส วาวีกเรยฺย (ก.)] คุยฺหมตฺถํฯ

[316]

ตฺวํ อาวิกโรหิ ภูมิปาล, ภตฺตา ภารสโห ตุวํ วเท ตํ;

ตว ฉนฺทรุจีนิ [ฉนฺทญฺจ รุจิญฺจ (สี. ปี.)] สมฺมสิตฺวา, อถ วกฺขนฺติ ชนินฺท ปญฺจ ธีราฯ

[317]

ยา สีลวตี อนญฺญเถยฺยา [อนญฺญเธยฺยา (สี. ปี.)], ภตฺตุจฺฉนฺทวสานุคา (ปิยา) [( ) นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ] มนาปา;

นินฺทิยมตฺถํ ปสํสิยํ วา, ภริยายาวิกเรยฺย [ภริยาย วาวีกเรยฺย (ก.)] คุยฺหมตฺถํฯ

[318]

โย กิจฺฉคตสฺส อาตุรสฺส, สรณํ โหติ คตี ปรายนญฺจ;

นินฺทิยมตฺถํ ปสํสิยํ วา, สขิโน วาวิกเรยฺย คุยฺหมตฺถํฯ

[319]

เชฏฺโฐ [โย เชฏฺโฐ (สฺยา.)] อถ มชฺฌิโม กนิฏฺโฐ, โย [โส (สี. สฺยา. ปี.)] เจ สีลสมาหิโต ฐิตตฺโต;

นินฺทิยมตฺถํ ปสํสิยํ วา, ภาตุ วาวีกเรยฺย คุยฺหมตฺถํฯ

[320]

โย เว ปิตุหทยสฺส ปทฺธคู [ปตฺถคู (สฺยา.), ปตฺตคู (ก.)], อนุชาโต ปิตรํ อโนมปญฺโญ;

นินฺทิยมตฺถํ ปสํสิยํ วา, ปุตฺตสฺสาวิกเรยฺย [ปุตฺตสฺส วาวีกเรยฺย (ก.)] คุยฺหมตฺถํฯ

[321]

มาตา ทฺวิปทาชนินฺทเสฏฺฐ, ยา นํ [โย ตํ (สี. ปี.)] โปเสติ ฉนฺทสา ปิเยน;

นินฺทิยมตฺถํ ปสํสิยํ วา, มาตุยาวีกเรยฺย [มาตุยา วาวีกเรยฺย (ก.)] คุยฺหมตฺถํฯ

[322]

คุยฺหสฺส หิ คุยฺหเมว สาธุ, น หิ คุยฺหสฺส ปสตฺถมาวิกมฺมํ;

อนิปฺผนฺนตา [อนิปฺผาทาย (สี. ปี.), อนิปฺผนฺนตาย (สฺยา.), อา นิปฺผาทา (?)] สเหยฺย ธีโร, นิปฺผนฺโนว [นิปฺผนฺนตฺโถ (สี. ปี.), นิปฺผนฺนตฺโถว (สฺยา.)] ยถาสุขํ ภเณยฺยฯ

[323]

กิํ ตฺวํ วิมโนสิ ราชเสฏฺฐ, ทฺวิปทชนินฺท [ทิปทินฺท (สี. สฺยา. ปี.)] วจนํ สุโณม เมตํ [เนตํ (สี. ปี.), เตตํ (สฺยา.)];

กิํ จินฺตยมาโน ทุมฺมโนสิ, นูน เทว อปราโธ อตฺถิ มยฺหํฯ

[324]

‘‘ปณฺเห [ปญฺโญ (สี. ปี.), ปญฺเห (สฺยา.), ปนฺเห (ก.)] วชฺโฌ มโหสโธ’’ติ, อาณตฺโต เม วธาย ภูริปญฺโญ;

ตํ จินฺตยมาโน ทุมฺมโนสฺมิ, น หิ เทวี อปราโธ อตฺถิ ตุยฺหํฯ

[325]

อภิโทสคโต ทานิ เอหิสิ, กิํ สุตฺวา กิํ สงฺกเต มโน เต;

โก เต กิมโวจ ภูริปญฺญ, อิงฺฆ วจนํ สุโณม พฺรูหิ เมตํฯ

[326]

‘‘ปณฺเห วชฺโฌ มโหสโธ’’ติ, ยทิ เต มนฺตยิตํ ชนินฺท โทสํ;

ภริยาย รโหคโต อสํสิ, คุยฺหํ ปาตุกตํ สุตํ มเมตํฯ

[327]

