นรานํ อสกฺขิวสิมฺหวโร, นีลิยมคฺคิวรญฺจ ปุน;
ปุน รสายสกูฏวโร, ตถารญฺญ สารถิ หนฺติ ทสาติฯ
อถ วคฺคุทฺทานํ –
กาลิงฺคํ [วิวรํ (พหูสุ)] ปุจิมนฺทญฺจ, กุฏิทูสก โกกิลา [กุฏิทูสํ พหุภาณกํ (พหูสุ)];
จูฬกุณาลวคฺโค โส, ปญฺจโม สุปฺปกาสิโตติฯ
จตุกฺกนิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ
5. ปญฺจกนิปาโต
1. มณิกุณฺฑลวคฺโค
351. มณิกุณฺฑลชาตกํ (5-1-1)
[1]
ชีโน รถสฺสํ มณิกุณฺฑเล จ, ปุตฺเต จ ทาเร จ ตเถว ชีโน;
สพฺเพสุ โภเคสุ อเสสเกสุ [อเสสิเตสุ (สี. ปี.), อเสสิเกสุ (ก.)], กสฺมา น สนฺตปฺปสิ โสกกาเลฯ
[2]
ปุพฺเพว มจฺจํ วิชหนฺติ โภคา, มจฺโจ วา เต [จ เน (ปี.), ธเน (ก.)] ปุพฺพตรํ ชหาติ;
อสสฺสตา โภคิโน กามกามิ, ตสฺมา น โสจามหํ โสกกาเลฯ
[3]
อุเทติ อาปูรติ เวติ [ปูเรติ ขียติ (สฺยา.)] จนฺโท, อตฺถํ ตเปตฺวาน [อนฺธํ ตเปตฺวาน (ก.), อตฺถงฺคเมตฺวาน (สฺยา.), เอตฺถ ‘‘ตเปตฺวาน อตฺถํ ปเลตี’’ติ สมฺพนฺโธ] ปเลติ สูริโย;
วิทิตา [วิชิตา (สฺยา.)] มยา สตฺตุก โลกธมฺมา, ตสฺมา น โสจามหํ โสกกาเลฯ
[4]
อลโส คิหี กามโภคี น สาธุ, อสญฺญโต ปพฺพชิโต น สาธุ;
ราชา น สาธุ อนิสมฺมการี, โย ปณฺฑิโต โกธโน ตํ น สาธุฯ
[5]
นิสมฺม ขตฺติโย กยิรา, นานิสมฺม ทิสมฺปติ;
นิสมฺมการิโน ราช [รญฺโญ (สี. สฺยา.)], ยโส กิตฺติ จ วฑฺฒตีติฯ
มณิกุณฺฑลชาตกํ ปฐมํฯ
352. สุชาตชาตกํ (5-1-2)
[6]
กิํ นุ สนฺตรมาโนว, ลายิตฺวา หริตํ ติณํ;
ขาท ขาทาติ ลปสิ, คตสตฺตํ ชรคฺควํฯ
[7]
น หิ อนฺเนน ปาเนน, มโต โคโณ สมุฏฺฐเห;
ตฺวญฺจ ตุจฺฉํ วิลปสิ, ยถา ตํ ทุมฺมตี ตถาฯ
[8]
ตเถว ติฏฺฐติ สีสํ, หตฺถปาทา จ วาลธิ;
โสตา ตเถว ติฏฺฐนฺติ [โส ตาต ตเถว ติฏฺฐติ (ก.)], มญฺเญ โคโณ สมุฏฺฐเหฯ
[9]
เนวยฺยกสฺส สีสญฺจ [สีสํ วา (สี. สฺยา. ปี.)], หตฺถปาทา จ ทิสฺสเร;
รุทํ มตฺติกถูปสฺมิํ, นนุ ตฺวญฺเญว ทุมฺมติฯ
[10]
อาทิตฺตํ วต มํ สนฺตํ, ฆตสิตฺตํว ปาวกํ;
วารินา วิย โอสิญฺจํ [โอสิญฺจิ (ก.)], สพฺพํ นิพฺพาปเย ทรํฯ
[11]
