เมนู

สา มํ สณฺเหน มุทุนา, นิจฺจํ จนฺทนคนฺธินี;

องฺเคน [องฺเกน (ปี. ก.)] อุทฺธรี ภทฺทา, มาตา ปุตฺตํว โอรสํฯ

[59]

สา มํ อนฺเนน ปาเนน, วตฺเถน สยเนน จ;

อตฺตนาปิ จ มนฺทกฺขี, เอวํ ตมฺพ วิชานาหีติฯ

สุโยนนฺทีชาตกํ ทสมํฯ

มณิกุณฺฑลวคฺโค ปฐโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

อถ ชินวโร หริตํ ติณโก, อถ ภินฺนปฺลโว อุรโคว ฆโฏ;

ทริยา ปุน กุญฺชร ภูนหตา, มิคมุตฺตมสคฺควเรน ทสาติฯ

2. วณฺณาโรหวคฺโค

361. วณฺณาโรหชาตกํ (5-2-1)

[60]

วณฺณาโรเหน ชาติยา, พลนิกฺกมเนน จ;

สุพาหุ น มยา เสยฺโย, สุทาฐ อิติ ภาสสิฯ

[61]

วณฺณาโรเหน ชาติยา, พลนิกฺกมเนน จ;

สุทาโฐ น มยา เสยฺโย, สุพาหุ อิติ ภาสสิฯ

[62]

เอวํ เจ มํ วิหรนฺตํ, สุพาหุ สมฺม ทุพฺภสิ;

น ทานาหํ ตยา สทฺธิํ, สํวาสมภิโรจเยฯ

[63]

โย ปเรสํ วจนานิ, สทฺทเหยฺย [สทฺทเหถ (สี. สฺยา. ปี.)] ยถาตถํ;

ขิปฺปํ ภิชฺเชถ มิตฺตสฺมิํ, เวรญฺจ ปสเว พหุํฯ

[64]

โส มิตฺโต โย สทา อปฺปมตฺโต, เภทาสงฺกี รนฺธเมวานุปสฺสี;

ยสฺมิญฺจ เสตี อุรสีว ปุตฺโต, ส เว มิตฺโต โย อเภชฺโช ปเรหีติฯ

วณฺณาโรหชาตกํ ปฐมํฯ

362. สีลวีมํสชาตกํ (5-2-2)

[65]

สีลํ เสยฺโย สุตํ เสยฺโย, อิติ เม สํสโย อหุ;

สีลเมว สุตา เสยฺโย, อิติ เม นตฺถิ สํสโยฯ

[66]

โมฆา ชาติ จ วณฺโณ จ, สีลเมว กิรุตฺตมํ;

สีเลน อนุเปตสฺส, สุเตนตฺโถ น วิชฺชติฯ

[67]

ขตฺติโย จ อธมฺมฏฺโฐ, เวสฺโส จาธมฺมนิสฺสิโต;

เต ปริจฺจชฺชุโภ โลเก, อุปปชฺชนฺติ ทุคฺคติํฯ

[68]

ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา, สุทฺทา จณฺฑาลปุกฺกุสา;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ภวนฺติ ติทิเว สมาฯ

[69]

น เวทา สมฺปรายาย, น ชาติ นาปิ [โนปิ (ปี.)] พนฺธวา;

สกญฺจ สีลํ สํสุทฺธํ, สมฺปรายาย สุขาย จาติ [สุขาวหนฺติ (สี. สฺยา.)]

สีลวีมํสชาตกํ ทุติยํฯ

363. หิริชาตกํ (5-2-3)

[70]

หิริํ ตรนฺตํ วิชิคุจฺฉมานํ, ตวาหมสฺมี อิติ ภาสมานํ;

เสยฺยานิ กมฺมานิ อนาทิยนฺตํ, เนโส มมนฺติ อิติ นํ วิชญฺญาฯ

[71]

ยญฺหิ กยิรา ตญฺหิ วเท, ยํ น กยิรา น ตํ วเท;

อกโรนฺตํ ภาสมานํ, ปริชานนฺติ ปณฺฑิตาฯ

[72]

โส มิตฺโต โย สทา อปฺปมตฺโต, เภทาสงฺกี รนฺธเมวานุปสฺสี;

ยสฺมิญฺจ เสตี อุรสีว ปุตฺโต, ส เว มิตฺโต โย อเภชฺโช ปเรหิฯ

[73]

