กุรุกจฺฉา ปยาตานํ, วาณิชานํ ธเนสินํ;

นาวาย วิปฺปนฏฺฐาย, พฬวามุขีติ [วฬภามุขีติ (สี. สฺยา.), พลวามุขีติ (สฺยา. ก.)] วุจฺจติฯ

[120]

ยโต สรามิ อตฺตานํ, ยโต ปตฺโตสฺมิ วิญฺญุตํ;

นาภิชานามิ สญฺจิจฺจ, เอกปาณมฺปิ หิํสิตํ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, โสตฺถิํ นาวา นิวตฺตตูติฯ

สุปฺปารกชาตกํ นวมํฯ

เอกาทสกนิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สิริมาตุสุโปสกนาควโร, ปุน ชุณฺหก ธมฺมมุทยวโร;

อถ ปานิ ยุธญฺจยโก จ, ทสรถ สํวร ปารคเตน นวาติฯ

12. ทฺวาทสกนิปาโต

464. จูฬกุณาลชาตกํ (1)

[1]

ลุทฺธานํ [ขุทฺทานํ (สี. สฺยา. ปี.)] ลหุจิตฺตานํ, อกตญฺญูน ทุพฺภินํ;

นาเทวสตฺโต ปุริโส, ถีนํ สทฺธาตุมรหติฯ

[2]

น ตา ปชานนฺติ กตํ น กิจฺจํ, น มาตรํ ปิตรํ ภาตรํ วา;

อนริยา สมติกฺกนฺตธมฺมา, สสฺเสว จิตฺตสฺส วสํ วชนฺติฯ

[3]

จิรานุวุฏฺฐมฺปิ [จิรานุวุตฺถมฺปิ (สี. ปี.)] ปิยํ มนาปํ, อนุกมฺปกํ ปาณสมมฺปิ ภตฺตุํ [สนฺตํ (สี. สฺยา. ปี.)];

อาวาสุ กิจฺเจสุ จ นํ ชหนฺติ, ตสฺมาหมิตฺถีนํ น วิสฺสสามิฯ

[4]

ถีนญฺหิ จิตฺตํ ยถา วานรสฺส, กนฺนปฺปกนฺนํ ยถา รุกฺขฉายา;

จลาจลํ หทยมิตฺถิยานํ, จกฺกสฺส เนมิ วิย ปริวตฺตติฯ

[5]

ยทา ตา ปสฺสนฺติ สเมกฺขมานา, อาเทยฺยรูปํ ปุริสสฺส วิตฺตํ;

สณฺหาหิ วาจาหิ นยนฺติ เมนํ, กมฺโพชกา ชลเชเนว อสฺสํฯ

[6]

ยทา น ปสฺสนฺติ สเมกฺขมานา, อาเทยฺยรูปํ ปุริสสฺส วิตฺตํ;

สมนฺตโต นํ ปริวชฺชยนฺติ, ติณฺโณ นทีปารคโตว กุลฺลํฯ

[7]

สิเลสูปมา สิขิริว สพฺพภกฺขา, ติกฺขมายา นทีริว สีฆโสตา;

เสวนฺติ เหตา ปิยมปฺปิยญฺจ, นาวา ยถา โอรกูลํ ปรญฺจฯ

[8]

น ตา เอกสฺส น ทฺวินฺนํ, อาปโณว ปสาริโต;

โย ตา มยฺหนฺติ มญฺเญยฺย, วาตํ ชาเลน พาธเย [พนฺธเย (สฺยา. ก.)]ฯ

[9]

ยถา นที จ ปนฺโถ จ, ปานาคารํ สภา ปปา;

เอวํ โลกิตฺถิโย นาม, เวลา ตาสํ น วิชฺชติ [อิมิสฺสา คาถาย ปุพฺพทฺธาปรทฺธํ วิปริยาเยน ทิสฺสติ (ก.)]ฯ

[10]

ฆตาสนสมา เอตา, กณฺหสปฺปสิรูปมา;

คาโว พหิติณสฺเสว, โอมสนฺติ วรํ วรํฯ

[11]

ฆตาสนํ กุญฺชรํ กณฺหสปฺปํ, มุทฺธาภิสิตฺตํ ปมทา จ สพฺพา;

เอเต นโร นิจฺจยโต [นิจฺจยตฺโต (สี. ปี.)] ภเชถ, เตสํ หเว ทุพฺพิทุ สพฺพภาโว [สจฺจภาโว (สฺยา.)]ฯ

[12]

นจฺจนฺตวณฺณา น พหูนํ กนฺตา, น ทกฺขิณา ปมทา เสวิตพฺพา;

น ปรสฺส ภริยา น ธนสฺส เหตุ, เอติตฺถิโย ปญฺจ น เสวิตพฺพาติฯ

จูฬกุณาลชาตกํ ปฐมํฯ

465. ภทฺทสาลชาตกํ (2)

[13]