ยํ สาลวนสฺมิํ เสนโก, ปาปกมฺมํ อกาสิ อสพฺภิรูปํ;

สขิโนว รโหคโต อสํสิ, คุยฺหํ ปาตุกตํ สุตํ มเมตํฯ

[328]

ปุกฺกุส [ปกฺกุส (ก.) ชา. 1.7.41 ปณฺณชาตเก ปสฺสิตพฺพํ] ปุริสสฺส เต ชนินฺท, อุปฺปนฺโน โรโค อราชยุตฺโต;

ภาตุญฺจ [ภาตุจฺจ (สี. ปี.), ภาตุว (สฺยา.)] รโหคโต อสํสิ, คุยฺหํ ปาตุกตํ สุตํ มเมตํฯ

[329]

อาพาโธยํ อสพฺภิรูโป, กามินฺโท [กาวินฺโท (สี. ปี.)] นรเทเวน ผุฏฺโฐ;

ปุตฺตสฺส รโหคโต อสํสิ, คุยฺหํ ปาตุกตํ สุตํ มเมตํฯ

[330]

อฏฺฐวงฺกํ มณิรตนํ อุฬารํ, สกฺโก เต อททา ปิตามหสฺส;

เทวินฺทสฺส คตํ ตทชฺช หตฺถํ [เทวินฺทสฺส ตทชฺช หตฺถคตํ (ก.)], มาตุญฺจ รโหคโต อสํสิ;

คุยฺหํ ปาตุกตํ สุตํ มเมตํฯ

[331]

คุยฺหสฺส หิ คุยฺหเมว สาธุ, น หิ คุยฺหสฺส ปสตฺถมาวิกมฺมํ;

อนิปฺผนฺนตา สเหยฺย ธีโร, นิปฺผนฺโนว ยถาสุขํ ภเณยฺยฯ

[332]

น คุยฺหมตฺถํ วิวเรยฺย, รกฺเขยฺย นํ ยถา นิธิํ;

น หิ ปาตุกโต สาธุ, คุยฺโห อตฺโถ ปชานตาฯ

[333]

ถิยา คุยฺหํ น สํเสยฺย, อมิตฺตสฺส จ ปณฺฑิโต;

โย จามิเสน สํหีโร, หทยตฺเถโน จ โย นโรฯ

[334]

คุยฺหมตฺถํ อสมฺพุทฺธํ, สมฺโพธยติ โย นโร;

มนฺตเภทภยา ตสฺส, ทาสภูโต ติติกฺขติฯ

[335]

ยาวนฺโต ปุริสสฺสตฺถํ, คุยฺหํ ชานนฺติ มนฺตินํ;

ตาวนฺโต ตสฺส อุพฺเพคา, ตสฺมา คุยฺหํ น วิสฺสเชฯ

[336]

วิวิจฺจ ภาเสยฺย ทิวา รหสฺสํ, รตฺติํ คิรํ นาติเวลํ ปมุญฺเจ;

อุปสฺสุติกา หิ สุณนฺติ มนฺตํ, ตสฺมา มนฺโต ขิปฺปมุเปติ เภทนฺติฯ

ปญฺจปณฺฑิตชาตกํ ทฺวาทสมํฯ

509. หตฺถิปาลชาตกํ (13)

[337]

จิรสฺสํ วต ปสฺสาม, พฺราหฺมณํ เทววณฺณินํ;

มหาชฏํ ขาริธรํ [ภารธรํ (ปี.)], ปงฺกทนฺตํ รชสฺสิรํฯ

[338]

จิรสฺสํ วต ปสฺสาม, อิสิํ ธมฺมคุเณ รตํ;

กาสายวตฺถวสนํ, วากจีรํ ปฏิจฺฉทํฯ

[339]

อาสนํ อุทกํ ปชฺชํ, ปฏิคณฺหาตุ โน ภวํ;

อคฺเฆ ภวนฺตํ ปุจฺฉาม, อคฺฆํ กุรุตุ โน ภวํฯ

[340]

อธิจฺจ เวเท ปริเยส วิตฺตํ, ปุตฺเต คเห [เคเห (สี. สฺยา. ปี.)] ตาต ปติฏฺฐเปตฺวา;

คนฺเธ รเส ปจฺจนุภุยฺย [ปจฺจนุโภตฺว (สฺยา.), ปจฺจนุภุตฺว (ปี.)] สพฺพํ, อรญฺญํ สาธุ มุนิ โส ปสตฺโถฯ

[341]

เวทา น สจฺจา น จ วิตฺตลาโภ, น ปุตฺตลาเภน ชรํ วิหนฺติ;

