เมนู

อทฺธา ตุวํ ปณฺฑิตโกสิ ราธ, ชานาสิ อตฺถานิ อนาคตานิ;

กถํ นุ สาขามิคํ ทกฺขิสาม [ทกฺขิยาม (ก.), ทกฺขาม (สฺยา.)], นิทฺธาวิตํ [นิทฺธาปิตํ (สี. สฺยา.), นิพฺพาปิตํ (ปี.), นิจฺฉทํ (ก.)] ราชกุลโตว ชมฺมํฯ

[116]

จาเลติ กณฺณํ ภกุฏิํ กโรติ, มุหุํ มุหุํ ภายยเต [ภายเต (สฺยา.), ภายาปเต (ก.)] กุมาเร;

สยเมว ตํ กาหติ กาฬพาหุ, เยนารกา ฐสฺสติ อนฺนปานาติฯ

กาฬพาหุชาตกํ นวมํฯ

330. สีลวีมํสชาตกํ (4-3-10)

[117]

สีลํ กิเรว กลฺยาณํ, สีลํ โลเก อนุตฺตรํ;

ปสฺส โฆรวิโส นาโค, สีลวาติ น หญฺญติฯ

[118]

ยาวเทวสฺสหู กิญฺจิ, ตาวเทว อขาทิสุํ;

สงฺคมฺม กุลลา โลเก, น หิํสนฺติ อกิญฺจนํฯ

[119]

สุขํ นิราสา สุปติ, อาสา ผลวตี สุขา;

อาสํ นิราสํ กตฺวาน, สุขํ สุปติ ปิงฺคลาฯ

[120]

น สมาธิปโร อตฺถิ, อสฺมิํ โลเก ปรมฺหิ จ;

น ปรํ นาปิ อตฺตานํ, วิหิํสติ สมาหิโตติฯ

สีลวีมํสชาตกํ ทสมํฯ

กุฏิทูสกวคฺโค ตติโยฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สมนุสฺส -สทุทฺทุภ-ยาจนโก, อถ เมณฺฑวรุตฺตม-โคธวโร;

อถ กายสเกปุก โภตีวโร, อถ ราธสุสีลวเรน ทสาติฯ

4. โกกิลวคฺโค

331. โกกิลชาตกํ (4-4-1)

[121]

โย เว กาเล อสมฺปตฺเต, อติเวลํ ปภาสติ;

เอวํ โส นิหโต เสติ, โกกิลายิว อตฺรโชฯ

[122]

น หิ สตฺถํ สุนิสิตํ, วิสํ หลาหลามิว [หลาหลํ อิว (ปี.)];

เอวํ นิกฏฺเฐ [นิกฺกฑฺเฒ (สฺยา.), นิกฑฺเฒ (ก.)] ปาเตติ, วาจา ทุพฺภาสิตา ยถาฯ

[123]

ตสฺมา กาเล อกาเล วา [อกาเล จ (สี. สฺยา.)], วาจํ รกฺเขยฺย ปณฺฑิโต;

นาติเวลํ ปภาเสยฺย, อปิ อตฺตสมมฺหิ วาฯ

[124]

โย จ กาเล มิตํ ภาเส, มติปุพฺโพ วิจกฺขโณ;

สพฺเพ อมิตฺเต อาเทติ, สุปณฺโณ อุรคามิวาติฯ

โกกิลชาตกํ [โกกาลิกชาตกํ (สพฺพตฺถ)] ปฐมํฯ

332. รถลฏฺฐิชาตกํ (4-4-2)

[125]

อปิ หนฺตฺวา หโต พฺรูติ, เชตฺวา ชิโตติ ภาสติ;

ปุพฺพวกฺขายิโน [ปุพฺพมกฺขายิโน (สี. สฺยา.)] ราช, อญฺญทตฺถุ [เอกทตฺถุ (สี. ปี.)] น สทฺทเหฯ

[126]

ตสฺมา ปณฺฑิตชาติโย, สุเณยฺย อิตรสฺสปิ;

อุภินฺนํ วจนํ สุตฺวา, ยถา ธมฺโม ตถา กเรฯ

[127]

อลโส คิหี กามโภคี น สาธุ, อสญฺญโต ปพฺพชิโต น สาธุ;

ราชา น สาธุ อนิสมฺมการี, โย ปณฺฑิโต โกธโน ตํ น สาธุฯ

[128]

นิสมฺม ขตฺติโย กยิรา, นานิสมฺม ทิสมฺปติ;

นิสมฺมการิโน ราช [รญฺโญ (สี. สฺยา.)], ยโส กิตฺติ จ วฑฺฒตีติฯ

รถลฏฺฐิชาตกํ ทุติยํฯ

333. ปกฺกโคธชาตกํ (4-4-3)

[129]

ตเทว เม ตฺวํ วิทิโต, วนมชฺเฌ รเถสภ;

ยสฺส เต ขคฺคพทฺธสฺส, สนฺนทฺธสฺส ติรีฏิโน;

อสฺสตฺถทุมสาขาย, ปกฺกา โคธา ปลายถฯ

[130]

นเม นมนฺตสฺส ภเช ภชนฺตํ, กิจฺจานุกุพฺพสฺส กเรยฺย กิจฺจํ;

นานตฺถกามสฺส กเรยฺย อตฺถํ, อสมฺภชนฺตมฺปิ น สมฺภเชยฺยฯ

[131]

จเช จชนฺตํ วนถํ น กยิรา, อเปตจิตฺเตน น สมฺภเชยฺย;

ทิโช ทุมํ ขีณผลนฺติ [ผลํว (ก. สี. สฺยา. ก.), ทุกนิปาเต ปุฏภตฺตชาตเกน สํสนฺเทตพฺพํ] ญตฺวา, อญฺญํ สเมกฺเขยฺย มหา หิ โลโกฯ

[132]

โส เต กริสฺสามิ ยถานุภาวํ, กตญฺญุตํ ขตฺติเย [ขตฺติโย (สฺยา. ก.)] เปกฺขมาโน;

สพฺพญฺจ เต อิสฺสริยํ ททามิ, ยสฺสิจฺฉสี ตสฺส ตุวํ ททามีติฯ

ปกฺกโคธชาตกํ [โคธชาตกํ (สี. สฺยา. ปี.)] ตติยํฯ

334. ราโชวาทชาตกํ (4-4-4)

[133]

ควํ เจ ตรมานานํ, ชิมฺหํ คจฺฉติ ปุงฺคโว;

สพฺพา ตา ชิมฺหํ คจฺฉนฺติ [สพฺพา คาวี ชิมฺหํ ยนฺติ (สี. สฺยา.)], เนตฺเต ชิมฺหํ คเต สติฯ

[134]

เอวเมว มนุสฺเสสุ, โย โหติ เสฏฺฐสมฺมโต;

โส เจ อธมฺมํ จรติ, ปเคว อิตรา ปชา;

สพฺพํ รฏฺฐํ ทุขํ เสติ, ราชา เจ โหติ อธมฺมิโกฯ

[135]

ควํ เจ ตรมานานํ, อุชุํ คจฺฉติ ปุงฺคโว;

สพฺพา คาวี อุชุํ ยนฺติ [สพฺพา ตา อุชุํ คจฺฉนฺติ (ปี. อ. นิ. 4.70)], เนตฺเต อุชุํ คเต สติฯ

[136]

เอวเมว มนุสฺเสสุ, โย โหติ เสฏฺฐสมฺมโต;

โส สเจ ธมฺมํ จรติ, ปเคว อิตรา ปชา;

สพฺพํ รฏฺฐํ สุขํ เสติ, ราชา เจ โหติ ธมฺมิโกติฯ

ราโชวาทชาตกํ จตุตฺถํฯ

335. ชมฺพุกชาตกํ (4-4-5)

[137]

พฺรหา ปวฑฺฒกาโย โส, ทีฆทาโฐ จ ชมฺพุก;

น ตฺวํ ตตฺถ กุเล ชาโต, ยตฺถ คณฺหนฺติ กุญฺชรํฯ

[138]

อสีโห สีหมาเนน, โย อตฺตานํ วิกุพฺพติ;

โกตฺถูว [กุฏฺฐูว (สี.), กุตฺถุว (สฺยา. ปี)] คชมาสชฺช, เสติ ภูมฺยา อนุตฺถุนํฯ

[139]

ยสสฺสิโน อุตฺตมปุคฺคลสฺส, สญฺชาตขนฺธสฺส มหพฺพลสฺส;

อสเมกฺขิย ถามพลูปปตฺติํ, ส เสติ นาเคน หโตยํ ชมฺพุโกฯ

[140]

โย จีธ กมฺมํ กุรุเต ปมาย, ถามพฺพลํ อตฺตนิ สํวิทิตฺวา;

ชปฺเปน มนฺเตน สุภาสิเตน, ปริกฺขวา โส วิปุลํ ชินาตีติฯ

ชมฺพุกชาตกํ ปญฺจมํฯ

336. พฺรหาฉตฺตชาตกํ (4-4-6)

[141]

ติณํ ติณนฺติ ลปสิ, โก นุ เต ติณมาหริ;

กิํ นุ เต ติณกิจฺจตฺถิ, ติณเมว ปภาสสิฯ

[142]

อิธาคมา พฺรหฺมจารี, พฺรหา ฉตฺโต พหุสฺสุโต;

โส เม [โส เว (ก.)] สพฺพํ สมาทาย, ติณํ นิกฺขิปฺป คจฺฉติฯ

[143]

เอเวตํ โหติ กตฺตพฺพํ, อปฺเปน พหุมิจฺฉตา;

สพฺพํ สกสฺส อาทานํ, อนาทานํ ติณสฺส จฯ ( ) [(ติณสฺส จาฏีสุ คโต, ตตฺถ กา ปริเทวนา) (สี. สฺยา.) (จาฏีสุ ปกฺขิปิตฺวาน, ตตฺถ กา ปริเทวนา) (ก.)]

[144]

สีลวนฺโต น กุพฺพนฺติ, พาโล สีลานิ กุพฺพติ;

อนิจฺจสีลํ ทุสฺสีลฺยํ [ทุสฺสีลํ (ปี.)], กิํ ปณฺฑิจฺจํ กริสฺสตีติฯ

พฺรหาฉตฺตชาตกํ ฉฏฺฐํฯ

337. ปีฐชาตกํ (4-4-7)

[145]

น เต ปีฐมทายิมฺหา [มทาสิมฺห (ปี. ก.)], น ปานํ นปิ โภชนํ;

พฺรหฺมจาริ ขมสฺสุ เม, เอตํ ปสฺสามิ อจฺจยํฯ

[146]

เนวาภิสชฺชามิ น จาปิ กุปฺเป, น จาปิ เม อปฺปิยมาสิ กิญฺจิ;

อโถปิ เม อาสิ มโนวิตกฺโก, เอตาทิโส นูน กุลสฺส ธมฺโมฯ

[147]

เอสสฺมากํ กุเล ธมฺโม, ปิตุปิตามโห สทา;

อาสนํ อุทกํ ปชฺชํ, สพฺเพตํ นิปทามเสฯ

[148]

เอสสฺมากํ กุเล ธมฺโม, ปิตุปิตามโห สทา;

สกฺกจฺจํ อุปติฏฺฐาม, อุตฺตมํ วิย ญาตกนฺติฯ

ปีฐชาตกํ สตฺตมํฯ

338. ถุสชาตกํ (4-4-8)

[149]

วิทิตํ ถุสํ อุนฺทุรานํ [อุนฺทูรานํ (ก.)], วิทิตํ ปน ตณฺฑุลํ;

ถุสํ ถุสํ [ถุสํ ถูลํ (สี.)] วิวชฺเชตฺวา, ตณฺฑุลํ ปน ขาทเรฯ

[150]

ยา มนฺตนา อรญฺญสฺมิํ, ยา จ คาเม นิกณฺณิกา;

ยญฺเจตํ อิติ จีติ จ, เอตมฺปิ วิทิตํ มยาฯ

[151]

ธมฺเมน กิร ชาตสฺส, ปิตา ปุตฺตสฺส มกฺกโฏ;

ทหรสฺเสว สนฺตสฺส, ทนฺเตหิ ผลมจฺฉิทาฯ

[152]

ยเมตํ ปริสปฺปสิ [ปริสพฺเพสิ (ก.)], อชกาโณว สาสเป;

โยปายํ เหฏฺฐโต เสติ [เสสิ (สี.)], เอตมฺปิ วิทิตํ มยาติฯ

ถุสชาตกํ อฏฺฐมํฯ

339. พาเวรุชาตกํ (4-4-9)

[153]

อทสฺสเนน โมรสฺส, สิขิโน มญฺชุภาณิโน;

กากํ ตตฺถ อปูเชสุํ, มํเสน จ ผเลน จฯ

[154]