กา ตฺวํ สุทฺเธหิ วตฺเถหิ, อเฆ เวหายสํ [เวหาสยํ (สี. ปี.)] ฐิตา;

เกน ตฺยาสฺสูนิ วตฺตนฺติ, กุโต ตํ ภยมาคตํฯ

[14]

ตเวว เทว วิชิเต, ภทฺทสาโลติ มํ วิทู;

สฏฺฐิ [สฏฺฐิํ (สี. ปี.)] วสฺสสหสฺสานิ, ติฏฺฐโต ปูชิตสฺส เมฯ

[15]

การยนฺตา นครานิ, อคาเร จ ทิสมฺปติ;

วิวิเธ จาปิ ปาสาเท, น มํ เต อจฺจมญฺญิสุํ;

ยเถว มํ เต ปูเชสุํ, ตเถว ตฺวมฺปิ ปูชยฯ

[16]

ตํ อิวาหํ [ตญฺจ อหํ (สี. สฺยา. ปี.)] น ปสฺสามิ, ถูลํ กาเยน เต ทุมํ;

อาโรหปริณาเหน, อภิรูโปสิ ชาติยาฯ

[17]

ปาสาทํ การยิสฺสามิ, เอกตฺถมฺภํ มโนรมํ;

ตตฺถ ตํ อุปเนสฺสามิ, จิรํ เต ยกฺข ชีวิตํฯ

[18]

เอวํ จิตฺตํ อุทปาทิ, สรีเรน วินาภาโว;

ปุถุโส มํ วิกนฺติตฺวา, ขณฺฑโส อวกนฺตถฯ

[19]

อคฺเค จ เฉตฺวา มชฺเฌ จ, ปจฺฉา มูลมฺหิ ฉินฺทถ [มูลญฺจ ฉินฺทถ (สี.), มูลํ วิฉินฺทถ (ปี.)];

เอวํ เม ฉิชฺชมานสฺส, น ทุกฺขํ มรณํ สิยาฯ

[20]

หตฺถปาทํ [หตฺถปาเท (ก.)] ยถา ฉินฺเท [ฉินฺเน (ก.)], กณฺณนาสญฺจ ชีวโต;

ตโต ปจฺฉา สิโร ฉินฺเท, ตํ ทุกฺขํ มรณํ สิยาฯ

[21]

สุขํ นุ ขณฺฑโส ฉินฺนํ, ภทฺทสาลวนปฺปติ;

กิํ เหตุ กิํ อุปาทาย, ขณฺฑโส ฉินฺนมิจฺฉสิฯ

[22]

ยญฺจ เหตุมุปาทาย, เหตุํ ธมฺมูปสํหิตํ;

ขณฺฑโส ฉินฺนมิจฺฉามิ, มหาราช สุโณหิ เมฯ

[23]

ญาตี เม สุขสํวทฺธา, มม ปสฺเส นิวาตชา;

เตปิหํ อุปหิํเสยฺยํ, ปเรสํ อสุโขจิตํฯ

[24]

เจเตยฺยรูปํ [เจตพฺพรูปํ (สี. ปี.)] เจเตสิ, ภทฺทสาลวนปฺปติ;

หิตกาโมสิ ญาตีนํ, อภยํ สมฺม ทมฺมิ เตติฯ

ภทฺทสาลชาตกํ ทุติยํฯ

466. สมุทฺทวาณิชชาตกํ (3)

[25]

กสนฺติ วปนฺติ เต ชนา, มนุชา กมฺมผลูปชีวิโน;

นยิมสฺส ทีปกสฺส ภาคิโน, ชมฺพุทีปา อิทเมว โน วรํฯ

[26]

ติปญฺจรตฺตูปคตมฺหิ จนฺเท, เวโค มหา เหหิติ สาครสฺส;

อุปฺลวิสฺสํ ทีปมิมํ อุฬารํ, มา โว วธี คจฺฉถ เลณมญฺญํฯ

[27]

น ชาตุยํ สาครวาริเวโค, อุปฺลวิสฺสํ ทีปมิมํ อุฬารํ;

ตํ เม นิมิตฺเตหิ พหูหิ ทิฏฺฐํ, มา เภถ กิํ โสจถ โมทถวฺโห [โมทถ โว (ก.) 6.38 โมคฺคลฺลานสุตฺตํ ปสฺสิตพฺพํ]ฯ

[28]

ปหูตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ, ปตฺตตฺถ อาวาสมิมํ อุฬารํ;

น โว ภยํ ปฏิปสฺสามิ กิญฺจิ, อาปุตฺตปุตฺเตหิ ปโมทถวฺโหฯ

[29]

โย เทโวยํ ทกฺขิณายํ [ทกฺขิณสฺสํ (สี.)] ทิสายํ, เขมนฺติ ปกฺโกสติ ตสฺส สจฺจํ;

น อุตฺตโร เวทิ ภยาภยสฺส, มา เภถ กิํ โสจถ โมทถวฺโหฯ

[30]

