6. เรื่องปัญจัคคทายกพราหมณ์ [257]

ข้อความเบื้องต้น

พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภพราหมณ์ชื่อ
ปัญจัคคทายก ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า " สพฺพโส นามรูปสฺมึ"
เป็นต้น.

เหตุที่พราหมณ์ได้ชื่อว่าปัญจัคคทายก

ดังได้สดับมา พราหมณ์นั้นย่อมถวายทานชื่อเขตตัคคะ¹ ในเวลา
แห่งนาข้าวกล้าอันตนเก็บเกี่ยวเสร็จแล้วนั่นแล, ในเวลาขนข้าวลาน ก็
ถวายชื่อขลัคคคะ,² ในเวลานวด ก็ถวายทานชื่อขลภัณฑัคคะ,³ ในเวลาเอา
ข้าวสารลงในหม้อ ก็ถวายทานชื่ออุกขลิกัคคะ,⁴ ในเวลาที่ตนคดข้าวใส่
ภาชนะ ก็ถวายทานชื่อปาฏิคคะ,⁵ พราหมณ์ย่อมถวายทานอันเลิศทั้ง 5
อย่างนี้.
พราหมณ์นั้น ชื่อว่า ยังไม่ให้แก่ปฏิคาหกผู้ที่มาถึงแล้ว ย่อมไม่
บริโภค. เพราะเหตุนั้น เขาจึงได้มีชื่อว่า "ปัญจัคคทายก" นั่นแล.

พระศาสดาเสด็จไปโปรดพราหมณ์และภรรยา

พระศาสดาทรงเห็นอุปนิสัยแห่งผลทั้ง 3 ของพราหมณ์นั้น และ
นางพราหมณีของเขา จึงได้เสด็จไปในเวลาบริโภคของพราหมณ์ แล้ว
ประทับยืนอยู่ที่ประตู. แม้พราหมณ์นั้นบ่ายหน้าไปภายในเรือน นั่ง
บริโภคอยู่ที่หน้าประตู, เขาไม่เห็นพระศาสดาผู้ประทับยืนอยู่ที่ประตู.
1. ทานอันเลิศในนา 2. ทานอันเลิศในลาน. 3. ทานอันเลิศในคราวนวด. 4. ทาน
อันเลิศในคราวเทข้าวสารลงหม้อข้าว. 5. ทานอันเลิศในคราวคดข้าวสุกใส่ภาชนะ.