อรรถกถาวิมลเถรคาถา

คาถาของท่านพระวิมลเถระ มีคำเริ่มต้นว่า ปาปมิตฺเต. มีเรื่อง
เกิดขึ้นอย่างไร ?
แม้ท่านพระวิมลเถระ นี้ มีบุญญาธิการได้ทำไว้แล้ว ในพระ-
พุทธเจ้าองค์ก่อน ๆ เมื่อสั่งสมบุญที่เป็นอุปนิสัยแห่งวิวัฏฏะ ในภพนั้น ๆ
มาในกาลของพระผู้มีพระภาคเจ้า พระนามว่า ปทุมุตตระ ได้เกิด
ในคฤหาสน์ของผู้มีตระกูล รู้เดียงสาแล้ว เมื่อพระศาสดาปรินิพพานแล้ว วัน
เล่นสนุกสนานผ่านไปแล้ว เมื่ออุบาสกอุบาสิกาทั้งหลาย รับเอาพระพุทธ-
สรีระไปสู่ที่ถวายพระเพลิง รำลึกถึงพระคุณของพระศาสดาแล้ว มีจิตเลื่อมใส
ได้ทำการบูชา ด้วยดอกมะลิ.
ด้วยบุญกรรมนั้น ท่านได้ท่องเที่ยวไปมาในเทวโลกและมนุษยโลก
มาในพุทธุปบาทกาลนี้ ได้เกิดในตระกูลพราหมณ์ ในเมืองพาราณสี มีชื่อ
ว่า วิมละ เจริญวัยแล้ว อาศัยท่านโสมมิตเถระ บวชในพระศาสนา ถูก
ท่านพระโสมมิตเถระนั่นเอง กระตุ้นเตือน เริ่มบำเพ็ญวิปัสสนา ไม่ช้านัก
ก็ได้บรรลุพระอรหัตผล. ด้วยเหตุนั้น ท่านจึงได้กล่าวไว้ในอปทานว่า
เมื่อกลองดังกระหึ่มขึ้น ในเมื่อชนทั้งหลาย นำ
พระพุทธสรีระออกไป ข้าพเจ้ามีจิตเลื่อมใส ดีใจ ได้
บูชาด้วยดอกไม้โลทแดง ในกัปที่แสนแต่กัปนี้ เพราะ
เหตุที่ข้าพเจ้าบูชาด้วยดอกไม้ จึงไม่รู้จักทุคติเลย

นี้เป็นผลของการบูชาพระพุทธสรีระ. กิเลสทั้งหลาย
ข้าพเจ้าเผาแล้ว ฯลฯ คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า
ข้าพเจ้าปฏิบัติแล้ว.
อนึ่ง ท่านครั้นบรรลุพระอรหัตผลแล้ว เมื่อจะให้โอวาทแก่ภิกษุผู้
เป็นสหายของตน ได้ภาษิตคาถาไว้ 3 คาถาว่า
บุคคลปรารถนาความสุขอันถาวร ควรเว้นบาป
มิตร คบหาแต่บุคคลผู้สูงสุด และควรตั้งอยู่ในโอวาท
ของท่าน. คนเกาะไม้เล็ก ๆ ต้องจมลงในห้วง
มหรรณพ ฉันใด คนแม้ดำรงชีพอย่างดี แต่อาศัย
คนเกียจคร้าน ก็ต้องจมอยู่ (ในวัฏสงสาร) ฉันนั้น
เพราะฉะนั้น จึงควรเว้นคนเกียจคร้าน มีความเพียร
เลวทราม ควรอยู่ร่วมกับบัณฑิตทั้งหลาย ผู้สงัดเป็น
อริยะ มีใจเด็ดเดี่ยว เข้าฌานเป็นปกติ ปรารภความ
เพียรเป็นนิจ.
บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ปาปมิตฺเต ได้แก่ ผู้ไม่เป็นกัลยาณมิตร
คือ ผู้ไม่ใช่สัตบุรุษ มีความเพียรเสื่อมแล้ว.
บทว่า วิวชฺเชตฺวา ความว่า เว้นบาปมิตรนั้นแต่ไกล โดยการ ไม่
คบหา.
บทว่า ภเชยฺยุตฺตมปุคฺคลํ ความว่า ควรส้องเสพกัลยาณมิตร
ที่เป็นสัตบุรุษเป็นบัณฑิต ด้วยการรับเอาโอวาทานุสาสนี.
บทว่า โอวาเท จสฺส ติฏฺเฐยฺย ความว่า ควรตั้งอยู่ในโอวาท
ของกัลยาณมิตรนั้น โดยการปฏิบัติ ตามที่สอน คือตามที่อนุศาสน์.

บทว่า ปฏฺเฐนฺ โต ได้แก่ จำนงอยู่.
บทว่า อจลํ สุขํ ได้แก่ ทั้งนิพพานสุข ทั้งผลสุข. ด้วยว่า ความสุข
นั้นท่านเรียก อจละ เพราะเป็นความสุขไม่กำเริบ. คำที่เหลือ มีเนื้อความ
ดังกล่าวมาแล้วนั่นแล.
จบอรรถกถาวิมลเถรคาถา
จบภาค 1

ในติกนิบาตนี้ รวมพระเถระได้ 16 รูป คือ

1. พระอังคณิกภารทวาชเถระ 2. พระปัจจยเถระ 3. พระพากุล
เถระ 4. พระธนิยเถระ 5. พระมาตังคบุตรเถระ 6. พระขุชชโสภิตเถระ
7. พระวารณเถระ 8. พระปัสสิกเถระ 9. พระยโสชเถระ 10. พระสา-
ฏิมัตติกเถระ 11. พระอุบาลีเถระ 12. พระอุตตรปาลเถระ 13. พระ
อภิภูตเถระ 14. พระโคตมเถระ 15. พระหาริตเถระ 16. พระวิมลเถระ
เป็นคาถาที่ท่านรจนาไว้รวม 48 คาถา ฉะนี้แล และอรรถกถา.