ปาโมชฺชกรณํ ฐานํ, ปสํสาวหนํ สุขํ;

ผลานิสํโส ภาเวติ, วหนฺโต โปริสํ ธุรํฯ

[74]

ปวิเวกรสํ ปิตฺวา, รสํ อุปสมสฺส จ;

นิทฺทโร โหติ นิปฺปาโป, ธมฺมปฺปีติรสํ ปิวนฺติฯ

หิริชาตกํ ตติยํฯ

364. ขชฺโชปนกชาตกํ (5-2-4)

[75]

โก นุ สนฺตมฺหิ ปชฺโชเต, อคฺคิปริเยสนํ จรํ;

อทฺทกฺขิ รตฺติ [รตฺติํ (สฺยา.)] ขชฺโชตํ, ชาตเวทํ อมญฺญถฯ

[76]

สฺวสฺส โคมยจุณฺณานิ, อภิมตฺถํ ติณานิ จ;

วิปรีตาย สญฺญาย, นาสกฺขิ ปชฺชเลตเวฯ

[77]

เอวมฺปิ อนุปาเยน, อตฺถํ น ลภเต มิโค [มูโค (สฺยา.)];

วิสาณโต ควํ โทหํ, ยตฺถ ขีรํ น วินฺทติฯ

[78]

วิวิเธหิ อุปาเยหิ, อตฺถํ ปปฺโปนฺติ มาณวา;

นิคฺคเหน อมิตฺตานํ, มิตฺตานํ ปคฺคเหน จฯ

[79]

เสนาโมกฺขปลาเภน [เสนี โมกฺขูปลาเภน (สฺยา.)], วลฺลภานํ นเยน จ;

ชคติํ ชคติปาลา, อาวสนฺติ วสุนฺธรนฺติฯ

ขชฺโชปนกชาตกํ จตุตฺถํฯ

365. อหิตุณฺฑิกชาตกํ (5-2-5)

[80]

ธุตฺโตมฺหิ สมฺม สุมุข, ชูเต อกฺขปราชิโต;

หเรหิ [เสเวหิ (ปี.)] อมฺพปกฺกานิ, วีริยํ เต ภกฺขยามเสฯ

[81]

อลิกํ วต มํ สมฺม, อภูเตน ปสํสสิ;

โก เต สุโต วา ทิฏฺโฐ วา, สุมุโข นาม มกฺกโฏฯ

[82]

อชฺชาปิ เม ตํ มนสิ [เต มํ สรสิ (ก.)], ยํ มํ ตฺวํ อหิตุณฺฑิก;

ธญฺญาปณํ ปวิสิตฺวา, มตฺโต [มุตฺโต (ก.)] ฉาตํ หนาสิ มํฯ

[83]

ตาหํ สรํ ทุกฺขเสยฺยํ, อปิ รชฺชมฺปิ การเย;

เนวาหํ ยาจิโต ทชฺชํ, ตถา หิ ภยตชฺชิโตฯ

[84]

ยญฺจ ชญฺญา กุเล ชาตํ, คพฺเภ ติตฺตํ อมจฺฉริํ;

เตน สขิญฺจ มิตฺตญฺจ, ธีโร สนฺธาตุมรหตีติฯ

อหิตุณฺฑิกชาตกํ ปญฺจมํฯ

366. คุมฺพิยชาตกํ (5-2-6)

[85]

มธุวณฺณํ มธุรสํ, มธุคนฺธํ วิสํ อหุ;

คุมฺพิโย ฆาสเมสาโน, อรญฺเญ โอทหี วิสํฯ

[86]

มธุ อิติ มญฺญมานา [มธูติ มญฺญมานาย (ก.)], เย ตํ วิสมขาทิสุํ [วิสมสายิสุํ (สี. สฺยา.)];

เตสํ ตํ กฏุกํ อาสิ, มรณํ เตนุปาคมุํฯ

[87]

เย จ โข ปฏิสงฺขาย, วิสํ ตํ ปริวชฺชยุํ;

เต อาตุเรสุ สุขิตา, ฑยฺหมาเนสุ นิพฺพุตาฯ

[88]

เอวเมว มนุสฺเสสุ, วิสํ กามา สโมหิตา;

อามิสํ พนฺธนญฺเจตํ, มจฺจุเวโส [ปจฺจุวโส (สี. สฺยา.)] คุหาสโยฯ

[89]