คนฺเธ รเส มุจฺจน [มุญฺจน (สี. ก.)] มาหุ สนฺโต, สกมฺมุนา [สกมฺมนา (สี. ปี.)] โหติ ผลูปปตฺติฯ

[342]

อทฺธา หิ สจฺจํ วจนํ ตเวตํ, สกมฺมุนา โหติ ผลูปปตฺติ;

ชิณฺณา จ มาตาปิตโร ตวีเม [ตเวเม (สี.), ตว ยิเม (สฺยา. ปี.)], ปสฺเสยฺยุํ ตํ วสฺสสตํ อโรคํ [อโรคฺยํ (สฺยา. ก.)]ฯ

[343]

ยสฺสสฺส สกฺขี มรเณน ราช, ชราย เมตฺตี นรวีรเสฏฺฐ;

โย จาปิ ชญฺญา น มริสฺสํ กทาจิ, ปสฺเสยฺยุํ ตํ วสฺสสตํ อโรคํฯ

[344]

ยถาปิ นาวํ ปุริโส ทกมฺหิ, เอเรติ เจ นํ อุปเนติ ตีรํ;

เอวมฺปิ พฺยาธี สตตํ ชรา จ, อุปเนติ มจฺจํ [มจฺจุ (สฺยา. ปี.)] วสมนฺตกสฺสฯ

[345]

ปงฺโก จ กามา ปลิโป จ กามา, มโนหรา ทุตฺตรา มจฺจุเธยฺยา;

เอตสฺมิํ ปงฺเก ปลิเป พฺยสนฺนา [วิสนฺนา (สฺยา. ก.)], หีนตฺตรูปา น ตรนฺติ ปารํฯ

[346]

อยํ ปุเร ลุทฺทมกาสิ กมฺมํ, สฺวายํ คหีโต น หิ โมกฺขิโต เม;

โอรุนฺธิยา นํ ปริรกฺขิสฺสามิ, มายํ ปุน ลุทฺทมกาสิ กมฺมํฯ

[347]

ควํว [คาวํว (สี.)] นฏฺฐํ ปุริโส ยถา วเน, อนฺเวสตี [ปริเยสตี (สี. ปี.)] ราช อปสฺสมาโน;

เอวํ นฏฺโฐ เอสุการี มมตฺโถ, โสหํ กถํ น คเวเสยฺยํ ราชฯ

[348]

หิยฺโยติ หิยฺยติ [หีโยติ หียติ (สี.)] โปโส, ปเรติ ปริหายติ;

อนาคตํ เนตมตฺถีติ ญตฺวา, อุปฺปนฺนฉนฺทํ โก ปนุเทยฺย ธีโรฯ

[349]

ปสฺสามิ โวหํ ทหรํ [ทหรี (สฺยา. ปี. ก.)] กุมาริํ, มตฺตูปมํ เกตกปุปฺผเนตฺตํ;

อภุตฺตโภเค [อภุตฺว โภเค (สฺยา. ก. อฏฺฐ.), อภุตฺว โภเค (ปี.), โภเค อตุตฺวา (ก.)] ปฐเม วยสฺมิํ, อาทาย มจฺจุ วชเต กุมาริํฯ

[350]

ยุวา สุชาโต สุมุโข สุทสฺสโน, สาโม กุสุมฺภปริกิณฺณมสฺสุ;

หิตฺวาน กาเม ปฏิกจฺจ [ปฏิคจฺจ (สี.), ปฏิคจฺฉ (สฺยา. ปี.)] เคหํ, อนุชาน มํ ปพฺพชิสฺสามิ เทวฯ

[351]

สาขาหิ รุกฺโข ลภเต สมญฺญํ, ปหีนสาขํ ปน ขาณุมาหุ;

ปหีนปุตฺตสฺส มมชฺช โภติ, วาเสฏฺฐิ ภิกฺขาจริยาย กาโลฯ

[352]

อฆสฺมิ โกญฺจาว ยถา หิมจฺจเย, กตานิ [ตนฺตานิ (สี. ปี.)] ชาลานิ ปทาลิย [ปทาเลยฺย (สี.)] หํสา;

คจฺฉนฺติ ปุตฺตา จ ปตี จ มยฺหํ, สาหํ กถํ นานุวเช ปชานํฯ

[353]

เอเต ภุตฺวา วมิตฺวา จ, ปกฺกมนฺติ วิหงฺคมา;

เย จ ภุตฺวาน วมิํสุ, เต เม หตฺถตฺต [หตฺถตฺถ (สี. สฺยา. ปี.)] มาคตาฯ

[354]