ยถา อิเม วิปฺปวทนฺติ ยกฺขา, เอโก ภยํ สํสติ เขมเมโก;

ตทิงฺฆ มยฺหํ วจนํ สุณาถ, ขิปฺปํ ลหุํ มา วินสฺสิมฺห สพฺเพฯ

[31]

สพฺเพ สมาคมฺม กโรม นาวํ, โทณิํ ทฬฺหํ สพฺพยนฺตูปปนฺนํ;

สเจ อยํ ทกฺขิโณ สจฺจมาห, โมฆํ ปฏิกฺโกสติ อุตฺตโรยํ;

สา เจว โน เหหิติ อาปทตฺถา, อิมญฺจ ทีปํ น ปริจฺจเชมฯ

[32]

สเจ จ โข อุตฺตโร สจฺจมาห, โมฆํ ปฏิกฺโกสติ ทกฺขิโณยํ;

ตเมว นาวํ อภิรุยฺห สพฺเพ, เอวํ มยํ โสตฺถิ ตเรมุ ปารํฯ

[33]

น เว สุคณฺหํ ปฐเมน เสฏฺฐํ, กนิฏฺฐมาปาถคตํ คเหตฺวา;

โย จีธ ตจฺฉํ [มชฺฌํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปวิเจยฺย คณฺหติ [คณฺหิ (ก.)], ส เว นโร เสฏฺฐมุเปติ ฐานํฯ

[34]

ยถาปิ เต สาครวาริมชฺเฌ, สกมฺมุนา โสตฺถิ วหิํสุ วาณิชา;

อนาคตตฺถํ ปฏิวิชฺฌิยาน, อปฺปมฺปิ นาจฺเจติ ส ภูริปญฺโญฯ

[35]

พาลา จ โมเหน รสานุคิทฺธา, อนาคตํ อปฺปฏิวิชฺฌิยตฺถํ;

ปจฺจุปฺปนฺเน สีทนฺติ อตฺถชาเต, สมุทฺทมชฺเฌ ยถา เต มนุสฺสาฯ

[36]

อนาคตํ ปฏิกยิราถ กิจฺจํ, ‘‘มา มํ กิจฺจํ กิจฺจกาเล พฺยเธสิ’’;

ตํ ตาทิสํ ปฏิกต [ปฏิกตํ (ก.), ปฏิคต (สี. อฏฺฐ.), ปฏิกจฺจ (?)] กิจฺจการิํ, น ตํ กิจฺจํ กิจฺจกาเล พฺยเธตีติฯ

สมุทฺทวาณิชชาตกํ ตติยํฯ

467. กามชาตกํ (4)

[37]

กามํ กามยมานสฺส, ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌติ;

อทฺธา ปีติมโน โหติ, ลทฺธา มจฺโจ ยทิจฺฉติฯ

[38]

กามํ กามยมานสฺส, ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌติ;

ตโต นํ อปรํ กาเม, ธมฺเม ตณฺหํว วินฺทติฯ

[39]

ควํว สิงฺคิโน สิงฺคํ, วฑฺฒมานสฺส วฑฺฒติ;

เอวํ มนฺทสฺส โปสสฺส, พาลสฺส อวิชานโต;

ภิยฺโย ตณฺหา ปิปาสา จ, วฑฺฒมานสฺส วฑฺฒติฯ

[40]

ปถพฺยา สาลิยวกํ, ควสฺสํ [ควาสํ (สี. สฺยา. ปี.)] ทาสโปริสํ;

ทตฺวา จ [ทตฺวาปิ (สี. สฺยา.), ทตฺวา วา (ปี.)] นาลเมกสฺส, อิติ วิทฺวา [วิทฺธา (สฺยา.)] สมํ จเรฯ

[41]

ราชา ปสยฺห ปถวิํ วิชิตฺวา, สสาครนฺตํ มหิมาวสนฺโต;

โอรํ สมุทฺทสฺส อติตฺตรูโป [อติตฺติรูโป (ก.)], ปารํ สมุทฺทสฺสปิ ปตฺถเยถฯ

[42]

ยาว อนุสฺสรํ กาเม, มนสา ติตฺติ นาชฺฌคา;

ตโต นิวตฺตา ปฏิกมฺม ทิสฺวา, เต เว สุติตฺตา เย [ติตฺตา (สี. สฺยา. ปี.)] ปญฺญาย ติตฺตาฯ

[43]

ปญฺญาย ติตฺตินํ [ติตฺตีนํ (สี. สฺยา.)] เสฏฺฐํ, น โส กาเมหิ ตปฺปติ;

ปญฺญาย ติตฺตํ ปุริสํ, ตณฺหา น กุรุเต วสํฯ

[44]

อปจิเนเถว กามานํ [กามานิ (สี. สฺยา. ปี.)], อปฺปิจฺฉสฺส อโลลุโป;

สมุทฺทมตฺโต ปุริโส, น โส กาเมหิ ตปฺปติฯ

[45]

