เมนู

สเจ สพฺโพ วิหาโร โอวสฺสติ, สเจ อุสฺสหติ, เสนาสนํ คามํ อติหริตพฺพํ, อุสฺสุกํ วา กาตพฺพํ – ‘กินฺติ นุ โข เสนาสนํ คามํ อติหริเยถา’ติฯ เอวญฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํฯ โน เจ ลเภถ, อชฺโฌกาเส จตูสุ ปาสาเณสุ มญฺจํ ปญฺญเปตฺวา มญฺเจ มญฺจํ อาโรเปตฺวา ปีเฐ ปีฐํ อาโรเปตฺวา เสนาสนํ อุปริ ปุญฺชํ กริตฺวา ทารุภณฺฑํ มตฺติกาภณฺฑํ ปฏิสาเมตฺวา ติเณน วา ปณฺเณน วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา ปกฺกมิตพฺพํ – อปฺเปว นาม องฺคานิปิ เสเสยฺยุนฺติฯ อิทํ โข, ภิกฺขเว, คมิกานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ยถา คมิเกหิ ภิกฺขูหิ สมฺมา วตฺติตพฺพ’’นฺติฯ

4. อนุโมทนวตฺตกถา

[362] เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ภตฺตคฺเค น อนุโมทนฺติฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา ภตฺตคฺเค น อนุโมทิสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํฯ อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภตฺตคฺเค อนุโมทิตุ’’นฺติฯ อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข ภตฺตคฺเค อนุโมทิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา ภตฺตคฺเค อนุโมทิตุ’’นฺติฯ

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ปูคสฺส สงฺฆภตฺตํ โหติ ฯ อายสฺมา สาริปุตฺโต สงฺฆตฺเถโร โหติฯ ภิกฺขู – ‘ภควตา อนุญฺญาตํ เถเรน ภิกฺขุนา ภตฺตคฺเค อนุโมทิตุ’นฺติ – อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอกกํ โอหาย ปกฺกมิํสุฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต เต มนุสฺเส ปฏิสมฺโมทิตฺวา ปจฺฉา เอกโก อคมาสิฯ อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ ทูรโตว เอกกํ อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กจฺจิ, สาริปุตฺต, ภตฺตํ อิทฺธํ อโหสี’’ติ? ‘‘อิทฺธํ โข, ภนฺเต, ภตฺตํ อโหสิ; อปิจ มํ ภิกฺขู เอกกํ โอหาย ปกฺกนฺตา’’ติฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภตฺตคฺเค จตูหิ ปญฺจหิ เถรานุเถเรหิ ภิกฺขูหิ อาคเมตุ’’นฺติฯ

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร เถโร ภตฺตคฺเค วจฺจิโต อาคเมสิฯ โส วจฺจํ สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺโต มุจฺฉิโต ปปติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สติ กรณีเย อานนฺตริกํ ภิกฺขุํ อาปุจฺฉิตฺวา คนฺตุ’’นฺติฯ

5. ภตฺตคฺควตฺตกถา

[363] เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทุนฺนิวตฺถา ทุปฺปารุตา อนากปฺปสมฺปนฺนา ภตฺตคฺคํ คจฺฉนฺติ, โวกฺกมฺมปิ เถรานํ ภิกฺขูนํ ปุรโต ปุรโต คจฺฉนฺติ, เถเรปิ ภิกฺขู อนุปขชฺช นิสีทนฺติ , นเวปิ ภิกฺขู อาสเนน ปฏิพาหนฺติ, สงฺฆาฏิมฺปิ โอตฺถริตฺวา อนฺตรฆเร นิสีทนฺติฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทุนฺนิวตฺถา ทุปฺปารุตา อนากปฺปสมฺปนฺนา ภตฺตคฺคํ คจฺฉิสฺสนฺติ, โวกฺกมฺมปิ เถรานํ ภิกฺขูนํ ปุรโต ปุรโต คจฺฉิสฺสนฺติ, เถเรปิ ภิกฺขู อนุปขชฺช นิสีทิสฺสนฺติ, นเวปิ ภิกฺขู อาสเนนปิ ปฏิพาหิสฺสนฺติ, สงฺฆาฏิมฺปิ โอตฺถริตฺวา อนฺตรฆเร นิสีทิสฺสนฺตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทุนฺนิวตฺถา ทุปฺปารุตา อนากปฺปสมฺปนฺนา ภตฺตคฺคํ คจฺฉนฺติ, โวกฺกมฺมปิ เถรานํ ภิกฺขูนํ ปุรโต ปุรโต คจฺฉนฺติ, เถเรปิ ภิกฺขู อนุปขชฺช นิสีทนฺติ, นเวปิ ภิกฺขู อาสเนน ปฏิพาหนฺติ, สงฺฆาฏิมฺปิ โอตฺถริตฺวา อนฺตรฆเร นิสีทนฺตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ…เป.… วิครหิตฺวา…เป.… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –

[364] ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ ภตฺตคฺควตฺตํ ปญฺญเปสฺสามิ ยถา ภิกฺขูหิ ภตฺตคฺเค สมฺมา วตฺติตพฺพํฯ สเจ อาราเม กาโล อาโรจิโต โหติ, ติมณฺฑลํ ปฏิจฺฉาเทนฺเตน ปริมณฺฑลํ นิวาเสตฺวา กายพนฺธนํ พนฺธิตฺวา สคุณํ กตฺวา สงฺฆาฏิโย ปารุปิตฺวา คณฺฐิกํ ปฏิมุญฺจิตฺวา โธวิตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา สาธุกํ อตรมาเนน คาโม ปวิสิตพฺโพฯ

‘‘น โวกฺกมฺม เถรานํ ภิกฺขูนํ ปุรโต ปุรโต คนฺตพฺพํฯ สุปฺปฏิจฺฉนฺเนน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ สุสํวุเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ โอกฺขิตฺตจกฺขุนา อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น อุกฺขิตฺตกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ อปฺปสทฺเทน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ

น กายปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ ฯ น พาหุปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น สีสปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น ขมฺภกเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น โอคุณฺฐิเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น อุกฺกุฏิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ

‘‘สุปฺปฏิจฺฉนฺเนน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ สุสํวุเตน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ โอกฺขิตฺตจกฺขุนา อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ น อุกฺขิตฺตกาย อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ น อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ, อปฺปสทฺเทน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพฯ น กายปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ น พาหุปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ น สีสปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ น ขมฺภกเตน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ น โอคุณฺฐิเตน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ น ปลฺลตฺถิกาย อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ น เถเร ภิกฺขู อนุปขชฺช นิสีทิตพฺพํฯ น นวา ภิกฺขู อาสเนน ปฏิพาหิตพฺพาฯ น สงฺฆาฏิํ โอตฺถริตฺวา อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํฯ

‘‘อุทเก ทิยฺยมาเน อุโภหิ หตฺเถหิ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา อุทกํ ปฏิคฺคเหตพฺพํฯ นีจํ กตฺวา สาธุกํ อปฺปฏิฆํสนฺเตน ปตฺโต โธวิตพฺโพฯ สเจ อุทกปฺปฏิคฺคาหโก โหติ, นีจํ กตฺวา อุทกปฺปฏิคฺคเห อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ – มา อุทกปฺปฏิคฺคาหโก อุทเกน โอสิญฺจิ [โอสิญฺจิยฺยี (ก.)], มา สามนฺตา ภิกฺขู อุทเกน โอสิญฺจิํสุ [โอสิญฺจิยฺยิํสุ (ก.)], มา สงฺฆาฏิ อุทเกน โอสิญฺจีติฯ สเจ อุทกปฺปฏิคฺคาหโก น โหติ, นีจํ กตฺวา ฉมาย อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ – มา สามนฺตา ภิกฺขู อุทเกน โอสิญฺจิํสุ, มา สงฺฆาฏิ อุทเกน โอสิญฺจีติฯ

‘‘โอทเน ทิยฺยมาเน อุโภหิ หตฺเถหิ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา โอทโน ปฏิคฺคเหตพฺโพ, สูปสฺส โอกาโส กาตพฺโพฯ สเจ โหติ สปฺปิ วา เตลํ วา อุตฺตริภงฺคํ วา, เถเรน วตฺตพฺโพ – ‘สพฺเพสํ สมกํ สมฺปาเทหี’ติฯ สกฺกจฺจํ ปิณฺฑปาโต ปฏิคฺคเหตพฺโพฯ ปตฺตสญฺญินา ปิณฺฑปาโต ปฏิคฺคเหตพฺโพฯ สมสูปโก ปิณฺฑปาโต ปฏิคฺคเหตพฺโพฯ สมติตฺติโก ปิณฺฑปาโต ปฏิคฺคเหตพฺโพฯ