อวมี พฺราหฺมโณ กาเม, โส [เต (สี. ปี.)] ตฺวํ ปจฺจาวมิสฺสสิ;

วนฺตาโท ปุริโส ราช, น โส โหติ ปสํสิโยฯ

[355]

ปงฺเก จ [ปงฺเกว (สี. ปี.)] โปสํ ปลิเป พฺยสนฺนํ, พลี ยถา ทุพฺพลมุทฺธเรยฺย;

เอวมฺปิ มํ ตฺวํ อุทตาริ โภติ, ปญฺจาลิ คาถาหิ สุภาสิตาหิฯ

[356]

อิทํ วตฺวา มหาราชา, เอสุการี ทิสมฺปติ;

รฏฺฐํ หิตฺวาน ปพฺพชิ, นาโค เฉตฺวาว พนฺธนํฯ

[357]

ราชา จ ปพฺพชฺชมโรจยิตฺถ, รฏฺฐํ ปหาย นรวีรเสฏฺโฐ;

ตุวมฺปิ โน โหติ ยเถว ราชา, อมฺเหหิ คุตฺตา อนุสาส รชฺชํฯ

[358]

ราชา จ ปพฺพชฺชมโรจยิตฺถ, รฏฺฐํ ปหาย นรวีรเสฏฺโฐ;

อหมฺปิ เอกา [เอกาว (สี.)] จริสฺสามิ โลเก, หิตฺวาน กามานิ มโนรมานิฯ

[359]

ราชา จ ปพฺพชฺชมโรจยิตฺถ, รฏฺฐํ ปหาย นรวีรเสฏฺโฐ;

อหมฺปิ เอกา จริสฺสามิ โลเก, หิตฺวาน กามานิ ยโถธิกานิฯ

[360]

อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย, วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ;

อหมฺปิ เอกา จริสฺสามิ โลเก, หิตฺวาน กามานิ มโนรมานิฯ

[361]

อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย, วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ;

อหมฺปิ เอกา จริสฺสามิ โลเก, หิตฺวาน กามานิ ยโถธิกานิฯ

[362]

อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย, วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ;

อหมฺปิ เอกา จริสฺสามิ โลเก, สีติภูตา [สีตีภูตา (สี.)] สพฺพมติจฺจ สงฺคนฺติฯ

หตฺถิปาลชาตกํ เตรสมํฯ

510. อโยฆรชาตกํ (14)

[363]

ยเมกรตฺติํ ปฐมํ, คพฺเภ วสติ มาณโว;

อพฺภุฏฺฐิโตว โส ยาติ [สยติ (สี. ปี.), ส ยาติ (กตฺถจิ)], สคจฺฉํ น นิวตฺตติฯ

[364]

น ยุชฺฌมานา น พเลนวสฺสิตา, นรา น ชีรนฺติ น จาปิ มิยฺยเร;

สพฺพํ หิทํ [หิ ตํ (สี. ปี.)] ชาติชรายุปทฺทุตํ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[365]

จตุรงฺคินิํ เสนํ สุภิํสรูปํ, ชยนฺติ รฏฺฐาธิปตี ปสยฺห;

น มจฺจุโน ชยิตุมุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[366]

หตฺถีหิ อสฺเสหิ รเถหิ ปตฺติภิ, ปริวาริตา มุจฺจเร เอกจฺเจยฺยา [เอกเจยฺยา (สี. ปี.)];

น มจฺจุโน [น มจฺจุโต (สี.)] มุจฺจิตุมุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[367]

หตฺถีหิ อสฺเสหิ รเถหิ ปตฺติภิ, สูรา [ปุรา (ก.)] ปภญฺชนฺติ ปธํสยนฺติ;

น มจฺจุโน ภญฺชิตุมุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[368]

มตฺตา คชา ภินฺนคฬา [ปภินฺนคลา (สี.)] ปภินฺนา, นครานิ มทฺทนฺติ ชนํ หนนฺติ;

น มจฺจุโน มทฺทิตุมุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[369]

อิสฺสาสิโน กตหตฺถาปิ วีรา [วีรา (สี. ปี.)], ทูเรปาตี [ปตี (ก.)] อกฺขณเวธิโนปิ;

น มจฺจุโน วิชฺฌิตุมุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[370]

สรานิ ขียนฺติ สเสลกานนา, สพฺพํ หิทํ [หิ ตํ (สี. ปี.), ปิตํ (สฺยา.)] ขียติ ทีฆมนฺตรํ;