เอวเมว อิเม กาเม, อาตุรา ปริจาริเก [ปริจารเก (ก.)];

เย สทา ปริวชฺเชนฺติ, สงฺคํ โลเก อุปจฺจคุนฺติฯ

คุมฺพิยชาตกํ ฉฏฺฐํฯ

367. สาฬิยชาตกํ (5-2-7)

[90]

ยฺวายํ สาฬิย [สาลิย (สี. สฺยา. ปี.), สาฬิก (?)] ฉาโปติ, กณฺหสปฺปํ อคาหยิ;

เตน สปฺเปนยํ ทฏฺโฐ, หโต ปาปานุสาสโกฯ

[91]

อหนฺตาร [อหนนฺต (ปี.), อหรนฺต (?)] มหนฺตารํ, โย นโร หนฺตุมิจฺฉติ;

เอวํ โส นิหโต เสติ, ยถายํ ปุริโส หโตฯ

[92]

อหนฺตาร [อหนนฺต (สี. สฺยา. ปี.), อหรนฺต (?)] มฆาเตนฺตํ, โย นโร หนฺตุมิจฺฉติ;

เอวํ โส นิหโต เสติ, ยถายํ ปุริโส หโตฯ

[93]

ยถา ปํสุมุฏฺฐิํ ปุริโส, ปฏิวาตํ ปฏิกฺขิเป;

ตเมว โส รโช หนฺติ, ตถายํ ปุริโส หโตฯ

[94]

โย อปฺปทุฏฺฐสฺส นรสฺส ทุสฺสติ, สุทฺธสฺส โปสสฺส อนงฺคณสฺส;

ตเมว พาลํ ปจฺเจติ ปาปํ, สุขุโม รโช ปฏิวาตํว ขิตฺโตติฯ

สาฬิยชาตกํ สตฺตมํฯ

368. ตจสารชาตกํ (5-2-8)

[95]

อมิตฺตหตฺถตฺถคตา [หตฺถตฺตคตา (กตฺถจิ, สี. นิยฺย)], ตจสารสมปฺปิตา;

ปสนฺนมุขวณฺณาตฺถ, กสฺมา ตุมฺเห น โสจถฯ

[96]

โสจนาย ปริเทวนาย, อตฺโถว ลพฺโภ [อตฺโถ จ ลพฺภา (สี. สฺยา.), อตฺโถธ ลพฺภา (อ. นิ. 5.48)] อปิ อปฺปโกปิ;

โสจนฺตเมนํ ทุขิตํ วิทิตฺวา, ปจฺจตฺถิกา อตฺตมนา ภวนฺติฯ

[97]

ยโต จ โข ปณฺฑิโต อาปทาสุ, น เวธตี อตฺถวินิจฺฉยญฺญู;

ปจฺจตฺถิกาสฺส [ปจฺจตฺถิกา เต (ก.)] ทุขิตา ภวนฺติ, ทิสฺวา มุขํ อวิการํ ปุราณํฯ

[98]

ชปฺเปน มนฺเตน สุภาสิเตน, อนุปฺปทาเนน ปเวณิยา วา;

ยถา ยถา ยตฺถ ลเภถ อตฺถํ, ตถา ตถา ตตฺถ ปรกฺกเมยฺยฯ

[99]

ยโต จ ชาเนยฺย อลพฺภเนยฺโย, มยา ว [มยา วา (สฺยา. ก.)] อญฺเญน วา เอส อตฺโถ;

อโสจมาโน อธิวาสเยยฺย, กมฺมํ ทฬฺหํ กินฺติ กโรมิ ทานีติฯ

ตจสารชาตกํ อฏฺฐมํฯ

369. มิตฺตวินฺทกชาตกํ (5-2-9)

[100]

กฺยาหํ เทวานมกรํ, กิํ ปาปํ ปกตํ มยา;

ยํ เม สิรสฺมิํ โอหจฺจ [อุหจฺจ (ก.), อุหจฺจ (ปี.)], จกฺกํ ภมติ มตฺถเกฯ

[101]

อติกฺกมฺม รมณกํ, สทามตฺตญฺจ ทูภกํ;

พฺรหฺมตฺตรญฺจ ปาสาทํ, เกนตฺเถน อิธาคโตฯ

[102]

