สเจ สงฺโฆ อาจริยสฺส กมฺมํ กตฺตุกาโม โหติ, ตชฺชนียํ วา นิยสฺสํ วา ปพฺพาชนียํ วา ปฏิสารณียํ วา อุกฺเขปนียํ วา, อนฺเตวาสิเกน อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข สงฺโฆ อาจริยสฺส กมฺมํ น กเรยฺย, ลหุกาย วา ปริณาเมยฺยาติฯ กตํ วา ปนสฺส โหติ สงฺเฆน กมฺมํ, ตชฺชนียํ วา นิยสฺสํ วา ปพฺพาชนียํ วา ปฏิสารณียํ วา อุกฺเขปนียํ วา, อนฺเตวาสิเกน อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อาจริโย สมฺมา วตฺเตยฺย, โลมํ ปาเตยฺย, เนตฺถารํ วตฺเตยฺย, สงฺโฆ ตํ กมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺยาติฯ

‘‘สเจ อาจริยสฺส จีวรํ โธวิตพฺพํ โหติ, อนฺเตวาสิเกน โธวิตพฺพํ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อาจริยสฺส จีวรํ โธวิเยถาติฯ สเจ อาจริยสฺส จีวรํ กาตพฺพํ โหติ, อนฺเตวาสิเกน กาตพฺพํ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อาจริยสฺส จีวรํ กริเยถาติฯ สเจ อาจริยสฺส รชนํ ปจิตพฺพํ โหติ, อนฺเตวาสิเกน ปจิตพฺพํ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อาจริยสฺส รชนํ ปจิเยถาติฯ สเจ อาจริยสฺส จีวรํ รชิตพฺพํ โหติ, อนฺเตวาสิเกน รชิตพฺพํ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อาจริยสฺส จีวรํ รชิเยถาติฯ จีวรํ รชนฺเตน สาธุกํ สมฺปริวตฺตกํ สมฺปริวตฺตกํ รชิตพฺพํ, น จ อจฺฉินฺเน เถเว ปกฺกมิตพฺพํฯ

‘‘น อาจริยํ อนาปุจฺฉา เอกจฺจสฺส ปตฺโต ทาตพฺโพ, น เอกจฺจสฺส ปตฺโต ปฏิคฺคเหตพฺโพ; น เอกจฺจสฺส จีวรํ ทาตพฺพํ, น เอกจฺจสฺส จีวรํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ; น เอกจฺจสฺส ปริกฺขาโร ทาตพฺโพ, น เอกจฺจสฺส ปริกฺขาโร ปฏิคฺคเหตพฺโพ; น เอกจฺจสฺส เกสา เฉทิตพฺพา, น เอกจฺเจน เกสา เฉทาเปตพฺพา; น เอกจฺจสฺส ปริกมฺมํ กาตพฺพํ, น เอกจฺเจน ปริกมฺมํ การาเปตพฺพํ; น เอกจฺจสฺส เวยฺยาวจฺโจ กาตพฺโพ, น เอกจฺเจน เวยฺยาวจฺโจ การาเปตพฺโพ; น เอกจฺจสฺส ปจฺฉาสมเณน โหตพฺพํ, น เอกจฺโจ ปจฺฉาสมโณ อาทาตพฺโพ; น เอกจฺจสฺส ปิณฺฑปาโต นีหริตพฺโพ, น เอกจฺเจน ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ; น อาจริยํ อนาปุจฺฉา คาโม ปวิสิตพฺโพ; น สุสานํ คนฺตพฺพํ; น ทิสา ปกฺกมิตพฺพาฯ

สเจ อาจริโย คิลาโน โหติ, ยาวชีวํ อุปฏฺฐาตพฺโพ , วุฏฺฐานมสฺส อาคเมตพฺพํฯ อิทํ โข, ภิกฺขเว, อนฺเตวาสิกานํ อาจริเยสุ วตฺตํ ยถา อนฺเตวาสิเกหิ อาจริเยสุ สมฺมา วตฺติตพฺพ’’นฺติฯ

14. อนฺเตวาสิกวตฺตกถา

[381] เตน โข ปน สมเยน อาจริยา อนฺเตวาสิเกสุ น สมฺมา วตฺตนฺติฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม อาจริยา อนฺเตวาสิเกสุ น สมฺมา วตฺติสฺสนฺตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อาจริยา อนฺเตวาสิเกสุ น สมฺมา วตฺตนฺตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ…เป.… วิครหิตฺวา…เป.… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –

[382] ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, อาจริยานํ อนฺเตวาสิเกสุ วตฺตํ ปญฺญเปสฺสามิ ยถา อาจริเยหิ อนฺเตวาสิเกสุ สมฺมา วตฺติตพฺพํฯ [มหาว. 79] อาจริเยน, ภิกฺขเว, อนฺเตวาสิกมฺหิ สมฺมา วตฺติตพฺพํฯ ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –

‘‘อาจริเยน, ภิกฺขเว, อนฺเตวาสิโก สงฺคเหตพฺโพ อนุคฺคเหตพฺโพ อุทฺเทเสน ปริปุจฺฉาย โอวาเทน อนุสาสนิยาฯ สเจ อาจริยสฺส ปตฺโต โหติ, อนฺเตวาสิกสฺส ปตฺโต น โหติ, อาจริเยน อนฺเตวาสิกสฺส ปตฺโต ทาตพฺโพ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อนฺเตวาสิกสฺส ปตฺโต อุปฺปชฺชิเยถาติฯ สเจ อาจริยสฺส จีวรํ โหติ, อนฺเตวาสิกสฺส จีวรํ น โหติ, อาจริเยน อนฺเตวาสิกสฺส จีวรํ ทาตพฺพํ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อนฺเตวาสิกสฺส จีวรํ อุปฺปชฺชิเยถาติฯ สเจ อาจริยสฺส ปริกฺขาโร โหติ, อนฺเตวาสิกสฺส ปริกฺขาโร น โหติ, อาจริเยน อนฺเตวาสิกสฺส ปริกฺขาโร ทาตพฺโพ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อนฺเตวาสิกสฺส ปริกฺขาโร อุปฺปชฺชิเยถาติฯ

‘‘สเจ อนฺเตวาสิโก คิลาโน โหติ, กาลสฺเสว อุฏฺฐาย ทนฺตกฏฺฐํ ทาตพฺพํ, มุโขทกํ ทาตพฺพํ, อาสนํ ปญฺญเปตพฺพํฯ

สเจ ยาคุ โหติ , ภาชนํ โธวิตฺวา ยาคุ อุปนาเมตพฺพาฯ ยาคุํ ปีตสฺส อุทกํ ทตฺวา ภาชนํ ปฏิคฺคเหตฺวา นีจํ กตฺวา สาธุกํ อปฺปฏิฆํสนฺเตน โธวิตฺวา ปฏิสาเมตพฺพํ ฯ อนฺเตวาสิกมฺหิ วุฏฺฐิเต อาสนํ อุทฺธริตพฺพํฯ สเจ โส เทโส อุกฺลาโป โหติ, โส เทโส สมฺมชฺชิตพฺโพฯ

‘‘สเจ อนฺเตวาสิโก คามํ ปวิสิตุกาโม โหติ, นิวาสนํ ทาตพฺพํ, ปฏินิวาสนํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ, กายพนฺธนํ ทาตพฺพํ, สคุณํ กตฺวา สงฺฆาฏิโย ทาตพฺพา, โธวิตฺวา ปตฺโต โสทโก ทาตพฺโพฯ

‘‘เอตฺตาวตา นิวตฺติสฺสตีติ อาสนํ ปญฺญเปตพฺพํ, ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกถลิกํ อุปนิกฺขิปิตพฺพํ, ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ, ปฏินิวาสนํ ทาตพฺพํ, นิวาสนํ ปฏิคฺคเหตพฺพํฯ สเจ จีวรํ สินฺนํ โหติ, มุหุตฺตํ อุณฺเห โอตาเปตพฺพํ, น จ อุณฺเห จีวรํ นิทหิตพฺพํฯ จีวรํ สงฺฆริตพฺพํฯ จีวรํ สงฺฆรนฺเตน จตุรงฺคุลํ กณฺณํ อุสฺสาเรตฺวา จีวรํ สงฺฆริตพฺพํ – มา มชฺเฌ ภงฺโค อโหสีติฯ โอโภเค กายพนฺธนํ กาตพฺพํฯ

‘‘สเจ ปิณฺฑปาโต โหติ, อนฺเตวาสิโก จ ภุญฺชิตุกาโม โหติ, อุทกํ ทตฺวา ปิณฺฑปาโต อุปนาเมตพฺโพฯ อนฺเตวาสิโก ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพฯ ภุตฺตาวิสฺส อุทกํ ทตฺวา ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา นีจํ กตฺวา สาธุกํ อปฺปฏิฆํสนฺเตน โธวิตฺวา โวทกํ กตฺวา มุหุตฺตํ อุณฺเห โอตาเปตพฺโพ, น จ อุณฺเห ปตฺโต นิทหิตพฺโพฯ ปตฺตจีวรํ นิกฺขิปิตพฺพํฯ ปตฺตํ นิกฺขิปนฺเตน…เป.… จีวรํ นิกฺขิปนฺเตน…เป.… ปารโต อนฺตํ โอรโต โภคํ กตฺวา จีวรํ นิกฺขิปิตพฺพํฯ อนฺเตวาสิกมฺหิ อุฏฺฐิเต อาสนํ อุทฺธริตพฺพํ, ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกถลิกํ ปฏิสาเมตพฺพํฯ สเจ โส เทโส อุกฺลาโป โหติ, โส เทโส สมฺมชฺชิตพฺโพฯ