สพฺพํ หิทํ [หิ ตํ (สี. ปี.), ปิตํ (สฺยา.)] ภญฺชเร กาลปริยายํ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[371]

สพฺเพ สเมวํ หิ นรานนารินํ [นรานรีนํ (ปี.), นารี นรานํ (สฺยา.), นรนารีนํ (ก.)], จลาจลํ ปาณภุโนธ ชีวิตํ;

ปโฏว ธุตฺตสฺส ทุโมว กูลโช, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[372]

ทุมปฺผลาเนว ปตนฺติ มาณวา, ทหรา จ วุทฺธา จ สรีรเภทา;

นาริโย นรา มชฺฌิมโปริสา จ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[373]

นายํ วโย ตารกราชสนฺนิโภ, ยทพฺภตีตํ คตเมว ทานิ ตํ;

ชิณฺณสฺส หี นตฺถิ รตี กุโต สุขํ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[374]

ยกฺขา ปิสาจา อถวาปิ เปตา, กุปิตาเต [กุปิตาปิ เต (สี. ปี.)] อสฺสสนฺติ มนุสฺเส;

น มจฺจุโน อสฺสสิตุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[375]

ยกฺเข ปิสาเจ อถวาปิ เปเต, กุปิเตปิ เต นิชฺฌปนํ กโรนฺติ;

น มจฺจุโน นิชฺฌปนํ กโรนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[376]

อปราธเก ทูสเก เหฐเก จ, ราชาโน ทณฺเฑนฺติ วิทิตฺวาน โทสํ;

น มจฺจุโน ทณฺฑยิตุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[377]

อปราธกา ทูสกา เหฏฺฐกา จ, ลภนฺติ เต ราชิโน นิชฺฌเปตุํ;

น มจฺจุโน นิชฺฌปนํ กโรนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[378]

น ขตฺติโยติ น จ พฺราหฺมโณติ, น อฑฺฒกา พลวา เตชวาปิ;

น มจฺจุราชสฺส อเปกฺขมตฺถิ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[379]

สีหา จ พฺยคฺฆา จ อโถปิ ทีปิโย, ปสยฺห ขาทนฺติ วิปฺผนฺทมานํ;

น มจฺจุโน ขาทิตุมุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[380]

มายาการา รงฺคมชฺเฌ กโรนฺตา, โมเหนฺติ จกฺขูนิ ชนสฺส ตาวเท;

น มจฺจุโน โมหยิตุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[381]

อาสีวิสา กุปิตา อุคฺคเตชา, ฑํสนฺติ มาเรนฺติปิ เต มนุสฺเส;

น มจฺจุโน ฑํสิตุมุสฺสหนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[382]

อาสีวิสา กุปิตา ยํ ฑํสนฺติ, ติกิจฺฉกา เตส วิสํ หนนฺติ;

น มจฺจุโน ทฏฺฐวิสํ [ทฏฺฐสฺส วิสํ (ก.)] หนนฺติ, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[383]

ธมฺมนฺตรี เวตฺตรณี [เวตรณี (สี. ปี.)] จ โภโช, วิสานิ หนฺตฺวาน ภุชงฺคมานํ;

สุยฺยนฺติ เต กาลกตา ตเถว, ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[384]

วิชฺชาธรา โฆรมธียมานา, อทสฺสนํ โอสเธหิ วชนฺติ;

น มจฺจุราชสฺส วชนฺตทสฺสนํ [วชนฺติ อทสฺสนํ (สฺยา. ก.)], ตํ เม มตี โหติ จรามิ ธมฺมํฯ

[385]

ธมฺโม หเว รกฺขติ ธมฺมจาริํ, ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหาติ;

เอสานิสํโส ธมฺเม สุจิณฺเณ, น ทุคฺคติํ คจฺฉติ ธมฺมจารีฯ

[386]

น หิ ธมฺโม อธมฺโม จ, อุโภ สมวิปากิโน;

อธมฺโม นิรยํ เนติ, ธมฺโม ปาเปติ สุคฺคตินฺติฯ

อโยฆรชาตกํ จุทฺทสมํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

มาตงฺค สมฺภูต สิวิ สิริมนฺโต, โรหณ หํส สตฺติคุมฺโพ ภลฺลาติย;

โสมนสฺส จมฺเปยฺย พฺรหฺม ปญฺจ-ปณฺฑิต จิรสฺสํวต อโยฆราติฯ

วีสตินิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ

16. ติํสนิปาโต

511. กิํฉนฺทชาตกํ (1)

[1]