อพฺพหี [อพฺพูฬฺหํ (สี. สฺยา.), อพฺภูฬฺหํ (ก.)] วต เม สลฺลํ, ยมาสิ หทยสฺสิตํ [โสกํ หทยนิสฺสิตํ (สี. สฺยา.)];
โย เม โสกปเรตสฺส, ปิตุ โสกํ อปานุทิฯ
[12]
โสหํ อพฺพูฬฺหสลฺโลสฺมิ, วีตโสโก อนาวิโล;
น โสจามิ น โรทามิ, ตว สุตฺวาน มาณวฯ
[13]
เอวํ กโรนฺติ สปฺปญฺญา, เย โหนฺติ อนุกมฺปกา;
วินิวตฺเตนฺติ โสกมฺหา, สุชาโต ปิตรํ ยถาติฯ
สุชาตชาตกํ ทุติยํฯ
353. เวนสาขชาตกํ (5-1-3)
[14]
นยิทํ นิจฺจํ ภวิตพฺพํ พฺรหฺมทตฺต, เขมํ สุภิกฺขํ สุขตา จ กาเย;
อตฺถจฺจเย มา อหุ สมฺปมูฬฺโห, ภินฺนปฺลโว สาครสฺเสว มชฺเฌฯ
[15]
ยานิ กโรติ ปุริโส, ตานิ อตฺตนิ ปสฺสติ;
กลฺยาณการี กลฺยาณํ, ปาปการี จ ปาปกํ;
ยาทิสํ วปเต พีชํ, ตาทิสํ หรเต ผลํฯ
[16]
อิทํ ตทาจริยวโจ, ปาราสริโย ยทพฺรวิ;
มา สุ [มา สฺสุ (สี. สฺยา. ปี.)] ตฺวํ อกริ ปาปํ, ยํ ตฺวํ ปจฺฉา กตํ ตเปฯ
[17]
อยเมว โส ปิงฺคิย [โส ปิงฺคิโย (สฺยา.), โสปิ ภิยฺโย (ก.)] เวนสาโข, [โธนสาโข (ก. สี. ปี.)] ยมฺหิ ฆาตยิํ ขตฺติยานํ สหสฺสํ;
อลงฺกเต จนฺทนสารานุลิตฺเต, ตเมว ทุกฺขํ ปจฺจาคตํ มมํฯ
[18]
สามา จ [สามาปิ (สี. สฺยา.)] โข จนฺทนลิตฺตคตฺตา [คตฺตี (ก. สี. สฺยา. ปี.)], ลฏฺฐีว โสภญฺชนกสฺส อุคฺคตา;
อทิสฺวา [อทิสฺวาว (สี.)] กาลํ กริสฺสามิ อุพฺพริํ, ตํ เม อิโต ทุกฺขตรํ ภวิสฺสตีติฯ
เวนสาขชาตกํ [โธนสาขชาตกํ (ก. สี. ปี.)] ตติยํฯ
354. อุรคชาตกํ (5-1-4)
[19]
อุรโคว ตจํ ชิณฺณํ, หิตฺวา คจฺฉติ สํ ตนุํ;
เอวํ สรีเร นิพฺโภเค, เปเต กาลงฺกเต สติฯ
[20]
ฑยฺหมาโน น ชานาติ, ญาตีนํ ปริเทวิตํ;
ตสฺมา เอตํ น โสจามิ, คโต โส ตสฺส ยา คติฯ
[21]
อนวฺหิโต ตโต อาคา, อนนุญฺญาโต [นานุญฺญาโต (ก.)] อิโต คโต;
ยถาคโต ตถา คโต, ตตฺถ กา ปริเทวนาฯ
[22]
ฑยฺหมาโน น ชานาติ, ญาตีนํ ปริเทวิตํ;
ตสฺมา เอตํ น โสจามิ, คโต โส ตสฺส ยา คติฯ
[23]
สเจ โรเท กิสา [กิสี (ปี.)] อสฺสํ, ตสฺสา เม กิํ ผลํ สิยา;
ญาติมิตฺตสุหชฺชานํ , ภิยฺโย โน อรตี สิยาฯ
[24]
ฑยฺหมาโน น ชานาติ, ญาตีนํ ปริเทวิตํ;