รถกาโรว จมฺมสฺส, ปริกนฺตํ อุปาหนํ;

ยํ ยํ จชติ [ชหติ (สฺยา. ก.)] กามานํ, ตํ ตํ สมฺปชฺชเต สุขํ;

สพฺพํ เจ สุขมิจฺเฉยฺย, สพฺเพ กาเม ปริจฺจเชฯ

[46]

อฏฺฐ เต ภาสิตา คาถา, สพฺพา โหนฺติ สหสฺสิโย [สหสฺสิยา (?) อุปริ สุตโสมชาตเก ตถา ทิสฺสติ];

ปฏิคณฺห มหาพฺรหฺเม, สาเธตํ ตว ภาสิตํฯ

[47]

น เม อตฺโถ สหสฺเสหิ, สเตหิ นหุเตหิ วา;

ปจฺฉิมํ ภาสโต คาถํ, กาเม เม น รโต มโนฯ

[48]

ภทฺรโก [สทฺโท (สี.)] วตายํ มาณวโก, สพฺพโลกวิทู มุนิ;

โย อิมํ ตณฺหํ [โย ตณฺหํ (สี. สฺยา.)] ทุกฺขชนนิํ, ปริชานาติ ปณฺฑิโตติฯ

กามชาตกํ จตุตฺถํฯ

468. ชนสนฺธชาตกํ (5)

[49]

ทส ขลุ อิมานิ [ขลุมานิ (สฺยา.)] ฐานานิ, ยานิ ปุพฺเพ อกริตฺวา;

ส ปจฺฉา มนุตปฺปติ, อิจฺเจวาห [อิจฺจาห ราชา (สี. สฺยา. ปี.)] ชนสนฺโธฯ

[50]

อลทฺธา วิตฺตํ ตปฺปติ, ปุพฺเพ อสมุทานิตํ;

น ปุพฺเพ ธนเมสิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[51]

สกฺยรูปํ ปุเร สนฺตํ, มยา สิปฺปํ น สิกฺขิตํ;

กิจฺฉา วุตฺติ อสิปฺปสฺส, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[52]

กูฏเวที ปุเร อาสิํ, ปิสุโณ ปิฏฺฐิมํสิโก;

จณฺโฑ จ ผรุโส จาปิ [จาสิํ (สี. สฺยา. ปี.)], อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[53]

ปาณาติปาตี ปุเร อาสิํ, ลุทฺโท จาปิ [จาสิํ (สี. ปี.)] อนาริโย;

ภูตานํ นาปจายิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[54]

พหูสุ วต สนฺตีสุ, อนาปาทาสุ อิตฺถิสุ;

ปรทารํ อเสวิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[55]

พหุมฺหิ วต สนฺตมฺหิ, อนฺนปาเน อุปฏฺฐิเต;

น ปุพฺเพ อททํ [อททิํ (สี.)] ทานํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[56]

มาตรํ ปิตรญฺจาปิ, ชิณฺณกํ คตโยพฺพนํ [ชิณฺณเก คตโยพฺพเน (สี. สฺยา. ปี.)];

ปหุ สนฺโต น โปสิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[57]

อาจริยมนุสตฺถารํ , สพฺพกามรสาหรํ;

ปิตรํ อติมญฺญิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[58]

สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;

น ปุพฺเพ ปยิรุปาสิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[59]

สาธุ โหติ ตโป จิณฺโณ, สนฺโต จ ปยิรุปาสิโต;

น จ ปุพฺเพ ตโป จิณฺโณ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[60]

โย จ เอตานิ ฐานานิ, โยนิโส ปฏิปชฺชติ;

กรํ ปุริสกิจฺจานิ, ส ปจฺฉา นานุตปฺปตีติฯ

ชนสนฺธชาตกํ ปญฺจมํฯ

469. มหากณฺหชาตกํ (6)

[61]

กณฺโห กณฺโห จ โฆโร จ, สุกฺกทาโฐ ปภาสวา [ปตาปวา (สี. สฺยา. ปี.)];

พทฺโธ ปญฺจหิ รชฺชูหิ, กิํ รวิ [ธีร (สี. ปี.), วีร (สฺยา.)] สุนโข ตวฯ

[62]

นายํ มิคานมตฺถาย, อุสีนก [อุสีนร (สี. ปี.), อุสีนฺนร (สฺยา.)] ภวิสฺสติ;

มนุสฺสานํ อนโย หุตฺวา, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[63]

ปตฺตหตฺถา สมณกา, มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา;

นงฺคเลหิ กสิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[64]

ตปสฺสินิโย [ตปนียา (ก.) ทุติยนฺตปทานิ เหตานิ] ปพฺพชิตา, มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา;

ยทา โลเก คมิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[65]

ทีโฆตฺตโรฏฺฐา ชฏิลา, ปงฺกทนฺตา รชสฺสิรา;

