เมนู

ได้แก่ มีจิตงาม. บทว่า สุมนมกุลานิ แปลว่า มะลิดอกตูม. บทว่า
ทนฺตวณฺณานิ ได้แก่ มีสีเสมือนงาช้างที่ขัดใหม่เอี่ยม.
เมื่อเทพธิดาทั้ง 4 นั้น กล่าวถึงกรรมที่ตนการทำแล้วอย่างนี้
พระเถระก็ได้กล่าวอนุปุพพิกถา แล้วประกาศอริยสัจแก่เทพธิดาเหล่านั้น
จบอริยสัจ เทพธิดาเหล่านั้นทั้งหมดพร้อมกับบริวาร ได้เป็นพระโสดาบัน.
พระเถระกลับมามนุษยโลก กราบทูลเรื่องนั้นถวายพระผู้มีพระภาคเจ้า.
พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำเรื่องนั้นให้เป็นอัตถุปปัตติเหตุเกิดเรื่อง ทรง
แสดงธรรมโปรดบริษัทที่ประชุมกัน พระธรรมเทศนานั้นได้เป็นประ-
โยชน์แก่มหาชนแล.
จบอรรถกถาจตุริตถีวิมาน

8. อัมพวิมาน


ว่าด้วยอัมพวิมาน


พระมหาโมคคัลลานเถระถามเทพธิดาองค์หนึ่งว่า
[46] สวนมะม่วงทิพย์ของท่านน่ารื่นรมย์ ใน
สวนนี้มีปราสาทหลังใหญ่กึกก้องไปด้วยดนตรีต่าง ๆ
เจื้อยแจ้วไปด้วยหมู่เทพอัปสร อนึ่ง ในปราสาทนี้มี
ประทีปทองดวงใหญ่สว่างไสวอยู่เป็นนิตย์ ปราสาท
ของท่านแวดล้อมด้วยต้นไม้ที่ออกผลเป็นผ้า โดยรอบ
ด้วยบุญอะไร ท่านจึงมีวรรณะเช่นนี้ ด้วยบุญอะไรจึง
สำเร็จแก่ท่าน และโภคะทุกอย่างที่น่ารักจึงเกิดแก่
ท่าน.

ดูราเทพธิดาผู้มีอานุภาพใหญ่ อาตมาขอถาม
ท่าน ครั้งเกิดเป็นมนุษย์ท่านทำบุญอะไรไว้ เพราะ
บุญอะไร ท่านจึงมีอานุภาพรุ่งเรื่องอย่างนี้ และรัศมี
ของท่านจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.

เทพธิดานั้นดีใจ ถูกพระโมคคัลลานะถามแล้ว
จึงพยากรณ์ปัญหาของกรรมที่มีผลอย่างนี้ว่า

เมื่อชาติก่อน ครั้งเกิดเป็นมนุษย์ในหมู่มนุษย์
ในมนุษยโลก ดีฉันมีจิตเลื่อมใสได้สร้างวิหารถวาย
สงฆ์ แวดล้อมไปด้วยต้นมะม่วง เมื่อสร้างวิหาร
สำเร็จเรียบร้อยแล้วได้ทำการฉลอง เอาผ้าหุ้มต้น
มะม่วงทั้งหลาย ทำผลมะม่วงด้วยผ้า ตามประทีปไว้
ที่ต้นมะม่วงนั้น ๆ นิมนต์หมู่สาวกของพระผู้มีพระ-
ภาคเจ้า ซึ่งเป็นหมู่สูงสุดให้ฉันแล้ว มอบถวายวิหาร
นั้นแก่สงฆ์ ด้วยมือของตน เพราะบุญนั้น ดีฉันจึงมี
มะม่วงที่น่ารื่นรมย์ มีปราสาทหลังใหญ่ในสวนนี้
ซึ่งกึกก้องไปด้วยดนตรีต่าง ๆ เจื้อยแจ้วไปด้วยหมู่
เทพอัปสร อนึ่ง ปราสาทนี้ จึงมีประทีปทองดวงใหญ่
สว่างไสวอยู่เป็นนิตย์ ปราสาทของดีฉันจึงแวดล้อม
ด้วยต้นไม้ที่ออกผลเป็นผ้าโดยรอบ เพราะบุญนั้น
ดีฉันจึงมีวรรณะเช่นนี้ เพราะบุญนั้น. ผลอันนี้จึง
สำเร็จแก่ดีฉัน และโภคะทุกอย่างที่น่ารักจึงเกิดแก่
ดีฉัน.

ข้าแต่ท่านภิกษุผู้มีอานุภาพมาก ดีฉันเป็น
มนุษย์ได้กระทำบุญอันใดไว้ เพราะบุญอันนั้น ดีฉัน
จึงมีอานุภาพรุ่งเรืองอย่างนี้ และรัศมีของดีฉันจึง
สว่างไสวไปทุกทิศ.

จบอัมพวิมาน

อรรถกถาอัมพวิมาน


อัมพวิมาน มีคาถาว่า ทิพฺพํ เต อมฺพวนํ รมฺมํ เป็นต้น.
อัมพวิมานนั้นเกิดขึ้นอย่างไร ?
พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ในพระวิหารเชตวัน กรุงสาวัตถี.
สมัยนั้น อุบาสิกคนหนึ่งในกรุงสาวัตถี ได้ฟังว่า การถวายอาวาสมีผลมาก
และมีอานิสงส์มาก เกิดฉันทะความพอใจ ถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า
แล้วกราบทูลอย่างนี้ว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์มีความประสงค์
จะสร้างอาวาสแห่งหนึ่ง ขอได้โปรดตรัสบอกโอกาสเช่นนั้น พระผู้มีพระ-
ภาคเจ้าทรงสั่งภิกษุทั้งหลาย ภิกษุทั้งหลายได้แสดงที่ให้อุบาสิกานั้น นาง
ได้สร้างอาวาสที่น่ารื่นรมย์ในที่นั้นแล้วให้ปลูกต้นมะม่วงรอบอาวาสนั้น.
อาวาสนั้นมีต้นมะม่วงเรียงรายล้อมรอบ สมบูรณ์ด้วยร่มเงาและน้ำ
มีภูมิภาคขาวสะอาดเกลื่อนกลาดด้วยทราย คล้ายข่ายแก้วมุกดาน่าจับใจ
เหลือเกิน.
นางตกแต่งวิหารนั้นด้วยผ้าสีต่าง ๆ และด้วยพวงดอกไม้พวงของ