ปรมัตถทีปนี

อรรถกถาขุททกนิกาย วิมานวัตถุ

คันถารัมภกถา

พระอรหันต์ทั้งหลายผู้เชี่ยวชาญแต่ก่อน สังคายนา
เรื่องใดไว้ในคันภีร์ขุททกนิกาย โดยชื่อว่าวิมานวัตถุ
เพราะฉะนั้น จักยึดนัยที่มาในอรรถกถารุ่นเก่านั้น
เมื่อจะประกาศนิทานทั้งหลายในเทศนานั้น ๆ โดย
พิเศษ จักแต่งกถาพรรณนาอรรถอันงาม ซึ่งหมดจด
ดี ไม่สับสน มีวินิจฉัยอรรถอย่างละเอียด ไม่
ผิดลัทธิสมัยของพระเถระทั้งหลายผู้อยู่ในมหาวิหาร
ตามกำลัง ขอสาธุชนทั้งหลาย จงตั้งใจฟังวิมาน-
วัตถุนั้นของข้าพเจ้า ซึ่งกำลังกล่าวอยู่ โดยเคารพ
เทอญ.

อธิบายคำว่า วิมานวัตถุ

ในวิมานวัตถุนั้น สถานที่เล่นและอยู่อาศัยของเทวดาทั้งหลาย มี
จำนวนนับอันประเสริฐ ชื่อว่า วิมาน. จริงอยู่ วิมานเหล่านั้น บังเกิด
ด้วยอานุภาพของกรรมส่วนสุจริตของเทวดาเหล่านั้น รุ่งเรืองด้วยรัตนะ
ต่าง ๆ มีสีและทรวดทรงอันวิจิตร เพราะประกอบด้วยขนาดพิเศษมี 1
โยชน์ และ 2 โยชน์เป็นต้น เรียกกันว่า วิมาน เพราะพรั่งพร้อมด้วย
ความงาม และเพราะต้องนับโดยวิธีพิเศษ. วัตถุที่ตั้งแห่งวิมานทั้งหลาย
เป็นเหตุแห่งเทศนานั้น เหตุนั้น เทศนานั้น จึงชื่อว่า วิมานวัตถุ ได้แก่
เทศนาที่ดำเนินไปโดยนัยว่า ปีฐนฺเต โสวณฺณมยํ ปีฐวิมานตั่งทองของ
ท่าน ดังนี้เป็นต้น. ก็คำนี้เป็นเพียงตัวอย่าง เพราะเทศนานี้ดำเนินไป
อาศัยสมบัติมีรูปโภคะและบริวารเป็นต้น และกรรมที่เป็นเหตุทำให้บังเกิด