7. เรื่องมารดาของนางกาณา [66]

ข้อความเบื้องต้น

พระศาสดาเมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภมารดาของ
นางกาณา ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "ยถาปิ รหโท คมฺภีโร"
เป็นต้น .
เรื่องมาแล้วในวินัย¹ แล.

นางกาณาด่าภิกษุ

ก็ครั้งนั้น ในกาลเมื่อมารดาของนางกาณาทอดขนม เพื่อส่งธิดา
ให้เป็นผู้ไม่มีมือเปล่า ไปสู่ตระกูลผัวแล้ว ถวายแก่ภิกษุ 4 รูปเสีย ถึง
4 ครั้ง เมื่อพระศาสดาทรงบัญญัติสิกขาบทในเพราะเรื่องนั้น, เมื่อสามี
ของนางกาณา นำภรรยาใหม่มาแล้ว, นางกาณาได้ฟังเรื่องนั้น จึงด่า
จึงบริภาษพวกภิกษุ ซึ่งตนได้เห็นแล้วและเห็นแล้วว่า "การครองเรือน
ของเรา อันภิกษุเหล่านี้ ให้ฉิบหายแล้ว." ภิกษุทั้งหลายไม่อาจเดินไป
สู่ถนนนั้นได้.

นางกาณาบรรลุโสดาปัตติผล

พระศาสดาทรงทราบเรื่องนั้นแล้ว จึงได้เสด็จไปในที่นั้น. มารดา
ของนางกาณา ถวายบังคมพระศาสดาแล้ว นิมนต์ให้ประทับนั่งบนอาสนะ
ที่ตนตกแต่งไว้ ได้ถวายข้าวยาคูและของควรเคี้ยวแล้ว;
1. มหาวิภงฺค 2/322. แต่ในคัมภีร์นั้น กล่าวถึงจำนวนภิกษุรับขนมเพียง 3 องค์ และ
มารดาของนางกาณาก็ทอดขนมถวายภิกษุเพียง 3 ครั้งเท่านั้น.

พระศาสดาเสวยพระกระยาหารเช้าแล้ว ตรัสถามว่า "กาณาไป
ไหน ?"
กาณมารดา. พระเจ้าข้า นางเห็นพระองค์แล้ว เป็นผู้เก้อยืน
ร้องไห้อยู่.
พระศาสดา. เพราะเหตุอะไรเล่า ?
กาณมารดา. นางด่าบริภาษพวกภิกษุ; เพราะฉะนั้น นางเห็น
พระองค์แล้ว จึงเป็นผู้เก้อ ยืนร้องไห้อยู่ พระเจ้าข้า.
ลำดับนั้น พระศาสดาทรงมีรับสั่งให้เรียกนางกาณามาแล้ว ตรัส
ถามว่า "กาณา เจ้าเห็นเราแล้ว จึงเก้อเขิน แอบร้องไห้ทำไม ?"
ครั้งนั้น มารดาของนางกราบทูลกิริยาที่นางกระทำแล้ว (ให้ทรงทราบ).
ทีนั้น พระศาสดาตรัสกะมารดาของนางกาณาว่า "กาณมารดา ก็สาวก
ทั้งหลายของเรา ถือเอาสิ่งที่เธอให้แล้วหรือว่าที่ยังมิได้ให้เล่า ?"
กาณมารดา. ถือเอาสิ่งที่หม่อมฉันถวายแล้ว พระเจ้าข้า.
พระศาสดา. ถ้าสาวกของเราเที่ยวบิณฑบาต ถึงประตูเรือนของ
เธอแล้ว ถือเอาสิ่งที่เธอให้แล้ว , จะมีโทษอะไรแก่สาวกเหล่านั้นเล่า ?
กาณมารดา. โทษของพระผู้เป็นเจ้าไม่มี พระเจ้าข้า. โทษของ
นางนี่เท่านั้น มีอยู่.
พระศาสดา. ตรัสกะนางกาณาว่า "กาณา ได้ยินว่า สาวกของเรา
เที่ยวบิณฑบาต มาถึงประตูเรือนนี้แล้ว, เมื่อเป็นเช่นนี้ มารดาของเจ้า
ได้ถวายขนมแก่สาวกเหล่านั้น, ในเรื่องนี้ ชื่อว่าโทษอะไรจักมีแก่พวก
สาวกทั้งหลายของเราเล่า ?" .

นางกาณา. โทษของพระผู้เป็นเจ้า ไม่มี พระเจ้าข้า, หม่อมฉัน
เท่านั้น มีโทษ.
นางถวายบังคมพระศาสดา ให้ทรงอดโทษแล้ว. ครั้งนั้น พระ-
ศาสดาได้ตรัสอนุบุพพีกถาแก่นาง. นางบรรลุโสดาปัตติผลแล้ว.

พระราชาทรงตั้งนางกาณาในตำแหน่งเชษฐธิดา

พระศาสดาเสด็จลุกจากอาสนะแล้ว เมื่อจะเสด็จไปสู่วิหาร ได้
เสด็จไปทางพระลานหลวง . พระราชาทอดพระเนตรเห็นแล้ว ตรัสถามว่า
" พนาย นั่นดูเหมือนพระศาสดา," เมื่อราชบุรุษกราบทูลว่า "ถูกแล้ว
พระเจ้าข้า" ดังนี้แล้ว จึงส่งไปด้วยพระดำรัสว่า "จงไป จงกราบทูล
ความที่เราจะมาถวายบังคม" แล้ว ได้เข้าไปเฝ้าพระศาสดา ซึ่งประทับ
ยืนอยู่ ณ พระลานหลวง ถวายบังคมด้วยเบญจางคประดิษฐ์แล้ว ทูล
ถามว่า "พระองค์จะเสด็จไปไหน ? พระเจ้าข้า."
พระศาสดา. มหาบพิตร อาตมภาพจะไปสู่เรือนมารดาของนาง
กาณา.
พระราชา. เพราะเหตุอะไร ? พระองค์จึงเสด็จไป พระเจ้าข้า.
พระศาสดา. ได้ข่าวว่า นางกาณาด่าบริภาษภิกษุ. อาตมภาพไป
เพราะเหตุนั้น.
พระราชา. ก็พระองค์ทรงทำความที่นางไม่ด่าแล้วหรือ ? พระ-
เจ้าข้า.
พระศาสดา. ถวายพระพร มหาบพิตร อาตมภาพทำนางมิให้
เป็นผู้ด่าภิกษุแล้ว และให้เป็นเจ้าของทรัพย์อันเป็นโลกกุตระแล้ว.