เถรคาถา ทสกนิบาต

1. กาฬุทายีเถรคาถา

ว่าด้วยคาถาของพระกาฬุทายีเถระ

ยาจกเที่ยวขอบ่อย ๆ ผู้เป็นทานบดีให้บ่อย ๆ ครั้นให้
บ่อย ๆ แล้ว ย่อมถึงสวรรค์บ่อย ๆ.
บุรุษผู้มีความเพียร มีปัญญากว้างขวาง เกิดในสกุล
ใด ย่อมยังสกุลนั้นให้บริสุทธิ์สะอาดตลอด 7 ชั่วคน
ข้าพระองค์ย่อมเข้าใจว่าพระองค์เป็นเทพเจ้าประเสริฐ
กว่าเทพเจ้าทั้งหลาย ย่อมทรงสามารถทำให้สกุลบริสุทธิ์
เพราะพระองค์เกิดแล้วโดยอริยชาติ ได้สัจนามว่า เป็น
นักปราชญ์ สมเด็จพระบิดาของพระองค์ทรงแสวงหาคุณ
อันยิ่งใหญ่ ทรงพระนามว่าสุทโธทนะ สมเด็จพระนางเจ้า
มายาพระมเหสีของพระเจ้าสุทโธทนะ เป็นพระพุทธ-
มารดา ทรงบริหารพระองค์ผู้เป็นพระโพธิสัตว์มาด้วย
พระครรภ์ เสด็จสวรรคตไปบันเทิงอยู่ในไตรทิพย์ สมเด็จ
พระนางเจ้ามายาเทวีนั้น ครั้นสวรรคตจุติจากโลกนี้แล้ว
ทรงพรั่งพร้อมด้วยกามคุณอันเป็นทิพย์ มีหมู่นางฟ้าห้อม
ล้อมบันเทิงอยู่ด้วยเบญจกามคุณ อาตมภาพเป็นบุตรของ
พระพุทธเจ้าผู้ไม่มีสิ่งใดจะย่ำยีได้ มีพระรัศมีแผ่ซ่านจาก
พระกาย ไม่มีผู้จะเปรียบปาน ผู้คงที่ ดูก่อนมหาบพิตร
พระองค์เป็นพระบิดาของพระพุทธเจ้า ผู้เป็นพระบิดา
แห่งอาตมภาพ ดูก่อนมหาบพิตร พระองค์เป็นพระอัยกา
ของอาตมภาพโดยธรรม.
จบกาฬุทายีเถรคาถา

อรรถกถาทสกนิบาต

อรรถกถากาฬุทายีเถรคาถาที่ 1

ในทสกนิบาต มีคาถาของท่านพระกาฬุทายีเถระ ว่า องฺคาริโน
ดังนี้เป็นต้น. เรื่องนั้นมีเหตุเกิดขึ้นเป็นอย่างไร ?
ในกาลแห่งพระพุทธเจ้า ทรงพระนามว่า ปทุมุตตระ ท่านพระ-
กาฬุทายีเถระแม้นี้ เกิดในเรือนอันมีสกุล ในพระนครหังสวดี เมื่อฟัง
พระธรรมเทศนาของพระศาสดา เห็นพระศาสดาทรงตั้งภิกษุรูปหนึ่ง ไว้
ในตำแหน่งแห่งผู้ทำสกุลให้เลื่อมใส แล้วทำกรรมตั้งความปรารถนาเพื่อ
ตำแหน่งนั้นแล้ว.
เขาทำกุศลกรรมจนตลอดชีวิตแล้ว ท่องเที่ยวไปในเทวโลกและ
มนุษยโลก จึงถือปฏิสนธิในเรือนอำมาตย์ ในกรุงกบิลพัสดุ์นั้นแล ในวัน
เดียวกันกับพระโพธิสัตว์ของพวกเราถือปฏิสนธิในพระครรภ์พระมารดา,
เกิดก็เกิดในวันเดียวกันกับพระโพธิสัตว์เหมือนกัน ดังนั้น ในวันนั้น
นั่นแหละ พวกญาติจึงให้เด็กนั้นนอนบนเทริดที่ทำด้วยเนื้อผ้าดีชนิดหนึ่ง
พากันนำไปสู่ที่บำรุงของพระโพธิสัตว์.
จริงอยู่ สหชาติ 7 เหล่านั้นคือ ต้นโพธิพฤกษ์ 1 พระมารดาของ
พระราหุล 1 ขุมทรัพย์ทั้ง 4 ขุม 1 ช้างตระกูลอาโรหนิยะ 1 ม้า
กัณฐกะ 1 นายฉันนะ 1 กาฬุทายี 1 ได้เกิดพร้อมดับพระโพธิสัตว์
เพราะเกิดในวันเดียวกันนั่นแล. ครั้นในวันตั้งชื่อ พวกญาติก็พากันตั้งชื่อ
เขาว่าอุทายี เพราะเกิดในวันที่ชาวพระนครทั้งสิ้นมีจิตรื่นเริงเบิกบาน แต่