‘‘น ตาว เถเรน ภุญฺชิตพฺพํ ยาว น สพฺเพสํ โอทโน สมฺปตฺโต โหติฯ สกฺกจฺจํ ปิณฺฑปาโต ภุญฺชิตพฺโพฯ ปตฺตสญฺญินา ปิณฺฑปาโต ภุญฺชิตพฺโพฯ สปทานํ ปิณฺฑปาโต ภุญฺชิตพฺโพฯ

สมสูปโก ปิณฺฑปาโต ภุญฺชิตพฺโพ ฯ น ถูปกโต โอมทฺทิตฺวา ปิณฺฑิปาโต ภุญฺชิตพฺโพฯ น สูปํ วา พฺยญฺชนํ วา โอทเนน ปฏิจฺฉาเทตพฺพํ ภิยฺโยกมฺยตํ อุปาทายฯ น สูปํ วา โอทนํ วา อคิลาเนน อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชิตพฺพํฯ น อุชฺฌานสญฺญินา ปเรสํ ปตฺโต โอโลเกตพฺโพฯ นาติมหนฺโต กพโฬ กาตพฺโพฯ ปริมณฺฑโล อาโลโป กาตพฺโพฯ น อนาหเฏ กพเฬ มุขทฺวารํ วิวริตพฺพํฯ น ภุญฺชมาเนน สพฺโพ หตฺโถ มุเข ปกฺขิปิตพฺโพฯ น สกพเฬน มุเขน พฺยาหริตพฺพํฯ น ปิณฺฑุกฺเขปกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น กพฬาวจฺเฉทกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น อวคณฺฑการกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น หตฺถนิทฺธุนกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น สิตฺถาวการกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น ชิวฺหานิจฺฉารกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น จปุจปุการกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น สุรุสุรุการกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น หตฺถนิลฺเลหกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น ปตฺตนิลฺเลหกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ น โอฏฺฐนิลฺเลหกํ ภุญฺชิตพฺพํฯ

‘‘น สามิเสน หตฺเถน ปานียถาลโก ปฏิคฺคเหตพฺโพฯ น ตาว เถเรน อุทกํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ ยาว น สพฺเพว ภุตฺตาวิโน โหนฺติฯ อุทเก ทิยฺยมาเน อุโภหิ หตฺเถหิ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา อุทกํ ปฏิคฺคเหตพฺพํฯ นีจํ กตฺวา สาธุกํ อปฺปฏิฆํสนฺเตน ปตฺโต โธวิตพฺโพฯ สเจ อุทกปฺปฏิคฺคาหโก โหติ, นีจํ กตฺวา อุทกปฺปฏิคฺคเห อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ – มา อุทกปฺปฏิคฺคาหโก อุทเกน โอสิญฺจิ, มา สามนฺตา ภิกฺขู อุทเกน โอสิญฺจิํสุ, มา สงฺฆาฏิ อุทเกน โอสิญฺจีติฯ สเจ อุทกปฺปฏิคฺคาหโก น โหติ, นีจํ กตฺวา ฉมาย อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ – มา สามนฺตา ภิกฺขู อุทเกน โอสิญฺจิํสุ, มา สงฺฆาฏิ อุทเกน โอสิญฺจีติฯ น สสิตฺถกํ ปตฺตโธวนํ อนฺตรฆเร ฉฑฺเฑตพฺพํฯ

‘‘นิวตฺตนฺเตน นวเกหิ ภิกฺขูหิ ปฐมตรํ นิวตฺติตพฺพํฯ ปจฺฉา เถเรหิ สุปฺปฏิจฺฉนฺเนน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ สุสํวุเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ โอกฺขิตฺตจกฺขุนา อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น อุกฺขิตฺตกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ อปฺปสทฺเทน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น กายปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น พาหุปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ ฯ น สีสปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น ขมฺภกเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น โอคุณฺฐิเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ น อุกฺกุฏิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํฯ อิทํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ ภตฺตคฺควตฺตํ ยถา ภิกฺขูหิ ภตฺตคฺเค สมฺมา วตฺติตพฺพ’’นฺติฯ

ปฐมภาณวาโร นิฏฺฐิโตฯ