ตสฺมา เอตํ น โสจามิ, คโต โส ตสฺส ยา คติฯ
[25]
ยถาปิ ทารโก จนฺทํ, คจฺฉนฺตมนุโรทติ;
เอวํ สมฺปทเมเวตํ, โย เปตมนุโสจติฯ
[26]
ฑยฺหมาโน น ชานาติ, ญาตีนํ ปริเทวิตํ;
ตสฺมา เอตํ น โสจามิ, คโต โส ตสฺส ยา คติฯ
[27]
ยถาปิ อุทกกุมฺโภ, ภินฺโน อปฺปฏิสนฺธิโย;
เอวํ สมฺปทเมเวตํ, โย เปตมนุโสจติฯ
[28]
ฑยฺหมาโน น ชานาติ, ญาตีนํ ปริเทวิตํ;
ตสฺมา เอตํ น โสจามิ, คโต โส ตสฺส ยา คตีติฯ
อุรคชาตกํ จตุตฺถํฯ
355. ฆฏชาตกํ (5-1-5)
[29]
อญฺเญ โสจนฺติ โรทนฺติ, อญฺเญ อสฺสุมุขา ชนา;
ปสนฺนมุขวณฺโณสิ, กสฺมา ฆฏ [ฆต (สี. ปี.)] น โสจสิฯ
[30]
นาพฺภตีตหโร โสโก, นานาคตสุขาวโห;
ตสฺมา ธงฺก [วํก (ปี.)] น โสจามิ, นตฺถิ โสเก ทุตียตา [โสโก ทุตียกา (ก.)]ฯ
[31]
โสจํ ปณฺฑุ กิโส โหติ, ภตฺตญฺจสฺส น รุจฺจติ;
อมิตฺตา สุมนา โหนฺติ, สลฺลวิทฺธสฺส รุปฺปโตฯ
[32]
คาเม วา ยทิ วารญฺเญ, นินฺเน วา ยทิ วา ถเล;
ฐิตํ มํ นาคมิสฺสติ, เอวํ ทิฏฺฐปโท อหํฯ
[33]
ยสฺสตฺตา นาลเมโกว, สพฺพกามรสาหโร;
สพฺพาปิ ปถวี ตสฺส, น สุขํ อาวหิสฺสตีติฯ
ฆฏชาตกํ ปญฺจมํฯ
356. โกรณฺฑิยชาตกํ (5-1-6)
[34]
เอโก อรญฺเญ คิริกนฺทรายํ, ปคฺคยฺห ปคฺคยฺห สิลํ ปเวจฺฉสิ [ปเวชฺฌสิ (สฺยา. สี. อฏฺฐ.)];
ปุนปฺปุนํ สนฺตรมานรูโป, โกรณฺฑิย [การณฺฑิย (สี. สฺยา. ปี.)] โก นุ ตว ยิธตฺโถฯ
[35]
อหญฺหิมํ สาคร เสวิตนฺตํ, สมํ กริสฺสามิ ยถาปิ ปาณิ;
วิกิริย สานูนิ จ ปพฺพตานิ จ, ตสฺมา สิลํ ทริยา ปกฺขิปามิฯ
[36]
นยิมํ มหิํ อรหติ ปาณิกปฺปํ, สมํ มนุสฺโส กรณาย เมโก;
มญฺญามิมญฺเญว ทริํ ชิคีสํ [ชิคิํสํ (สี. สฺยา. ปี.)], โกรณฺฑิย หาหสิ [หายสิ (สฺยา. ก.)] ชีวโลกํฯ
[37]
สเจ อหํ [อยํ (สี. สฺยา. ปี.)] ภูตธรํ น สกฺกา [สกฺโก (สฺยา. ก.)], สมํ มนุสฺโส กรณาย เมโก;
เอวเมว ตฺวํ พฺรหฺเม อิเม มนุสฺเส, นานาทิฏฺฐิเก นานยิสฺสสิ เต [เน (ก.)]ฯ
[38]
สงฺขิตฺตรูเปน ภวํ มมตฺถํ, อกฺขาสิ โกรณฺฑิย เอวเมตํ;
ยถา น สกฺกา ปถวี สมายํ, กตฺตุํ มนุสฺเสน ตถา มนุสฺสาติฯ