อิณํ โจทาย [โวทาย (สี. ปี.), โจทย (สฺยา.)] คจฺฉนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[66]

อธิจฺจ เวเท [เวทํ (ก.)] สาวิตฺติํ, ยญฺญตนฺตญฺจ [ตนฺตฺรญฺจ (สี. สฺยา. ปี.)] พฺราหฺมณา;

ภติกาย ยชิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[67]

มาตรํ ปิตรญฺจาปิ, ชิณฺณกํ คตโยพฺพนํ;

ปหู สนฺโต [สนฺตา (สี.)] น ภรนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[68]

มาตรํ ปิตรญฺจาปิ, ชิณฺณกํ คตโยพฺพนํ;

พาลา ตุมฺเหติ วกฺขนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[69]

อาจริยภริยํ สขิํ [อาจริยภริยํ สขาภริยํ (สี. ปี.)], มาตุลานิํ ปิตุจฺฉกิํ [ปิตุจฺฉยํ (สี.), ปิตุจฺฉสํ (ปี.)];

ยทา โลเก คมิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[70]

อสิจมฺมํ คเหตฺวาน, ขคฺคํ ปคฺคยฺห พฺราหฺมณา;

ปนฺถฆาตํ กริสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[71]

สุกฺกจฺฉวี เวธเวรา, ถูลพาหู อปาตุภา;

มิตฺตเภทํ กริสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติฯ

[72]

มายาวิโน เนกติกา, อสปฺปุริสจินฺตกา;

ยทา โลเก ภวิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขตีติฯ

มหากณฺหชาตกํ ฉฏฺฐํฯ

470. โกสิยชาตกํ (7)

[73]

เนว กิณามิ นปิ วิกฺกิณามิ, น จาปิ เม สนฺนิจโย จ อตฺถิ [อิธตฺถิ (สฺยา.)];

สุกิจฺฉรูปํ วติทํ ปริตฺตํ, ปตฺโถทโน นาลมยํ ทุวินฺนํฯ

[74]

อปฺปมฺหา อปฺปกํ ทชฺชา, อนุมชฺฌโต มชฺฌกํ;

พหุมฺหา พหุกํ ทชฺชา, อทานํ นุปปชฺชติ [น อุปปชฺชติ (สี. ปี.), นูปปชฺชติ (สฺยา.)]ฯ

[75]

ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภุญฺช จฯ

อริยมคฺคํ สมารูห [อริยํ มคฺคํ สมารุห (สี. ปี.)], เนกาสี ลภเต สุขํฯ

[76]

โมฆญฺจสฺส หุตํ โหติ, โมฆญฺจาปิ สมีหิตํ;

อติถิสฺมิํ โย นิสินฺนสฺมิํ, เอโก ภุญฺชติ โภชนํฯ

[77]

ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภุญฺช จ;

อริยมคฺคํ สมารูห, เนกาสี ลภเต สุขํฯ

[78]

สจฺจญฺจสฺส หุตํ โหติ, สจฺจญฺจาปิ สมีหิตํ;

อติถิสฺมิํ โย นิสินฺนสฺมิํ, เนโก ภุญฺชติ โภชนํฯ

[79]

ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภุญฺช จ;

อริยมคฺคํ สมารูห, เนกาสี ลภเต สุขํฯ

[80]

สรญฺจ ชุหติ โปโส, พหุกาย คยาย จ;

โทเณ ติมฺพรุติตฺถสฺมิํ, สีฆโสเต มหาวเหฯ

[81]

อตฺร จสฺส หุตํ โหติ, อตฺร จสฺส สมีหิตํ;

อติถิสฺมิํ โย นิสินฺนสฺมิํ, เนโก ภุญฺชติ โภชนํฯ

[82]

ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภุญฺช จ;

อริยมคฺคํ สมารูห, เนกาสี ลภเต สุขํฯ

[83]

พฬิสญฺหิ โส นิคิลติ [นิคฺคิลติ (สี. ปี.)], ทีฆสุตฺตํ สพนฺธนํ;

อติถิสฺมิํ โย นิสินฺนสฺมิํ, เอโก ภุญฺชติ โภชนํฯ

[84]

ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภุญฺช จ;

อริยมคฺคํ สมารูห, เนกาสี ลภเต สุขํฯ

[85]

อุฬารวณฺณา วต พฺราหฺมณา อิเม, อยญฺจ โว สุนโข กิสฺส เหตุ;

อุจฺจาวจํ วณฺณนิภํ วิกุพฺพติ, อกฺขาถ โน พฺราหฺมณา เก นุ ตุมฺเหฯ

[86]

จนฺโท จ สุริโย จ [สูริโย จ (ก.)] อุโภ อิธาคตา, อยํ ปน มาตลิ เทวสารถิ;

สกฺโกหมสฺมิ ติทสานมินฺโท, เอโส จ โข ปญฺจสิโขติ วุจฺจติฯ

[87]

ปาณิสฺสรา มุทิงฺคา จ [มุติงฺคา จ (สี. สฺยา. ปี.], มุรชาลมฺพรานิ จ;

สุตฺตเมนํ ปโพเธนฺติ, ปฏิพุทฺโธ จ นนฺทติฯ

[88]

เย เกจิเม มจฺฉริโน กทริยา, ปริภาสกา สมณพฺราหฺมณานํ;

อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ, กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติฯ

[89]

เย เกจิเม สุคฺคติมาสมานา [สุคฺคติมาสสานา (สี. ปี.), สุคฺคตาสิสมานา (ก.)], ธมฺเม ฐิตา สํยเม สํวิภาเค;

อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ, กายสฺส เภทา สุคติํ วชนฺติฯ

[90]

ตฺวํ โนสิ ญาติ ปุริมาสุ ชาติสุ, โส มจฺฉรี โรสโก [โกสิโย (สฺยา. ก.)] ปาปธมฺโม;

ตเวว อตฺถาย อิธาคตมฺหา, มา ปาปธมฺโม นิรยํ คมิตฺถ [อปฺปตฺถ (ก. สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[91]

อทฺธา หิ มํ โว หิตกามา, ยํ มํ สมนุสาสถ;

โสหํ ตถา กริสฺสามิ, สพฺพํ วุตฺตํ หิเตสิภิฯ

[92]

เอสาหมชฺเชว อุปารมามิ, น จาปิหํ [น จาปหํ (สี. ปี.)] กิญฺจิ กเรยฺย ปาปํ;

น จาปิ เม กิญฺจิ อเทยฺยมตฺถิ, น จาปิทตฺวา อุทกํ ปิวามิ [อุทกมฺปหํ ปิเพ (สี.)]ฯ

[93]

เอวญฺจ เม ททโต สพฺพกาลํ [กาเล (ก.)], โภคา อิเม วาสว ขียิสฺสนฺติ;

ตโต อหํ ปพฺพชิสฺสามิ สกฺก, หิตฺวาน กามานิ ยโถธิกานีติฯ

โกสิยชาตกํ สตฺตมํฯ

471. เมณฺฑกปญฺหชาตกํ (8)

[94]

เยสํ น กทาจิ ภูตปุพฺพํ, สขฺยํ [สกฺขิํ (สี. ปี.), สขิ (สฺยา.)] สตฺตปทมฺปิมสฺมิ โลเก;

ชาตา อมิตฺตา ทุเว สหายา, ปฏิสนฺธาย จรนฺติ กิสฺส เหตุฯ

[95]

ยทิ เม อชฺช ปาตราสกาเล, ปญฺหํ น สกฺกุเณยฺยาถ วตฺตุเมตํ;

รฏฺฐา ปพฺพาชยิสฺสามิ โว สพฺเพ, น หิ มตฺโถ ทุปฺปญฺญชาติเกหิฯ

[96]

มหาชนสมาคมมฺหิ โฆเร, ชนโกลาหลสงฺคมมฺหิ ชาเต;

วิกฺขิตฺตมนา อเนกจิตฺตา, ปญฺหํ น สกฺกุโณม วตฺตุเมตํฯ

[97]

เอกคฺคจิตฺตาว เอกเมกา, รหสิ คตา อตฺถํ นิจินฺตยิตฺวา [อตฺถานิ จินฺตยิตฺวา (สฺยา. ก.)];

ปวิเวเก สมฺมสิตฺวาน ธีรา, อถ วกฺขนฺติ ชนินฺท เอตมตฺถํฯ

[98]

อุคฺคปุตฺต-ราชปุตฺติยานํ, อุรพฺภสฺส มํสํ ปิยํ มนาปํ;

น สุนขสฺส เต อเทนฺติ มํสํ, อถ เมณฺฑสฺส สุเณน สขฺยมสฺสฯ

[99]

จมฺมํ วิหนนฺติ เอฬกสฺส, อสฺสปิฏฺฐตฺถรสฺสุขสฺส [อสฺสปิฏฺฐตฺถรณสุขสฺส (สี.)] เหตุ;

น จ เต สุนขสฺส อตฺถรนฺติ, อถ เมณฺฑสฺส สุเณน สขฺยมสฺสฯ

[100]

อาเวลฺลิตสิงฺคิโก หิ เมณฺโฑ, น จ สุนขสฺส วิสาณกานิ อตฺถิ;

ติณภกฺโข มํสโภชโน จ, อถ เมณฺฑสฺส สุเณน สขฺยมสฺสฯ

[101]

ติณมาสิ ปลาสมาสิ เมณฺโฑ, น จ สุนโข ติณมาสิ โน ปลาสํ;

คณฺเหยฺย สุโณ สสํ พิฬารํ, อถ เมณฺฑสฺส สุเณน สขฺยมสฺสฯ

[102]