อิโต พหุตรา โภคา, อตฺร มญฺเญ ภวิสฺสเร;

อิติ เอตาย สญฺญาย, ปสฺส มํ พฺยสนํ คตํฯ

[103]

จตุพฺภิ อฏฺฐชฺฌคมา, อฏฺฐาหิปิ จ [อฏฺฐาหิ จาปิ (สี. สฺยา.), อฏฺฐาภิ จาปิ (ก.)] โสฬส;

โสฬสาหิ จ พาตฺติํส, อตฺริจฺฉํ จกฺกมาสโท;

อิจฺฉาหตสฺส โปสสฺส, จกฺกํ ภมติ มตฺถเกฯ

[104]

อุปริวิสาลา ทุปฺปูรา, อิจฺฉา วิสฏคามินี [อุปริ วิสาลํ ทุปฺปูรํ, อิจฺฉาวิสทคามินี (สี.)];

เย จ ตํ อนุคิชฺฌนฺติ, เต โหนฺติ จกฺกธาริโนติฯ

มิตฺตวินฺทกชาตกํ นวมํฯ

370. ปลาสชาตกํ (5-2-10)

[105]

หํโส ปลาสมวจ, นิคฺโรโธ สมฺม ชายติ;

องฺกสฺมิํ [องฺคสฺมิํ (ก.)] เต นิสินฺโนว, โส เต มมฺมานิ เฉจฺฉติ [ฉิชฺชติ (ก.)]

[106]

วฑฺฒตาเมว [วทฺธิตเมว (ก.)] นิคฺโรโธ, ปติฏฺฐสฺส ภวามหํ;

ยถา ปิตา จ มาตา จ [ปิตา วา มาตา วา (ปี.), มาตา วา ปิตา วา (ก.)], เอวํ เม โส ภวิสฺสติฯ

[107]

ยํ ตฺวํ องฺกสฺมิํ วฑฺเฒสิ, ขีรรุกฺขํ ภยานกํ;

อามนฺต โข ตํ คจฺฉาม, วุฑฺฒิ มสฺส น รุจฺจติฯ

[108]

อิทานิ โข มํ ภาเยติ, มหาเนรุนิทสฺสนํ;

หํสสฺส อนภิญฺญาย, มหา เม ภยมาคตํฯ

[109]

น ตสฺส วุฑฺฒิ กุสลปฺปสตฺถา, โย วฑฺฒมาโน ฆสเต ปติฏฺฐํ;

ตสฺสูปโรธํ ปริสงฺกมาโน, ปตารยี มูลวธาย ธีโรติฯ

ปลาสชาตกํ ทสมํฯ

วณฺณาโรหวคฺโค ทุติโย [อิมสฺสุทฺทานํ ตติยวคฺคปริโยสาเน ภวิสฺสติ]

3. อฑฺฒวคฺโค

371. ทีฆีติโกสลชาตกํ (5-3-1)

[110]

เอวํภูตสฺส เต ราช, อาคตสฺส วเส [วโส (ปี. ก.)] มม;

อตฺถิ นุ โกจิ ปริยาโย, โย ตํ ทุกฺขา ปโมจเยฯ

[111]

เอวํภูตสฺส เม ตาต, อาคตสฺส วเส ตว;

นตฺถิ โน โกจิ ปริยาโย, โย มํ ทุกฺขา ปโมจเยฯ

[112]

นาญฺญํ สุจริตํ ราช, นาญฺญํ ราช สุภาสิตํ;

ตายเต มรณกาเล, เอวเมวิตรํ ธนํฯ

[113]

อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ มํ อหาสิ เม;

เย จ ตํ อุปนยฺหนฺติ, เวรํ เตสํ น สมฺมติฯ

[114]

อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ มํ อหาสิ เม;

เย จ ตํ นุปนยฺหนฺติ, เวรํ เตสูปสมฺมติฯ

[115]

น หิ เวเรน เวรานิ, สมฺมนฺตีธ กุทาจนํ;

อเวเรน จ สมฺมนฺติ, เอส ธมฺโม สนนฺตโนติฯ

ทีฆีติโกสลชาตกํ ปฐมํฯ

372. มิคโปตกชาตกํ (5-3-2)

[116]

อคารา ปจฺจุเปตสฺส, อนคารสฺส เต สโต;

สมณสฺส น ตํ สาธุ, ยํ เปตมนุโสจสิฯ

[117]