โกรณฺฑิยชาตกํ ฉฏฺฐํฯ
357. ลฏุกิกชาตกํ (5-1-7)
[39]
วนฺทามิ ตํ กุญฺชร สฏฺฐิหายนํ, อารญฺญกํ ยูถปติํ ยสสฺสิํ;
ปกฺเขหิ ตํ ปญฺชลิกํ กโรมิ, มา เม วธี ปุตฺตเก ทุพฺพลายฯ
[40]
วนฺทามิ ตํ กุญฺชร เอกจาริํ, อารญฺญกํ ปพฺพตสานุโคจรํ;
ปกฺเขหิ ตํ ปญฺชลิกํ กโรมิ, มา เม วธี ปุตฺตเก ทุพฺพลาย;
[41]
วมิสฺสามิ เต ลฏุกิเก ปุตฺตกานิ, กิํ เม ตุวํ กาหสิ ทุพฺพลาสิ;
สตํ สหสฺสานิปิ ตาทิสีนํ, วาเมน ปาเทน ปโปถเยยฺยํฯ
[42]
น เหว สพฺพตฺถ พเลน กิจฺจํ, พลญฺหิ พาลสฺส วธาย โหติ;
กริสฺสามิ เต นาคราชา อนตฺถํ, โย เม วธี ปุตฺตเก ทุพฺพลายฯ
[43]
กากญฺจ ปสฺส ลฏุกิกํ, มณฺฑูกํ นีลมกฺขิกํ;
เอเต นาคํ อฆาเตสุํ, ปสฺส เวรสฺส เวรินํ;
ตสฺมา หิ เวรํ น กยิราถ, อปฺปิเยนปิ เกนจีติฯ
ลฏุกิกชาตกํ สตฺตมํฯ
358. จูฬธมฺมปาลชาตกํ (5-1-8)
[44]
อหเมว ทูสิยา ภูนหตา, รญฺโญ มหาปตาปสฺส;
เอตํ มุญฺจตุ ธมฺมปาลํ, หตฺเถ เม เทว เฉเทหิฯ
[45]
อหเมว ทูสิยา ภูนหตา, รญฺโญ มหาปตาปสฺส;
เอตํ มุญฺจตุ ธมฺมปาลํ, ปาเท เม เทว เฉเทหิฯ
[46]
อหเมว ทูสิยา ภูนหตา, รญฺโญ มหาปตาปสฺส;
เอตํ มุญฺจตุ ธมฺมปาลํ, สีสํ เม เทว เฉเทหิฯ
[47]
น หิ [นห (สี. สฺยา. ปี.) เอตฺถ ห-กาโร เขเท] นูนิมสฺส รญฺโญ, มิตฺตามจฺจา จ วิชฺชเร สุหทา;
เย น วทนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ โอรสํ ปุตฺตํฯ
[48]
น หิ [นห (สี. สฺยา. ปี.) เอตฺถ ห-กาโร เขเท] นูนิมสฺส รญฺโญ, ญาตี มิตฺตา จ วิชฺชเร สุหทา;
เย น วทนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ อตฺรชํ ปุตฺตํฯ
[49]
จนฺทนสารานุลิตฺตา , พาหา ฉิชฺชนฺติ ธมฺมปาลสฺส;
ทายาทสฺส ปถพฺยา, ปาณา เม เทว รุชฺฌนฺตีติฯ
จูฬธมฺมปาลชาตกํ อฏฺฐมํฯ
359. สุวณฺณมิคชาตกํ (5-1-9)
[50]
วิกฺกม เร หริปาท [มหามิค (สี. สฺยา. ปี.)], วิกฺกม เร มหามิค [หรีปท (สี. สฺยา. ปี.)];
ฉินฺท วารตฺติกํ ปาสํ, นาหํ เอกา วเน รเมฯ
[51]
วิกฺกมามิ น ปาเรมิ, ภูมิํ สุมฺภามิ เวคสา;