อฏฺฐฑฺฒปโท จตุปฺปทสฺส, เมณฺโฑ อฏฺฐนโข อทิสฺสมาโน;

ฉาทิยมาหรตี อยํ อิมสฺส, มํสํ อาหรตี อยํ อมุสฺสฯ

[103]

ปาสาทวรคโต วิเทหเสฏฺโฐ, วิติหารํ อญฺญมญฺญโภชนานํ;

อทฺทกฺขิ [อทฺทส (สฺยา. ก.)] กิร สกฺขิกํ ชนินฺโท, พุภุกฺกสฺส ปุณฺณํ มุขสฺส [โภภุกฺขสฺส จ ปุณฺณมุขสฺส (สี.)] เจตํฯ

[104]

ลาภา วต เม อนปฺปรูปา, ยสฺส เมทิสา ปณฺฑิตา กุลมฺหิ;

ปญฺหสฺส คมฺภีรคตํ นิปุณมตฺถํ, ปฏิวิชฺฌนฺติ สุภาสิเตน ธีราฯ

[105]

อสฺสตริรถญฺจ เอกเมกํ, ผีตํ คามวรญฺจ เอกเมกํ;

สพฺเพสํ โว ทมฺมิ ปณฺฑิตานํ, ปรมปฺปตีตมโน สุภาสิเตนาติฯ

เมณฺฑกปญฺหชาตกํ อฏฺฐมํฯ

472. มหาปทุมชาตกํ (9)

[106]

นาทฏฺฐา [นาทิฏฺฐา (ก. สี. สฺยา. ก.)] ปรโต โทสํ, อณุํ ถูลานิ สพฺพโส;

อิสฺสโร ปณเย ทณฺฑํ, สามํ อปฺปฏิเวกฺขิยฯ

[107]

โย จ อปฺปฏิเวกฺขิตฺวา, ทณฺฑํ กุพฺพติ ขตฺติโย;

สกณฺฏกํ โส คิลติ, ชจฺจนฺโธว สมกฺขิกํฯ

[108]

อทณฺฑิยํ ทณฺฑยติ [ทณฺฑิยติ (สฺยา. ปี.)], ทณฺฑิยญฺจ อทณฺฑิยํ [อทณฺฑิย (นิยฺย), น ทณฺฑเย (?)];

อนฺโธว วิสมํ มคฺคํ, น ชานาติ สมาสมํฯ

[109]

โย จ เอตานิ ฐานานิ, อณุํ ถูลานิ สพฺพโส;

สุทิฏฺฐมนุสาเสยฺย, ส เว โวหริตุ [โวหาตุ (ปี.)] มรหติฯ

[110]

เนกนฺตมุทุนา สกฺกา, เอกนฺตติขิเณน วา;

อตฺตํ มหนฺเต [มหตฺเต (สฺยา. ก.)] ฐเปตุํ [ฐาเปตุํ (สี. สฺยา. ปี.)], ตสฺมา อุภยมาจเรฯ

[111]

ปริภูโต มุทุ โหติ, อติติกฺโข จ เวรวา;

เอตญฺจ อุภยํ ญตฺวา, อนุมชฺฌํ สมาจเรฯ

[112]

พหุมฺปิ รตฺโต ภาเสยฺย, ทุฏฺโฐปิ พหุ ภาสติ;

น อิตฺถิการณา ราช, ปุตฺตํ ฆาเตตุมรหสิฯ

[113]

สพฺโพว [สพฺโพ จ (ก. สี. ปี.)] โลโก เอกโต [เอกนฺโต (สี. ปี.)], อิตฺถี จ อยเมกิกา;

เตนาหํ ปฏิปชฺชิสฺสํ, คจฺฉถ ปกฺขิปเถว [ปกฺขิเปถ (สฺยา. อฏฺฐ.)] ตํฯ

[114]

อเนกตาเล นรเก, คมฺภีเร จ สุทุตฺตเร [คมฺภีเร สุทุรุตฺตเร (ปี. ก.)];

ปาติโต คิริทุคฺคสฺมิํ, เกน ตฺวํ ตตฺถ นามริฯ

[115]

นาโค ชาตผโณ ตตฺถ, ถามวา คิริสานุโช;

ปจฺจคฺคหิ มํ โภเคหิ, เตนาหํ ตตฺถ นามริํฯ

[116]

เอหิ ตํ ปฏิเนสฺสามิ, ราชปุตฺต สกํ ฆรํ;

รชฺชํ กาเรหิ [กาเรสิ (สี.)] ภทฺทนฺเต, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิฯ

[117]

ยถา คิลิตฺวา พฬิสํ, อุทฺธเรยฺย สโลหิตํ;

อุทฺธริตฺวา สุขี อสฺส, เอวํ [สุขํ (ปี. ก.)] ปสฺสามิ อตฺตนํ [อตฺตนิ (ปี. ก.), อตฺตนา (สฺยา.), เอวํ อหมฺปิ ปุน โสตฺถิภาวปฺปตฺตํ คิลิตพฬิสํ ปุริสมิว อตฺตานํ ปสฺสามีติ (อฏฺฐ. สํวณฺณนา)]ฯ

