1. ยุธญฺชยจริยา
[1]
‘‘ยทาหํ อมิตยโส, ราชปุตฺโต ยุธญฺชโย;
อุสฺสาวพินฺทุํ สูริยาตเป, ปติตํ ทิสฺวาน สํวิชิํฯ
[2]
‘‘ตญฺเญวาธิปติํ กตฺวา, สํเวคมนุพฺรูหยิํ;
มาตาปิตู จ วนฺทิตฺวา, ปพฺพชฺชมนุยาจหํฯ
[3]
‘‘ยาจนฺติ มํ ปญฺชลิกา, สเนคมา สรฏฺฐกา;
‘อชฺเชว ปุตฺต ปฏิปชฺช, อิทฺธํ ผีตํ มหามหิํ’ฯ
[4]
‘‘สราชเก สโหโรเธ, สเนคเม สรฏฺฐเก;
กรุณํ ปริเทวนฺเต, อนเปกฺโขว ปริจฺจชิํฯ
[5]
‘‘เกวลํ ปถวิํ รชฺชํ, ญาติปริชนํ ยสํ;
จชมาโน น จินฺเตสิํ, โพธิยาเยว การณาฯ
[6]
‘‘มาตาปิตา น เม เทสฺสา, นปิ เม เทสฺสํ มหายสํ;
สพฺพญฺญุตํ ปิยํ มยฺหํ, ตสฺมา รชฺชํ ปริจฺจชิ’’นฺติฯ
ยุธญฺชยจริยํ ปฐมํฯ
2. โสมนสฺสจริยา
[7]
‘‘ปุนาปรํ ยทา โหมิ, อินฺทปตฺเถ ปุรุตฺตเม;
กามิโต ทยิโต ปุตฺโต, โสมนสฺโสติ วิสฺสุโตฯ
[8]
‘‘สีลวา คุณสมฺปนฺโน, กลฺยาณปฏิภานวา;
วุฑฺฒาปจายี หิรีมา, สงฺคเหสุ จ โกวิโทฯ
[9]
‘‘ตสฺส รญฺโญ ปติกโร, อโหสิ กุหกตาปโส;
อารามํ มาลาวจฺฉญฺจ, โรปยิตฺวาน ชีวติฯ
[10]
‘‘ตมหํ ทิสฺวาน กุหกํ, ถุสราสิํว อตณฺฑุลํ;
ทุมํว อนฺโต สุสิรํ, กทลิํว อสารกํฯ
[11]
‘‘นตฺถิมสฺส สตํ ธมฺโม, สามญฺญาปคโต อยํ;
หิรีสุกฺกธมฺมชหิโต, ชีวิตวุตฺติการณาฯ
[12]
‘‘กุปิโต อหุ [อโหสิ (สี.), อาสิ (สฺยา.)] ปจฺจนฺโต, อฏวีหิ ปรนฺติหิ;
ตํ นิเสเธตุํ คจฺฉนฺโต, อนุสาสิ ปิตา มมํฯ
[13]
‘‘‘มา ปมชฺชิ ตุวํ ตาต, ชฏิลํ อุคฺคตาปนํ;
ยทิจฺฉกํ ปวตฺเตหิ, สพฺพกามทโท หิ โส’ฯ
[14]
‘‘ตมหํ คนฺตฺวานุปฏฺฐานํ, อิทํ วจนมพฺรวิํ;
‘กจฺจิ เต คหปติ กุสลํ, กิํ วา เต อาหรียตุ’ฯ
[15]
‘‘เตน โส กุปิโต อาสิ, กุหโก มานนิสฺสิโต;
‘ฆาตาเปมิ ตุวํ อชฺช, รฏฺฐา ปพฺพาชยามิ วา’ฯ
[16]
‘‘นิเสธยิตฺวา ปจฺจนฺตํ, ราชา กุหกมพฺรวิ;
‘กจฺจิ เต ภนฺเต ขมนียํ, สมฺมาโน เต ปวตฺติโต’ฯ
[17]
‘‘ตสฺส อาจิกฺขตี ปาโป, กุมาโร ยถา นาสิโย;
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, อาณาเปสิ มหีปติฯ
[18]
‘‘‘สีสํ ตตฺเถว ฉินฺทิตฺวา, กตฺวาน จตุขณฺฑิกํ;
รถิยา รถิยํ ทสฺเสถ, สา คติ ชฏิลหีฬิตา’ฯ