ทฬฺโห วารตฺติโก ปาโส, ปาทํ เม ปริกนฺตติฯ
[52]
อตฺถรสฺสุ ปลาสานิ, อสิํ นิพฺพาห ลุทฺทก;
ปฐมํ มํ วธิตฺวาน, หน ปจฺฉา มหามิคํฯ
[53]
น เม สุตํ วา ทิฏฺฐํ วา, ภาสนฺติํ มานุสิํ มิคิํ [น เม สุตา วา ทิฏฺฐา วา, ภาสนฺตี มานุสิํ มิคี (ฏีกา)];
ตฺวญฺจ ภทฺเท สุขี โหหิ, เอโส จาปิ มหามิโคฯ
[54]
เอวํ ลุทฺทก นนฺทสฺสุ, สห สพฺเพหิ ญาติภิ;
ยถาหมชฺช นนฺทามิ, มุตฺตํ ทิสฺวา มหามิคนฺติฯ
สุวณฺณมิคชาตกํ นวมํฯ
360. สุโยนนฺทีชาตกํ (5-1-10)
[55]
วาติ คนฺโธ ติมิรานํ, กุสมุทฺโท จ [ว (สฺยา. ปี.)] โฆสวา;
ทูเร อิโต สุโยนนฺที [อิโต หิ สุสนฺที (สี. สฺยา.), อิโตปิ สุสฺโสนฺที (ปี.)], ตมฺพกามา ตุทนฺติ มํฯ
[56]
กถํ สมุทฺทมตริ, กถํ อทฺทกฺขิ เสทุมํ [เสรุมํ (สี. สฺยา. ปี.)];
กถํ ตสฺสา จ ตุยฺหญฺจ, อหุ สคฺค [อคฺค (สี. สฺยา.)] สมาคโมฯ
[57]
กุรุกจฺฉา [ภรุกจฺฉา (สี. สฺยา. ปี.)] ปยาตานํ, วาณิชานํ ธเนสินํ;
มกเรหิ อภิทา [มกเรหิพฺภิทา (สี.), มกเรหิ’ภิทา (สฺยา.), มกเรหิ ภินฺนา (ปี.)] นาวา, ผลเกนาหมปฺลวิํฯ
[58]
สา มํ สณฺเหน มุทุนา, นิจฺจํ จนฺทนคนฺธินี;
องฺเคน [องฺเกน (ปี. ก.)] อุทฺธรี ภทฺทา, มาตา ปุตฺตํว โอรสํฯ
[59]
สา มํ อนฺเนน ปาเนน, วตฺเถน สยเนน จ;
อตฺตนาปิ จ มนฺทกฺขี, เอวํ ตมฺพ วิชานาหีติฯ
สุโยนนฺทีชาตกํ ทสมํฯ
มณิกุณฺฑลวคฺโค ปฐโมฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
อถ ชินวโร หริตํ ติณโก, อถ ภินฺนปฺลโว อุรโคว ฆโฏ;
ทริยา ปุน กุญฺชร ภูนหตา, มิคมุตฺตมสคฺควเรน ทสาติฯ
2. วณฺณาโรหวคฺโค
361. วณฺณาโรหชาตกํ (5-2-1)
[60]
วณฺณาโรเหน ชาติยา, พลนิกฺกมเนน จ;
สุพาหุ น มยา เสยฺโย, สุทาฐ อิติ ภาสสิฯ
[61]
วณฺณาโรเหน ชาติยา, พลนิกฺกมเนน จ;
สุทาโฐ น มยา เสยฺโย, สุพาหุ อิติ ภาสสิฯ
[62]
เอวํ เจ มํ วิหรนฺตํ, สุพาหุ สมฺม ทุพฺภสิ;
น ทานาหํ ตยา สทฺธิํ, สํวาสมภิโรจเยฯ
[63]
โย ปเรสํ วจนานิ, สทฺทเหยฺย [สทฺทเหถ (สี. สฺยา. ปี.)] ยถาตถํ;
ขิปฺปํ ภิชฺเชถ มิตฺตสฺมิํ, เวรญฺจ ปสเว พหุํฯ
[64]