ยทา จ สรสมฺปนฺโน, โมโร พาเวรุมาคมา;

อถ ลาโภ จ สกฺกาโร, วายสสฺส อหายถฯ

[155]

ยาว นุปฺปชฺชตี พุทฺโธ, ธมฺมราชา ปภงฺกโร;

ตาว อญฺเญ อปูเชสุํ, ปุถู สมณพฺราหฺมเณฯ

[156]

ยทา จ สรสมฺปนฺโน, พุทฺโธ ธมฺมํ อเทสยิ;

อถ ลาโภ จ สกฺกาโร, ติตฺถิยานํ อหายถาติฯ

พาเวรุชาตกํ นวมํฯ

340. วิสยฺหชาตกํ (4-4-10)

[157]

อทาสิ ทานานิ ปุเร วิสยฺห, ททโต จ เต ขยธมฺโม อโหสิ;

อิโต ปรํ เจ น ทเทยฺย ทานํ, ติฏฺเฐยฺยุํ เต สํยมนฺตสฺส โภคาฯ

[158]

อนริยมริเยน สหสฺสเนตฺต, สุทุคฺคเตนาปิ อกิจฺจมาหุ;

มา โว ธนํ ตํ อหุ เทวราช [อหุวา ชนินฺท (ก. สี. สฺยา. ปี.)], ยํ โภคเหตุ วิชเหมุ สทฺธํฯ

[159]

เยน เอโก รโถ ยาติ, ยาติ เตนาปโร รโถ;

โปราณํ นิหิตํ วตฺตํ, วตฺตตญฺเญว [วทฺธํ, วทฺธตญฺเญว (ก. สี. ปี.)] วาสวฯ

[160]

ยทิ เหสฺสติ ทสฺสาม, อสนฺเต กิํ ททามเส;

เอวํภูตาปิ ทสฺสาม, มา ทานํ ปมทมฺหเสติฯ

วิสยฺหชาตกํ ทสมํฯ

โกกิลวคฺโค [โกกาลิกวคฺโค (ก.)] จตุตฺโถฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

อติเวลปภาสติ ชีตวโร, วนมชฺฌ รเถสภ ชิมฺหคโม;

อถ ชมฺพุ ติณาสนปีฐวรํ, อถ ตณฺฑุล โมร วิสยฺห ทสาติฯ

5. จูฬกุณาลวคฺโค

341. กณฺฑรีชาตกํ (4-5-1)

[161]

นรานมารามกราสุ นาริสุ, อเนกจิตฺตาสุ อนิคฺคหาสุ จ;

สพฺพตฺถ นาปีติกราปิ [สพฺพ’ตฺตนา’ปีติกราปิ (สี. สฺยา.)] เจ สิยา [สิยุํ (สฺยา.)], น วิสฺสเส ติตฺถสมา หิ นาริโยฯ

[162]

ยํ เว [ยญฺจ (สฺยา. ก.)] ทิสฺวา กณฺฑรีกินฺนรานํ [กินฺนรกินฺนรีนํ (สฺยา.), กินฺนรีกินฺนรานํ (ก.)], สพฺพิตฺถิโย น รมนฺติ อคาเร;

ตํ ตาทิสํ มจฺจํ จชิตฺวา ภริยา, อญฺญํ ทิสฺวา ปุริสํ ปีฐสปฺปิํฯ

[163]

พกสฺส จ พาวริกสฺส [ปาวาริกสฺส (สี.)] รญฺโญ, อจฺจนฺตกามานุคตสฺส ภริยา;

อวาจรี [อจฺจาจริ (สฺยา.), อนาจริ (ก.)] ปฏฺฐวสานุคสฺส [พทฺธวสานุคสฺส (สี. สฺยา.), ปตฺตวสานุคตสฺส (ก.)], กํ วาปิ อิตฺถี นาติจเร ตทญฺญํฯ

[164]

ปิงฺคิยานี สพฺพโลกิสฺสรสฺส, รญฺโญ ปิยา พฺรหฺมทตฺตสฺส ภริยา;

อวาจรี ปฏฺฐวสานุคสฺส, ตํ วาปิ สา นาชฺฌคา กามกามินีติฯ

กณฺฑรีชาตกํ [กินฺนรีชาตกํ (ก. สี. ก.), กุณฺฑลิกชาตกํ (สฺยา.)] ปฐมํฯ

342. วานรชาตกํ (4-5-2)

[165]