[19]
‘‘ตตฺถ การณิกา คนฺตฺวา, จณฺฑา ลุทฺทา อการุณา;
มาตุองฺเก นิสินฺนสฺส, อากฑฺฒิตฺวา นยนฺติ มํฯ
[20]
‘‘เตสาหํ เอวมวจํ, พนฺธตํ คาฬฺหพนฺธนํ;
‘รญฺโญ ทสฺเสถ มํ ขิปฺปํ, ราชกิริยานิ อตฺถิ เม’ฯ
[21]
‘‘เต มํ รญฺโญ ทสฺสยิํสุ, ปาปสฺส ปาปเสวิโน;
ทิสฺวาน ตํ สญฺญาเปสิํ, มมญฺจ วสมานยิํฯ
[22]
‘‘โส มํ ตตฺถ ขมาเปสิ, มหารชฺชมทาสิ เม;
โสหํ ตมํ ทาลยิตฺวา, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
[23]
‘‘น เม เทสฺสํ มหารชฺชํ, กามโภโค น เทสฺสิโย;
สพฺพญฺญุตํ ปิยํ มยฺหํ, ตสฺมา รชฺชํ ปริจฺจชิ’’นฺติฯ
โสมนสฺสจริยํ ทุติยํฯ
3. อโยฆรจริยา
[24]
‘‘ปุนาปรํ ยทา โหมิ, กาสิราชสฺส อตฺรโช;
อโยฆรมฺหิ สํวฑฺโฒ, นาเมนาสิ อโยฆโรฯ
[25]
‘‘ทุกฺเขน ชีวิโต ลทฺโธ, สํปีเฬ ปติโปสิโต;
อชฺเชว ปุตฺต ปฏิปชฺช, เกวลํ วสุธํ อิมํฯ
[26]
‘‘สรฏฺฐกํ สนิคมํ, สชนํ วนฺทิตฺว ขตฺติยํ;
อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิํฯ
[27]
‘‘‘เย เกจิ มหิยา สตฺตา, หีนมุกฺกฏฺฐมชฺฌิมา;
นิรารกฺขา สเก เคเห, วฑฺฒนฺติ สกญาติภิฯ
[28]
‘‘‘อิทํ โลเก อุตฺตริยํ, สํปีเฬ มม โปสนํ;
อโยฆรมฺหิ สํวฑฺโฒ, อปฺปเภ จนฺทสูริเยฯ
[29]
‘‘‘ปูติกุณปสมฺปุณฺณา, มุจฺจิตฺวา มาตุ กุจฺฉิโต;
ตโต โฆรตเร ทุกฺเข, ปุน ปกฺขิตฺตโยฆเรฯ
[30]
‘‘‘ยทิหํ ตาทิสํ ปตฺวา, ทุกฺขํ ปรมทารุณํ;
รชฺเชสุ ยทิ รชฺชามิ [รญฺชามิ (สี.)], ปาปานํ อุตฺตโม สิยํฯ
[31]
‘‘‘อุกฺกณฺฐิโตมฺหิ กาเยน, รชฺเชนมฺหิ อนตฺถิโก;
นิพฺพุติํ ปริเยสิสฺสํ, ยตฺถ มํ มจฺจุ น มทฺทิเย’ฯ
[32]
‘‘เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน, วิรวนฺเต มหาชเน;
นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา, ปาวิสิํ กานนํ วนํฯ
[33]
‘‘มาตาปิตา น เม เทสฺสา, นปิ เม เทสฺสํ มหายสํ;
สพฺพญฺญุตํ ปิยํ มยฺหํ, ตสฺมา รชฺชํ ปริจฺจชิ’’นฺติฯ
อโยฆรจริยํ ตติยํฯ
4. ภิสจริยา
[34]
‘‘ปุนาปรํ ยทา โหมิ, กาสีนํ ปุรวรุตฺตเม;
ภคินี จ ภาตโร สตฺต, นิพฺพตฺตา โสตฺถิเย กุเลฯ
[35]