‘‘สเจ อนฺเตวาสิโก นหายิตุกาโม โหติ, นหานํ ปฏิยาเทตพฺพํฯ สเจ สีเตน อตฺโถ โหติ, สีตํ ปฏิยาเทตพฺพํฯ สเจ อุณฺเหน อตฺโถ โหติ, อุณฺหํ ปฏิยาเทตพฺพํฯ

‘‘สเจ อนฺเตวาสิโก ชนฺตาฆรํ ปวิสิตุกาโม โหติ, จุณฺณํ สนฺเนตพฺพํ, มตฺติกา เตเมตพฺพา, ชนฺตาฆรปีฐํ อาทาย [อาทาย อนฺเตวาสิกสฺส ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต (ก.)] คนฺตฺวา ชนฺตาฆรปีฐํ ทตฺวา จีวรํ ปฏิคฺคเหตฺวา เอกมนฺตํ นิกฺขิปิตพฺพํ, จุณฺณํ ทาตพฺพํ, มตฺติกา ทาตพฺพาฯ สเจ อุสฺสหติ ชนฺตาฆรํ ปวิสิตพฺพํฯ

ชนฺตาฆรํ ปวิสนฺเตน มตฺติกาย มุขํ มกฺเขตฺวา ปุรโต จ ปจฺฉโต จ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ชนฺตาฆรํ ปวิสิตพฺพํฯ น เถเร ภิกฺขู อนุปขชฺช นิสีทิตพฺพํฯ น นวา ภิกฺขู อาสเนน ปฏิพาหิตพฺพา ฯ ชนฺตาฆเร อนฺเตวาสิกสฺส ปริกมฺมํ กาตพฺพํฯ ชนฺตาฆรา นิกฺขมนฺเตน ชนฺตาฆรปีฐํ อาทาย ปุรโต จ ปจฺฉโต จ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ชนฺตาฆรา นิกฺขมิตพฺพํฯ

‘‘อุทเกปิ อนฺเตวาสิกสฺส ปริกมฺมํ กาตพฺพํฯ นหาเตน ปฐมตรํ อุตฺตริตฺวา อตฺตโน คตฺตํ โวทกํ กตฺวา นิวาเสตฺวา อนฺเตวาสิกสฺส คตฺตโต อุทกํ ปมชฺชิตพฺพํ, นิวาสนํ ทาตพฺพํ, สงฺฆาฏิ ทาตพฺพา, ชนฺตาฆรปีฐํ อาทาย ปฐมตรํ อาคนฺตฺวา อาสนํ ปญฺญเปตพฺพํ, ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกถลิกํ อุปนิกฺขิปิตพฺพํ, อนฺเตวาสิโก ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพฯ

‘‘ยสฺมิํ วิหาเร อนฺเตวาสิโก วิหรติ, สเจ โส วิหาโร อุกฺลาโป โหติ, สเจ อุสฺสหติ, โสเธตพฺโพฯ วิหารํ โสเธนฺเตน ปฐมํ ปตฺตจีวรํ นีหริตฺวา เอกมนฺตํ นิกฺขิปิตพฺพํ…เป.… อาจมนกุมฺภิยา อุทกํ น โหติ, อาจมนกุมฺภิยา อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํฯ

‘‘สเจ อนฺเตวาสิกสฺส อนภิรติ อุปฺปนฺนา โหติ, อาจริเยน วูปกาเสตพฺโพ, วูปกาสาเปตพฺโพ, ธมฺมกถา วาสฺส กาตพฺพาฯ สเจ อนฺเตวาสิกสฺส กุกฺกุจฺจํ อุปฺปนฺนํ โหติ, อาจริเยน วิโนเทตพฺพํ, วิโนทาเปตพฺพํ, ธมฺมกถา วาสฺส กาตพฺพาฯ สเจ อนฺเตวาสิกสฺส ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ, อาจริเยน วิเวเจตพฺพํ, วิเวจาเปตพฺพํ, ธมฺมกถา วาสฺส กาตพฺพาฯ สเจ อนฺเตวาสิโก ครุธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน โหติ, ปริวาสารโห, อาจริเยน อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข สงฺโฆ อนฺเตวาสิกสฺส ปริวาสํ ทเทยฺยาติฯ สเจ อนฺเตวาสิโก มูลายปฏิกสฺสนารโห โหติ, อาจริเยน อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข สงฺโฆ อนฺเตวาสิกํ มูลาย ปฏิกสฺเสยฺยาติฯ สเจ อนฺเตวาสิโก มานตฺตารโห โหติ, อาจริเยน อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข สงฺโฆ อนฺเตวาสิกสฺส มานตฺตํ ทเทยฺยาติฯ สเจ อนฺเตวาสิโก อพฺภานารโห โหติ, อาจริเยน อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข สงฺโฆ อนฺเตวาสิกํ อพฺเภยฺยาติฯ

สเจ สงฺโฆ อนฺเตวาสิกสฺส กมฺมํ กตฺตุกาโม โหติ, ตชฺชนียํ วา นิยสฺสํ วา ปพฺพาชนียํ วา ปฏิสารณียํ วา อุกฺเขปนียํ วา, อาจริเยน อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข สงฺโฆ อนฺเตวาสิกสฺส กมฺมํ น กเรยฺย , ลหุกาย วา ปริณาเมยฺยาติฯ กตํ วา ปนสฺส โหติ, สงฺเฆน กมฺมํ, ตชฺชนียํ วา นิยสฺสํ วา ปพฺพาชนียํ วา ปฏิสารณียํ วา อุกฺเขปนียํ วา, อาจริเยน อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อนฺเตวาสิโก สมฺมา วตฺเตยฺย, โลมํ ปาเตยฺย, เนตฺถารํ วตฺเตยฺย, สงฺโฆ ตํ กมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺยาติฯ

‘‘สเจ อนฺเตวาสิกสฺส จีวรํ โธวิตพฺพํ โหติ, อาจริเยน อาจิกฺขิตพฺพํ – เอวํ โธเวยฺยาสีติ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อนฺเตวาสิกสฺส จีวรํ โธวิเยถาติฯ สเจ อนฺเตวาสิกสฺส จีวรํ กาตพฺพํ โหติ, อาจริเยน อาจิกฺขิตพฺพํ – เอวํ กเรยฺยาสีติ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อนฺเตวาสิกสฺส จีวรํ กริเยถาติฯ สเจ อนฺเตวาสิกสฺส รชนํ ปจิตพฺพํ โหติ, อาจริเยน อาจิกฺขิตพฺพํ – เอวํ ปเจยฺยาสีติ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อนฺเตวาสิกสฺส รชนํ ปจิเยถาติฯ สเจ อนฺเตวาสิกสฺส จีวรํ รชิตพฺพํ โหติ, อาจริเยน อาจิกฺขิตพฺพํ – เอวํ รเชยฺยาสีติ, อุสฺสุกฺกํ วา กาตพฺพํ – กินฺติ นุ โข อนฺเตวาสิกสฺส จีวรํ รชิเยถาติฯ จีวรํ รชนฺเตน สาธุกํ สมฺปริวตฺตกํ สมฺปริวตฺตกํ รชิตพฺพํฯ น จ อจฺฉินฺเน เถเว ปกฺกมิตพฺพํฯ สเจ อนฺเตวาสิโก คิลาโน โหติ, ยาวชีวํ อุปฏฺฐาตพฺโพ, วุฏฺฐานมสฺส อาคเมตพฺพํฯ อิทํ โข, ภิกฺขเว, อาจริยานํ อนฺเตวาสิเกสุ วตฺตํ ยถา อาจริเยหิ อนฺเตวาสิเกสุ สมฺมา วตฺติตพฺพ’’นฺติฯ

วตฺตกฺขนฺธโก อฏฺฐโมฯ

อิมมฺหิ ขนฺธเก วตฺถู เอกูนวีสติ, วตฺตา จุทฺทสฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สอุปาหนา ฉตฺตา จ, โอคุณฺฐิ สีสํ ปานียํ;

นาภิวาเท น ปุจฺฉนฺติ, อหิ อุชฺฌนฺติ เปสลาฯ

โอมุญฺจิ ฉตฺตํ ขนฺเธ จ, อตรญฺจ ปฏิกฺกมํ;

ปตฺตจีวรํ นิกฺขิปา, ปติรูปญฺจ ปุจฺฉิตาฯ

อาสิญฺเจยฺย โธวิเตน, สุกฺเขนลฺเลนุปาหนา;

