อปฺปฏิจฺฉนฺนา เอกาห-ทฺวีห-ตีห-จตูห จ;

ปญฺจาหปกฺขทสนฺนํ, อาปตฺติมาห มหามุนิฯ

สุทฺธนฺโต จ วิพฺภมนฺโต, ปริมาณมุขํ ทฺเว ภิกฺขู;

ตตฺถ สญฺญิโน ทฺเว ยถา, เวมติกา ตเถว จฯ

มิสฺสกทิฏฺฐิโน ทฺเว จ, อสุทฺธเกกทิฏฺฐิโน;

ทฺเว เจว สุทฺธทิฏฺฐิโนฯ

ตเถว จ เอโก ฉาเทติ, อถ มกฺขมเตน จ;

อุมฺมตฺตกเทสนญฺจ, มูลา อฏฺฐารส [ปนฺนรส (ก.)] วิสุทฺธโตฯ

อาจริยานํ วิภชฺชปทานํ [วิภชฺชวาทีนํ (สี.)], ตมฺพปณฺณิทีปปสาทกานํ;

มหาวิหารวาสีนํ, วาจนา สทฺธมฺมฏฺฐิติยาติฯ

สมุจฺจยกฺขนฺธกํ นิฏฺฐิตํฯ

4. สมถกฺขนฺธกํ

1. สมฺมุขาวินโย

[185] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กโรนฺติ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปิฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กริสฺสนฺติ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กโรนฺติ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, ภิกฺขเว, เตสํ โมฆปุริสานํ อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํฯ กถญฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กริสฺสนฺติ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… วิครหิตฺวา…เป.… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – น, ภิกฺขเว, อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมํ กาตพฺพํ – ตชฺชนียํ วา, นิยสฺสํ วา, ปพฺพาชนียํ วา, ปฏิสารณียํ วา, อุกฺเขปนียํ วาฯ โย กเรยฺย , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ

[186] ‘‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล อธมฺมวาที สมฺพหุลา อธมฺมวาที สงฺโฆฯ ธมฺมวาที ปุคฺคโล ธมฺมวาที สมฺพหุลา ธมฺมวาที สงฺโฆฯ

กณฺหปกฺขนวกํ

[187] ‘‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล ธมฺมวาทิํ ปุคฺคลํ สญฺญาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติฯ เอวญฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกนฯ

‘‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล ธมฺมวาที สมฺพหุเล สญฺญาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย , อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติฯ เอวญฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกนฯ

‘‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล ธมฺมวาทิํ สงฺฆํ สญฺญาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ [อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติ (ก.)]ฯ เอวญฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกนฯ

‘‘อธมฺมวาที สมฺพหุลา ธมฺมวาทิํ ปุคฺคลํ สญฺญาเปนฺติ นิชฺฌาเปนฺติ เปกฺเขนฺติ อนุเปกฺเขนฺติ ทสฺเสนฺติ อนุทสฺเสนฺติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติฯ เอวญฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกนฯ

‘‘อธมฺมวาที สมฺพหุลา ธมฺมวาที สมฺพหุเล สญฺญาเปนฺติ นิชฺฌาเปนฺติ เปกฺเขนฺติ อนุเปกฺเขนฺติ ทสฺเสนฺติ อนุทสฺเสนฺติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติฯ เอวญฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกนฯ

‘‘อธมฺมวาที สมฺพหุลา ธมฺมวาทิํ สงฺฆํ สญฺญาเปนฺติ นิชฺฌาเปนฺติ เปกฺเขนฺติ อนุเปกฺเขนฺติ ทสฺเสนฺติ อนุทสฺเสนฺติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติฯ เอวญฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกนฯ

‘‘อธมฺมวาที สงฺโฆ ธมฺมวาทิํ ปุคฺคลํ สญฺญาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติฯ เอวญฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกนฯ

‘‘อธมฺมวาที สงฺโฆ ธมฺมวาที สมฺพหุเล สญฺญาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติฯ เอวญฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกนฯ