คาถาธรรมบท

สหัสสวรรค¹ที่ 8

ว่าด้วยสิ่งเดียวประเสริฐกว่าร้อยกว่าพัน

[18] 1. หากวาจาแม้ตั้งพัน ไม่ประกอบด้วยบทที่
เป็นประโยชน์ไซร้ บทที่เป็นประโยชน์บทเดียว ซึ่ง
บุคคลฟังแล้วสงบระงับได้ ประเสริฐกว่า.
2. หากว่า คาถาแม้พันหนึ่ง ไม่ประกอบ
ด้วยบทเป็นประโยชน์ (ไม่ประเสริฐ ) บทแห่ง
คาถาบทเดียว ซึ่งบุคคลฟังแล้ว สงบระงับได้
ประเสริฐกว่า.
3. ก็ผู้ใดพึงกล่าวคาถาตั้งร้อย ซึ่งไม่ประกอบ
ด้วยบทเป็นประโยชน์ บทแห่งธรรมบทเดียวที่บุคคล
ฟังแล้วสงบระงับได้ ประเสริฐกว่า (การกล่าวคาถา
ตั้งร้อยของผู้นั้น) ผู้ใดพึงชนะมนุษย์พันหนึ่งคูณด้วย
พันหนึ่ง (คือ 1 ล้าน) ในสงคราม ผู้นั้นหาชื่อว่า
เป็นยอดแห่งชนผู้ชนะในสงครามไม่ ส่วนผู้ใดชนะ
ตนคนเดียวได้ ผู้นั้นแลเป็นยอดแห่งผู้ชนะใน
สงคราม.
4. ตนนั่นแล บุคคลชนะแล้วประเสริฐ ส่วน
1. วรรคที่ 8 มีอรรถกถา 14 เรื่อง.

หมู่สัตว์นอกนี้ บุคคลชนะแล้วไม่ประเสริฐเลย
(เพราะ) เมื่อบุรุษฝึกตนแล้ว ประพฤติสำรวม
เป็นนิตย์ เทวดา คนธรรพ์ มาร พร้อมทั้งพรหม
พึงทำความชนะของสัตว์เห็นปานนั้น ให้กลับแพ้
ไม่ได้เลย.
5. ผู้ใด พึงบูชาด้วยทรัพย์พันหนึ่งทุก ๆ
เดือนสิ้น 100 ปี ส่วนการบูชานั้นนั่นแลของผู้ที่พึง
บูชา ท่านผู้มีตนอบรมแล้วคนเดียว แม้ครู่หนึ่ง
ประเสริฐกว่าการบูชาของผู้นั้น การบูชาสิ้น 100 ปี
จะประเสริฐอะไรเล่า.
6. ก็สัตว์ใด พึงบำเรอไฟในป่าตั้ง 100 ปี
ส่วนเขาพึงบูชาท่านผู้มีตนอบรมแล้วผู้เดียว แม้ครู่
หนึ่ง การบูชานั้นนั่นแลประเสริฐกว่า (การบูชาไฟ
ในป่าตั้ง 100 ปี) การบูชา 100 ปี จะประเสริฐ
อะไรเล่า.
7. ผู้มุ่งบุญพึงบูชายัญและทำบำบวงอย่างใด
อย่างหนึ่งในโลกตลอดปี ทานนั้นแม้ทั้งหมดไม่ถึง
ส่วน 4 การอภิวาทในท่านผู้ดำเนินตรงประเสริฐสุด.
8. ธรรม 4 ประการ คือ อายุ วรรณะ
สุขะ พละ เจริญแก่บุคคลผู้กราบไหว้เป็นปกติ
ผู้อ่อนน้อมต่อท่านผู้เจริญเป็นนิตย์.
9. ก็ผู้ใดทุศีล มีใจไม่ตั้งมั่น พึงเป็นอยู่

100 ปี ความเป็นอยู่วันเดียวของผู้มีศีล มีฌาน
ประเสริฐกว่า (ความเป็นอยู่ของผู้นั้น).
10. ก็ผู้ใดมีปัญญาทราม มีใจตั้งมั่น พึงเป็น
อยู่ 100 ปี ความเป็นอยู่วันเดียวของผู้มีปัญญา มี
ฌาน ประเสริฐกว่า (ความเป็นอยู่ของผู้นั้น).
11. ก็ผู้ใดเกียจคร้านมีความเพียรอันทราม
พึงเป็นอยู่ 100 ปี ความเป็นอยู่วันเดียวของท่านผู้
ปรารภความเพียรมั่น ประเสริฐกว่าชีวิตของผู้นั้น.
12. ก็ผู้ใดไม่เห็นความเกิดขึ้นและความเสื่อม
อยู่ พึงเป็นอยู่ 100 ปี ความเป็นอยู่วันเดียวของ
ผู้เห็นความเกิดและความเสื่อม ประเสริฐกว่า
ความเป็นอยู่ของผู้นั้น.
13. ก็ผู้ใดไม่เห็นบทอันไม่ตาย พึงเป็นอยู่
100 ปี ความเป็นอยู่วันเดียวของผู้เห็นบทอันไม่
ตาย ประเสริฐกว่าความเป็นอยู่ของผู้นั้น.
14. ผู้ใดไม่เห็นธรรมอันยอดเยี่ยม พึงเป็น
อยู่ 100 ปี ความเป็นอยู่วันเดียวของผู้เห็นธรรม
อันยอดเยี่ยม ประเสริฐกว่าความเป็นอยู่ของผู้นั้น.
จบสหัสสวรรคที่ 8.

8. สหัสสวรรควรรณนา

1. เรื่องบุรุษผู้ฆ่าโจรมีเคราแดง [81]

ข้อความเบื้องต้น

พระศาสดาเมื่อประทับอยู่ในพระเวฬุวัน ทรงปรารภบุรุษผู้ฆ่าโจร
มีเคราแดง ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "สหสฺสมปิ เจ วาจา "
เป็นต้น.

เพชฌฆาตเคราแดง

ดังได้สดับมา โจร 499 คน ทำกรรมมีการปล้นชาวบ้านเป็นต้น
สำเร็จความเป็นอยู่แล้ว. ครั้งนั้น บุรุษผู้หนึ่งมีตาเหลือกเหลือง มีเครา
แดง ไปยังสำนักของโจรเหล่านั้น กล่าวว่า "แม้เราจักเป็นอยู่กับ
พวกท่าน." ทีนั้นพวกโจรแสดงบุรุษนั้นแก่หัวหน้าโจร แล้วกล่าวว่า
"ชายแม้นี้ ปรารถนาจะอยู่ในสำนักของพวกเรา." ครั้งนั้นหัวหน้าโจร
แลดูบุรุษนั้นแล้วคิดว่า "บุรุษผู้นี้ กักขฬะนัก สามารถในการที่จะ
ตัดนมของแม่ หรือนำเลือดในลำคอของพ่อออกแล้ว กินได้" จึงห้ามว่า
" กิจคือการอยู่ ในสำนักของพวกเราสำหรับบุรุษนี้ไม่มี." บุรุษนั้นแม้ถูก
หัวหน้าโจรห้ามแล้วอย่างนั้นก็ไม่ไป บำรุงศิษย์คนหนึ่งของหัวหน้าโจร
นั้นนั่นแลให้พอใจแล้ว. โจรนั้นพาบุรุษนั้นเข้าไปหาหัวหน้าโจรแล้ว
อ้อนวอนว่า "นาย ผู้นี้เป็นคนดี มีอุปการะแก่พวกเรา, ขอท่านจง