วุฑฺโฒ นวโก ปุจฺเฉยฺย, อชฺฌาวุฏฺฐญฺจ โคจราฯ

เสกฺขา วจฺจา ปานี ปริ, กตฺตรํ กติกํ ตโต;

กาลํ มุหุตฺตํ อุกฺลาโป, ภูมตฺถรณํ นีหเรฯ

ปฏิปาโท ภิสิพิพฺโพ, มญฺจปีฐญฺจ มลฺลกํ;

อปสฺเสนุลฺโลกกณฺณา, เครุกา กาฬ อกตาฯ

สงฺการญฺจ ภูมตฺถรณํ, ปฏิปาทกํ มญฺจปีฐํ;

ภิสิ นิสีทนมฺปิ, มลฺลกํ อปสฺเสน จฯ

ปตฺตจีวรํ ภูมิ จ, ปารนฺตํ โอรโต โภคํ;

ปุรตฺถิมา ปจฺฉิมา จ, อุตฺตรา อถ ทกฺขิณาฯ

สีตุณฺเห จ ทิวารตฺติํ, ปริเวณญฺจ โกฏฺฐโก;

อุปฏฺฐานคฺคิ สาลา จ, วตฺตํ วจฺจกุฏีสุ จฯ

ปานี ปริโภชนิยา, กุมฺภิ อาจมเนสุ จ;

อโนปเมน ปญฺญตฺตํ, วตฺตํ อาคนฺตุเกหิเม [เว (ก. เอวมุปริปิ)]ฯ

เนวาสนํ น อุทกํ, น ปจฺจุ น จ ปานิยํ;

นาภิวาเท นปญฺญเป, อุชฺฌายนฺติ จ เปสลาฯ

วุฑฺฒาสนญฺจ อุทกํ, ปจฺจุคฺคนฺตฺวา จ ปานิยํ;

อุปาหเน เอกมนฺตํ, อภิวาเท จ ปญฺญเปฯ

วุตฺถํ โคจรเสกฺโข จ, ฐานํ ปานิยโภชนํ;

กตฺตรํ กติกํ กาลํ, นวกสฺส นิสินฺนเกฯ

อภิวาทเย อาจิกฺเข, ยถา เหฏฺฐา ตถา นเย;

นิทฺทิฏฺฐํ สตฺถวาเหน วตฺตํ อาวาสิเกหิเมฯ

คมิกา ทารุมตฺติ จ, วิวริตฺวา น ปุจฺฉิย;

นสฺสนฺติ จ อคุตฺตญฺจ, อุชฺฌายนฺติ จ เปสลาฯ

ปฏิสาเมตฺวา ถเกตฺวา, อาปุจฺฉิตฺวาว ปกฺกเม;

ภิกฺขุ วา สามเณโร วา, อารามิโก อุปาสโกฯ

ปาสาณเกสุ จ ปุญฺชํ, ปฏิสาเม ถเกยฺย จ;

สเจ อุสฺสหติ อุสฺสุกฺกํ, อโนวสฺเส ตเถว จฯ

สพฺโพ โอวสฺสติ คามํ, อชฺโฌกาเส ตเถว จ;

อปฺเปวงฺคานิ เสเสยฺยุํ, วตฺตํ คมิกภิกฺขุนาฯ

นานุโมทนฺติ เถเรน, โอหาย จตุปญฺจหิ;

วจฺจิโต มุจฺฉิโต อาสิ, วตฺตานุโมทเนสุเมฯ

ฉพฺพคฺคิยา ทุนฺนิวตฺถา, อโถปิ จ ทุปฺปารุตา;

อนากปฺปา จ โวกฺกมฺม, เถเร อนุปขชฺชเนฯ

นเว ภิกฺขู จ สงฺฆาฏิ, อุชฺฌายนฺติ จ เปสลา;

ติมณฺฑลํ นิวาเสตฺวา, กายสคุณคณฺฐิกาฯ

น โวกฺกมฺม ปฏิจฺฉนฺนํ, สุสํวุโตกฺขิตฺตจกฺขุ;

อุกฺขิตฺโตชฺชคฺฆิกาสทฺโท, ตโย เจว ปจาลนาฯ

ขมฺโภคุณฺฐิอุกฺกุฏิกา, ปฏิจฺฉนฺนํ สุสํวุโต;

โอกฺขิตฺตุกฺขิตฺตอุชฺชคฺฆิ, อปฺปสทฺโท ตโย จลาฯ

ขมฺโภคุณฺฐิปลฺลตฺถิ จ, อนุปขชฺช นาสเน;

