ประเทศที่อุบาสกแสดงแล้วแก่สามเณรนั้น ในกาลก่อนว่า "สามเณร
ประเทศนี้ชื่ออะไร ? ประเทศนี้ชื่ออะไร ?" ดังนี้แล้ว ได้เสด็จไป.
แม้สามเณรก็กราบทูลว่า "ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ประเทศนี้ชื่อนี้,
ประเทศนี้ชื่อนี้ " ได้ไปแล้ว.

น้ำตาของมนุษย์มากกว่าน้ำในมหาสมุทร

พระศาสดา เสด็จถึงที่อยู่ของสามเณรนั้นแล้ว เสด็จขึ้นสู่ยอด
ภูเขา. ก็มหาสมุทรย่อมปรากฏแก่ผู้ที่ยืนอยู่บนยอดภูเขานั้น. พระศาสดา
ตรัสถามสามเณรว่า "ติสสะ เธอยืนอยู่บนยอดเขา แลดูข้างโน้นและ
ข้างนี้ เห็นอะไร ?"
สามเณร. เห็นมหาสมุทร พระเจ้าข้า
พระศาสดา. เห็นมหาสมุทรแล้วคิดอย่างไร ?
สามเณร. ข้าพระองค์คิดอย่างนี้ว่า 'เมื่อเราร้องไห้ในคราวที่ถึง
ทุกข์ น้ำตาพึงมากกว่าน้ำในมหาสมุทรทั้งสี่' พระเจ้าข้า.
พระศาสดา ตรัสว่า "ดีละ ดีละ ติสสะ, ข้อนี้เป็นอย่างนั้น,
เพราะน้ำตาอันไหลออก ในเวลาที่สัตว์ผู้หนึ่ง ๆ ถึงซึ่งทุกข์ พึงเป็นของ
มากกว่าน้ำในมหาสมุทรทั้งสี่ โดยแท้." ก็แล ครั้นตรัสคำนี้แล้ว จึง
ตรัสพระคาถานี้ว่า:-
" น้ำในมหาสมุทรทั้งสีนิดหน่อย, น้ำคือน้ำตา
ของนระผู้อันทุกข์ถูกต้องแล้ว เศร้าโศกอยู่ มี
ประมาณไม่น้อย มากกว่าน้ำในมหาสมุทรทั้งสี่นั้น,
สหาย เพราะเหตุไร ท่านจึงยังประมาทอยู่ ? "

สถานที่สัตว์เคยตายและไม่เคยตาย

ลำดับนั้น พระศาสดา ตรัสถามสามเณรนั้นอีกว่า "ติสสะ เธอ
อยู่ที่ไหน ?
สามเณร. อยู่ที่เงื้อมเขานี้ พระเจ้าข้า.
พระศาสดา. ก็เมื่ออยู่ในที่นั้น คิดอย่างไร ?
สามเณร. ข้าพระองค์คิดว่า ' การกำหนดที่ทิ้งสรีระ อันเราผู้ตาย
อยู่ ทำแล้วในที่นี้ ไม่มี' พระเจ้าข้า.
พระศาสดา. ตรัสว่า "ดีละ ดีละ ติสสะ, ข้อนี้ อย่างนั้น,
เพราะชื่อว่าสถานที่แห่งสัตว์เหล่านี้ ผู้ที่ไม่นอนตายบนแผ่นดิน ไม่มี "
ดังนี้แล้ว จึงตรัสอุปสาฬหกชาดก¹ในทุกนิบาตนี้ว่า :-
" พราหมณ์ นามว่าอุปสาฬหก หมื่นสี่พัน
ถูกไฟไหม้แล้วในประเทศนี้, สถานที่อันสัตว์ไม่เคย
ตายไม่มีในโลก. ความสัตย์ 1 ธรรม 1 ความไม่
เบียดเบียน 1 ความสำรวม 1 ความฝึกฝน
(ทรมาน) 1 มีอยู่ที่ใด, พระอริยเจ้าทั้งหลาย
ย่อมเสพที่เช่นนั้น, สถานที่นั้นชื่อว่า อันสัตว์ไม่
เคยตายในโลก."
เมื่อสัตว์ทั้งหลาย ทำการทอดทิ้งสรีระไว้เหนือแผ่นดิน ตายอยู่,
สัตว์ทั้งหลาย ชื่อว่าตายในประเทศที่ไม่เคยตาย ย่อมไม่มี ด้วยประการ
ฉะนี้.
1. ขุ. ชา. 27/57. อรรถกถา. 3/70.