30. เรื่องพระจันทาภเถระ [293]

ข้อความเบื้องต้น

พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภพระจันทาภ-
เถระ ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า " จนฺทํว " เป็นต้น.

พระจันทาภะเคยเป็นพ่อค้าไม้จันทร์แดง

อนุปุพพีกถาในเรื่องของพระจันทาภเถระ ดังต่อไปนี้ :-
"ได้ยินว่า ในอดีตกาล พ่อค้าในกรุงพาราณสีคนหนึ่งคิดว่า " เรา
จักไปสู่ปัจจันตชนบทแล้ว นำไม้จันทน์แดงมา" ขนเอาวัตถุเป็นอันมาก
มีผ้าและเครื่องอาภรณ์เป็นต้น ไปยังปัจจันตชนบท ด้วยเกวียน 500
ยึดที่พักใกล้ประตูบ้านแล้ว ถามพวกเด็กเลี้ยงโคในดงว่า " มนุษย์ไร ๆ
ในบ้านนี้ ผู้ทำงานที่เชิงเขามีอยู่หรือ ?"
พวกเด็กเลี้ยงโค. จ๊ะ มีอยู่.
พ่อค้า. มนุษย์นั่นชื่ออะไร ?
พวกเด็กเลี้ยงโค. มนุษย์นั่นชื่อโน้น.
พ่อค้า. ก็ภรรยาหรือพวกบุตรของเขา มีชื่ออย่างไร ?
พวกเด็กเลี้ยงโค. เขามีชื่ออย่างนั้น ๆ.
พ่อค้า. ก็เรือนของเขาอยู่ที่ไหน ?
พวกเด็กเลี้ยงโค. เรือนของเขาอยู่ที่ชื่อโน้น .
พ่อค้านั้น นั่งบนยานน้อยอันสบาย ไปสู่ประตูเรือนของเขาตาม
สัญญาที่พวกเด็กเหล่านั้นให้แล้ว ลงจากยาน เข้าไปสู่เรือนแล้วเรียกหา
หญิงนั้นว่า " ชื่อโน้น." หญิงนั้นคิดว่า " บุคคลนี้ จักเป็นญาติของพวก
เราคนหนึ่ง " จึงมาโดยเร็ว ปูอาสนะไว้ (รับรอง).

พ่อค้านั้น นั่งบนอาสนะนั้นแล้ว ระบุชื่อถามว่า " สหายของฉัน
ไปไหน ? "
หญิง. ไปสู่ป่า นาย.
พ่อค้า ระบุชื่อของคนทั้งปวงเทียว ถามว่า " บุตรของฉันชื่อโน้น
ธิดาของฉันชื่อโน้น ไปไหน ? ดังนี้แล้ว กล่าวว่า " ท่านพึงให้ผ้าและ
เครื่องอาภรณ์เหล่านี้ แก่ชนเหล่านั้น, ในเวลาที่แม้สหายของฉันกลับมาแล้ว
จากดง หล่อนพึงให้ผ้าและเครื่องอาภรณ์นี้ " แล้วได้ให้ (วัตถุเหล่านั้น).
นางทำสักการะอย่างยิ่งแก่เขาแล้ว ในเวลาที่สามีมา จึงกล่าวว่า " นาย
บุคคลนี้ จำเดิมแต่เขามาแล้ว ระบุชื่อของชนทั้งปวงแล้ว ให้สิ่งนี้และ
สิ่งนี้ " ฝ่ายสามีของหญิงนั้น ก็ทำกิจอันควรทำแก่เขา.
ครั้นในเวลาเย็น พ่อค้านั่งบนที่นอน ถามเขาว่า " สหาย ท่าน
เที่ยวไปที่เชิงเขา เคยเห็นอะไรมาก ? "
ชายเจ้าถิ่น. ฉันไม่เห็นอย่างอื่น, แต่ฉันเห็นต้นไม้ชนิดที่มีกิ่ง
แดงมาก.
พ่อค้า. ต้นไม้ (ชนิดนั้น) มีมากหรือ ?
ชายเจ้าถิ่น, จ้ะ ต้นไม้ (ชนิดนั้น) มีมาก.
พ่อค้า กล่าวว่า " ถ้ากระนั้น ท่านจงแสดงไม้เหล่านั้นแก่ฉัน "
ดังนี้แล้ว ไปกับเขา ตัดต้นจันทน์แดงบรรทุกให้เต็มเกวียน 500 เล่ม
แล้ว เมื่อเดินมา กล่าวกะชายนั้นว่า " สหาย เรือนของฉันมีอยู่ในที่ชื่อโน้น
ในกรุงพาราณสี, ท่านพึงมายังสำนักของตลอดกาลตามกาล, ฉันไม่มี
ความต้องการด้วยเครื่องบรรณาการอย่างอื่น, ท่านพึงนำมาเฉพาะแต่ต้นไม้

ที่มีกิ่งแดงเท่านั้น. เขารับรองว่า " ดีละ " แล้วเมื่อมาสู่สำนักของพ่อค้า
นั้นตลอดกาลตามกาล ย่อมนำมาแต่ไม้จันทน์แดงเท่านั้น. แม้พ่อค้านั้น
ก็ให้ทรัพย์เป็นอันมากแก่เขา.
โดยสมัยอื่นอีกแต่กาลนั้น เมื่อพระกัสสปทศพลปรินิพพานแล้ว
เมื่อสถูปทองอันเขาประดิษฐานไว้แล้ว, บุรุษนั้นได้บรรทุกไม้จันทน์แดง
เป็นอันมาก ไปสู่กรุงพาราณสี.
ครั้งนั้น พ่อค้านั้นผู้เป็นสหายของเขา ให้บดไม้จันทน์เป็นอันมาก
ให้เต็มถาดแล้ว กล่าวว่า " สหาย ท่านจงมา, พวกเราจักไปสู่ที่ก่อเจดีย์
จนกว่าจะหุงภัต (สุก) แล้วจึงกลับ " ได้พาเขาไปในที่นั้นทำการบูชาด้วย
ไม้จันทน์แล้ว.
สหายชาวปัจจันตชนบทของเขาแม้นั้น ได้สร้างที่ดุจมณฑลแห่ง
พระจันทร์ด้วยไม้จันทน์ ในห้องแห่งพระเจดีย์, บุรพกรรมของเขามี
เพียงนี้เท่านั้น.

อานิสงส์การบูชาด้วยไม้จันทร์แดง

เขาจุติจากอัตภาพนั้นแล้ว เกิดในเทวโลก ยังพุทธันดรหนึ่งให้สิ้น
ไปแล้วในเทวโลกนั้น ในพุทธุปบาทกาลนี้ เกิดในตระกูลพราหมณ์
มหาศาล ในกรุงราชคฤห์. รัศมีเช่นกับด้วยมณฑลพระจันทร์ตั้งขึ้นจาก
มณฑลแห่งนาภีของเขา. เพราะเหตุนั้น พวกญาติจึงขนานนามของเขาว่า
" จันทาภะ " นัยว่า นั่นเป็นผลแห่งการทำที่ดุจมณฑลแห่งพระจันทร์ ใน
พระเจดีย์ของเขา.
พราหมณ์ทั้งหลายคิดกันว่า " พวกเราอาจเพื่อพาเอาพราหมณ์นี้ไป
หากินกะโลกเขาได้ " ดังนี้แล้ว ให้เขานั่งบนยานน้อย เที่ยวกล่าวว่า