โอตฺถริตฺวาน อุทเก, นีจํ กตฺวาน สิญฺจิยาฯ

ปฏิ สามนฺตา สงฺฆาฏิ, โอทเน จ ปฏิคฺคเห;

สูปํ อุตฺตริภงฺเคน, สพฺเพสํ สมติตฺถิ จฯ

สกฺกจฺจํ ปตฺตสญฺญี จ, สปทานญฺจ สูปกํ;

น ถูปโต ปฏิจฺฉาเท, วิญฺญตฺตุชฺฌานสญฺญินาฯ

มหนฺตมณฺฑลทฺวารํ, สพฺพหตฺโถ น พฺยาหเร;

อุกฺเขโป เฉทนาคณฺฑ, ธุนํ สิตฺถาวการกํฯ

ชิวฺหานิจฺฉารกญฺเจว, จปุจปุ สุรุสุรุ;

หตฺถปตฺโตฏฺฐนิลฺเลหํ, สามิเสน ปฏิคฺคเหฯ

ยาว น สพฺเพ อุทเก, นีจํ กตฺวาน สิญฺจิยํ;

ปฏิ สามนฺตา สงฺฆาฏิ, นีจํ กตฺวา ฉมาย จฯ

สสิตฺถกํ นิวตฺตนฺเต, สุปฺปฏิจฺฉนฺนมุกฺกุฏิ;

ธมฺมราเชน ปญฺญตฺตํ, อิทํ ภตฺตคฺควตฺตนํฯ

ทุนฺนิวตฺถา อนากปฺปา, อสลฺเลกฺเขตฺวา จ สหสา;

ทูเร อจฺจ จิรํ ลหุํ, ตเถว ปิณฺฑจาริโกฯ

ปฏิจฺฉนฺโนว คจฺเฉยฺย, สุํสวุโตกฺขิตฺตจกฺขุ;

อุกฺขิตฺโตชฺชคฺฆิกาสทฺโท, ตโย เจว ปจาลนาฯ

ขมฺโภคุณฺฐิอุกฺกุฏิกา, สลฺลกฺเขตฺวา จ สหสา;

ทูเร อจฺจ จิรํ ลหุํ, อาสนกํ กฏจฺฉุกาฯ

ภาชนํ วา ฐเปติ จ, อุจฺจาเรตฺวา ปณาเมตฺวา;

ปฏิคฺคเห น อุลฺโลเก, สูเปสุปิ ตเถว ตํฯ

ภิกฺขุ สงฺฆาฏิยา ฉาเท, ปฏิจฺฉนฺเนว คจฺฉิยํ;

สํวุโตกฺขิตฺตจกฺขุ จ, อุกฺขิตฺโตชฺชคฺฆิกาย จ;

อปฺปสทฺโท ตโย จาลา, ขมฺโภคุณฺฐิกอุกฺกุฏิฯ

ปฐมาสนวกฺการ , ปานิยํ ปริโภชนี;

ปจฺฉากงฺขติ ภุญฺเชยฺย, โอปิลาเปยฺย อุทฺธเรฯ

ปฏิสาเมยฺย สมฺมชฺเช, ริตฺตํ ตุจฺฉํ อุปฏฺฐเป;

หตฺถวิกาเร ภินฺเทยฺย, วตฺติทํ ปิณฺฑจาริเกฯ

ปานี ปริ อคฺคิรณิ, นกฺขตฺตทิสโจรา จ;

สพฺพํ นตฺถีติ โกฏฺเฏตฺวา, ปตฺตํเส จีวรํ ตโตฯ

อิทานิ อํเส ลคฺเคตฺวา, ติมณฺฑลํ ปริมณฺฑลํ;

ยถา ปิณฺฑจาริวตฺตํ, นเย อารญฺญเกสุปิฯ

ปตฺตํเส จีวรํ สีเส, อาโรหิตฺวา จ ปานิยํ;

ปริโภชนิยํ อคฺคิ, อรณี จาปิ กตฺตรํฯ

นกฺขตฺตํ สปฺปเทสํ วา, ทิสาปิ กุสโล ภเว;

สตฺตุตฺตเมน ปญฺญตฺตํ, วตฺตํ อารญฺญเกสุเมฯ

อชฺโฌกาเส โอกิริํสุ, อุชฺฌายนฺติ จ เปสลา;

สเจ วิหาโร อุกฺลาโป, ปฐมํ ปตฺตจีวรํฯ

ภิสิพิพฺโพหนํ มญฺจํ, ปีฐญฺจ เขฬมลฺลกํ;

อปสฺเสนุลฺโลกกณฺณา, เครุกา กาฬ อกตาฯ

สงฺการํ ภิกฺขุสามนฺตา, เสนาวิหารปานิยํ;

ปริโภชนสามนฺตา, ปฏิวาเต จ องฺคเณฯ

อโธวาเต อตฺถรณํ, ปฏิปาทกมญฺโจ จ;

ปีฐํ ภิสิ นิสีทนํ, มลฺลกํ อปสฺเสน จฯ

ปตฺตจีวรํ ภูมิ จ, ปารนฺตํ โอรโต โภคํ;

ปุรตฺถิมา จ ปจฺฉิมา, อุตฺตรา อถ ทกฺขิณาฯ

สีตุณฺเห จ ทิวา รตฺติํ, ปริเวณญฺจ โกฏฺฐโก;

อุปฏฺฐานคฺคิสาลา จ, วจฺจกุฏี จ ปานิยํฯ

อาจมนกุมฺภิ วุฑฺเฒ จ, อุทฺเทสปุจฺฉนา สชฺฌา;

ธมฺโม ปทีปํ วิชฺฌาเป, น วิวเร นปิ ถเกฯ

เยน วุฑฺโฒ ปริวตฺติ, กณฺเณนปิ น ฆฏฺฏเย;

ปญฺญเปสิ มหาวีโร, วตฺตํ เสนาสเนสุ ตํฯ

นิวาริยมานา ทฺวารํ, มุจฺฉิตุชฺฌนฺติ เปสลา;

ฉาริกํ ฉฑฺฑเย ชนฺตา, ปริภณฺฑํ ตเถว จฯ

ปริเวณํ โกฏฺฐโก สาลา, จุณฺณมตฺติกโทณิกา;

มุขํ ปุรโต น เถเร, น นเว อุสฺสหติ สเจฯ

ปุรโต อุปริมคฺโค, จิกฺขลฺลํ มตฺติ ปีฐกํ;

วิชฺฌาเปตฺวา ถเกตฺวา จ, วตฺตํ ชนฺตาฆเรสุเมฯ

นาจเมติ ยถาวุฑฺฒํ, ปฏิปาฏิ จ สหสา;

อุพฺภชิ นิตฺถุโน กฏฺฐํ, วจฺจํ ปสฺสาว เขฬกํฯ

ผรุสา กูป สหสา, อุพฺภชิ จปุ เสเสน;

พหิ อนฺโต จ อุกฺกาเส, รชฺชุ อตรมานญฺจฯ

สหสา อุพฺภชิ ฐิเต, นิตฺถุเน กฏฺฐ วจฺจญฺจ;

ปสฺสาว เขฬ ผรุสา, กูปญฺจ วจฺจปาทุเกฯ

นาติสหสา อุพฺภชิ, ปาทุกาย จปุจปุ;

น เสสเย ปฏิจฺฉาเท, อุหตปิธเรน จฯ

วจฺจกุฏี ปริภณฺฑํ, ปริเวณญฺจ โกฏฺฐโก;

อาจมเน จ อุทกํ, วตฺตํ วจฺจกุฏีสุเมฯ

อุปาหนา ทนฺตกฏฺฐํ, มุโขทกญฺจ อาสนํ;

ยาคุ อุทกํ โธวิตฺวา, อุทฺธารุกฺลาป คาม จฯ

นิวาสนา กายพนฺธา, สคุณํ ปตฺตโสทกํ;

ปจฺฉา ติมณฺฑโล เจว, ปริมณฺฑล พนฺธนํฯ

สคุณํ โธวิตฺวา ปจฺฉา, นาติทูเร ปฏิคฺคเห;

ภณมานสฺส อาปตฺติ, ปฐมาคนฺตฺวาน อาสนํฯ

อุทกํ ปีฐกถลิ, ปจฺจุคฺคนฺตฺวา นิวาสนํ;

โอตาเป นิทหิ ภงฺโค, โอโภเค ภุญฺชิตุ นเมฯ

ปานียํ อุทกํ นีจํ, มุหุตฺตํ น จ นิทเห;

ปตฺตจีวรํ ภูมิ จ, ปารนฺตํ โอรโต โภคํฯ

อุทฺธเร ปฏิสาเม จ, อุกฺลาโป จ นหายิตุํ;

สีตํ อุณฺหํ ชนฺตาฆรํ, จุณฺณํ มตฺติก ปิฏฺฐิโตฯ

ปีฐญฺจ จีวรํ จุณฺณํ, มตฺติกุสฺสหติ มุขํ;