[118]

กิํ นุ ตฺวํ พฬิสํ พฺรูสิ, กิํ ตฺวํ พฺรูสิ สโลหิตํ;

กิํ นุ ตฺวํ อุพฺภตํ พฺรูสิ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตฯ

[119]

กามาหํ พฬิสํ พฺรูมิ, หตฺถิอสฺสํ สโลหิตํ;

จตฺตาหํ อุพฺภตํ พฺรูมิ, เอวํ ชานาหิ ขตฺติยฯ

[120]

จิญฺจามาณวิกา มาตา, เทวทตฺโต จ เม ปิตา;

อานนฺโท ปณฺฑิโต นาโค, สาริปุตฺโต จ เทวตา;

ราชปุตฺโต อหํ อาสิํ [อหํ ตทา ราชปุตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)], เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺติฯ

มหาปทุมชาตกํ นวมํฯ

473. มิตฺตามิตฺตชาตกํ (10)

[121]

กานิ กมฺมานิ กุพฺพานํ, กถํ วิญฺญู ปรกฺกเม;

อมิตฺตํ ชาเนยฺย เมธาวี, ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโตฯ

[122]

น นํ อุมฺหยเต ทิสฺวา, น จ นํ ปฏินนฺทติ;

จกฺขูนิ จสฺส [จกฺขูนิสฺส (สฺยา. ก.)] น ททาติ, ปฏิโลมญฺจ วตฺตติฯ

[123]

อมิตฺเต ตสฺส ภชติ, มิตฺเต ตสฺส น เสวติ;

วณฺณกาเม นิวาเรติ, อกฺโกสนฺเต ปสํสติฯ

[124]

คุยฺหญฺจ ตสฺส นกฺขาติ, ตสฺส คุยฺหํ น คูหติ;

กมฺมํ ตสฺส น วณฺเณติ, ปญฺญสฺส นปฺปสํสติฯ

[125]

อภเว นนฺทติ ตสฺส, ภเว ตสฺส น นนฺทติ;

อจฺเฉรํ [อจฺฉริยํ (สี. สฺยา. ปี.)] โภชนํ ลทฺธา, ตสฺส นุปฺปชฺชเต สติ;

ตโต นํ นานุกมฺปติ, อโห โสปิ [อหาโสปิ (ก. สี. สฺยา. ก.)] ลเภยฺยิโตฯ

[126]

อิจฺเจเต โสฬสาการา, อมิตฺตสฺมิํ ปติฏฺฐิตา;

เยหิ อมิตฺตํ ชาเนยฺย, ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโตฯ

[127]

กานิ กมฺมานิ กุพฺพานํ, กถํ วิญฺญู ปรกฺกเม;

มิตฺตํ ชาเนยฺย เมธาวี, ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโตฯ

[128]

ปวุตฺถํ ตสฺส สรติ, อาคตํ อภินนฺทติ;

ตโต เกลายิโต โหติ, วาจาย ปฏินนฺทติฯ

[129]

มิตฺเต ตสฺเสว ภชติ, อมิตฺเต ตสฺส น เสวติ;

อกฺโกสนฺเต นิวาเรติ, วณฺณกาเม ปสํสติฯ

[130]

คุยฺหญฺจ ตสฺส อกฺขาติ, ตสฺส คุยฺหญฺจ คูหติ;

กมฺมญฺจ ตสฺส วณฺเณติ, ปญฺญํ ตสฺส [ปญฺญมสฺส (สฺยา. ก.)] ปสํสติฯ

[131]

ภเว จ นนฺทติ ตสฺส [ภเว นนฺทติ ตสฺส จ (ก.)], อภเว ตสฺส น นนฺทติ;

อจฺเฉรํ [อจฺฉริยํ (สี. สฺยา. ปี.)] โภชนํ ลทฺธา, ตสฺส อุปฺปชฺชเต สติ;

ตโต นํ อนุกมฺปติ, อโห โสปิ [ปหาโสปิ (ก. สี. สฺยา. ก.)] ลเภยฺยิโตฯ

[132]

อิจฺเจเต โสฬสาการา, มิตฺตสฺมิํ สุปฺปติฏฺฐิตา;

เยหิ มิตฺตญฺจ ชาเนยฺย [มิตฺตํ สุชาเนยฺย (ปี. ก.)], ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโตติฯ

มิตฺตามิตฺตชาตกํ ทสมํฯ

ทฺวาทสกนิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ลหุจิตฺต สสาล กสนฺติ ปุน, อถ กาม ทสขลุฏฺฐานวโร;

อถ กณฺห สุโกสิย เมณฺฑวโร, ปทุโม ปุน มิตฺตวเรน ทสาติฯ

13. เตรสกนิปาโต

474. อมฺพชาตกํ (1)

[1]