ปุรโต เถเร นเว จ, ปริกมฺมญฺจ นิกฺขเมฯ

ปุรโต อุทเก นฺหาเต, นิวาเสตฺวา อุปชฺฌายํ;

นิวาสนญฺจ สงฺฆาฏิ, ปีฐกํ อาสเนน จฯ

ปาโท ปีฐํ กถลิญฺจ, ปานียุทฺเทสปุจฺฉนา;

อุกฺลาปํ สุโสเธยฺย, ปฐมํ ปตฺตจีวรํฯ

นิสีทนปจฺจตฺถรณํ, ภิสิ พิพฺโพหนานิ จ;

มญฺโจ ปีฐํ ปฏิปาทํ, มลฺลกํ อปสฺเสน จฯ

ภูม สนฺตาน อาโลก, เครุกา กาฬ อกตา;

ภูมตฺถรปฏิปาทา, มญฺโจ ปีฐํ พิพฺโพหนํฯ

นิสีทตฺถรณํ เขฬ, อปสฺเส ปตฺตจีวรํ;

ปุรตฺถิมา ปจฺฉิมา จ, อุตฺตรา อถ ทกฺขิณาฯ

สีตุณฺหญฺจ ทิวา รตฺติํ, ปริเวณญฺจ โกฏฺฐโก;

อุปฏฺฐานคฺคิสาลา จ, วจฺจปานิยโภชนีฯ

อาจมํ อนภิรติ, กุกฺกุจฺจํ ทิฏฺฐิ จ ครุ;

มูลมานตฺตอพฺภานํ, ตชฺชนียํ นิยสฺสกํฯ

ปพฺพาช ปฏิสารณี, อุกฺเขปญฺจ กตํ ยทิ;

โธเว กาตพฺพํ รชญฺจ, รเช สมฺปริวตฺตกํฯ

ปตฺตญฺจ จีวรญฺจาปิ, ปริกฺขารญฺจ เฉทนํ;

ปริกมฺมํ เวยฺยาวจฺจํ, ปจฺฉา ปิณฺฑํ ปวิสนํฯ

น สุสานํ ทิสา เจว, ยาวชีวํ อุปฏฺฐเห;

สทฺธิวิหาริเกเนตํ, วตฺตุปชฺฌายเกสุเมฯ

โอวาทสาสนุทฺเทสา, ปุจฺฉา ปตฺตญฺจ จีวรํ;

ปริกฺขาโร คิลาโน จ, น ปจฺฉาสมโณ ภเวฯ

อุปชฺฌาเยสุ เย วตฺตา, เอวํ อาจริเยสุปิ;

สทฺธิวิหาริเก วตฺตา, ตเถว อนฺเตวาสิเกฯ

อาคนฺตุเกสุ เย วตฺตา, ปุน อาวาสิเกสุ จ;

คมิกานุโมทนิกา, ภตฺตคฺเค ปิณฺฑจาริเกฯ

อารญฺญเกสุ ยํ วตฺตํ, ยญฺจ เสนาสเนสุปิ;

ชนฺตาฆเร วจฺจกุฏี, อุปชฺฌา สทฺธิวิหาริเกฯ

อาจริเยสุ ยํ วตฺตํ, ตเถว อนฺเตวาสิเก;

เอกูนวีสติ วตฺถู, วตฺตา จุทฺทส ขนฺธเกฯ

วตฺตํ อปริปูเรนฺโต, น สีลํ ปริปูรติ;

อสุทฺธสีโล ทุปฺปญฺโญ, จิตฺเตกคฺคํ น วินฺทติฯ

วิกฺขิตฺตจิตฺโตเนกคฺโค, สมฺมา ธมฺมํ น ปสฺสติ;

อปสฺสมาโน สทฺธมฺมํ, ทุกฺขา น ปริมุจฺจติฯ

ยํ วตฺตํ ปริปูเรนฺโต, สีลมฺปิ ปริปูรติ;

วิสุทฺธสีโล สปฺปญฺโญ, จิตฺเตกคฺคมฺปิ วินฺทติฯ

อวิกฺขิตฺตจิตฺโต เอกคฺโค, สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสติ;

สมฺปสฺสมาโน สทฺธมฺมํ, ทุกฺขา โส ปริมุจฺจติฯ

ตสฺมา หิ วตฺตํ ปูเรยฺย, ชินปุตฺโต วิจกฺขโณ;

โอวาทํ พุทฺธเสฏฺฐสฺส, ตโต นิพฺพานเมหิตีติฯ

วตฺตกฺขนฺธกํ นิฏฺฐิตํฯ