8. ติกิจฉสูตร

ว่าด้วยยาถ่ายของพระอริยะ

[108] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย แพทย์ทั้งหลายย่อมให้ยาถ่าย เพื่อ
บำบัดอาพาธอันมีดีเป็นสมุฏฐานบ้าง เพื่อบำบัดอาพาธอันมีเสมหะเป็น
สมุฏฐานบ้าง เพื่อบำบัดอาพาธอันมีลมเป็นสมุฏฐานบ้าง ดูก่อนภิกษุ
ทั้งหลาย ยาถ่ายนั่นมีอยู่ เรามิได้กล่าวว่า ไม่มี ก็แต่ว่ายาถ่ายนี้นั้นแล
ย่อมสำเร็จบ้าง ย่อมเสียผลบ้าง ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เราจักแสดง
ยาถ่ายอันเป็นของพระอริยะ ที่สำเร็จผลอย่างเดียว ไม่เสียผล ที่สัตว์
ทั้งหลายพระผู้มีความเกิดเป็นธรรมดาอาศัยแล้ว ย่อมพ้นจากความเกิด ผู้มี
ความแก่เป็นธรรมดา ย่อมพ้นจากความแก่ ผู้มีความตายเป็นธรรมดา
ย่อมพ้นจากความตาย ผู้มีความโศก ความร่ำไร ความทุกข์ ความ
โทมนัส และความคับแค้นใจเป็นธรรมดา ย่อมพ้นจากความโศก ความ
ร่ำไร ความทุกข์ ความโทมนัส และความคับแค้นใจ เธอทั้งหลาย
จงฟังยาถ่ายนั้น จงใส่ใจให้ดี เราจักกล่าว ภิกษุเหล่านั้นทูลรับพระ-
ผู้มีพระภาคเจ้า พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ยาถ่าย
อันเป็นของพระอริยะ ที่สำเร็จผลอย่างเดียว ไม่เสียผล ที่สัตว์ทั้งหลาย
ผู้มีความเกิดเป็นธรรมดาอาศัยแล้ว ย่อมพ้นจากความเกิด. . . จากความ
โศก ความร่ำไร ความทุกข์ ความโทมนัส และความคับแค้นใจเป็นไฉน
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีความเห็นชอบ ถ่ายความเห็นผิดออก และ
ถ่ายอกุศลธรรมอันลามกมิใช่น้อย ที่เกิดขึ้นเพราะความเห็นผิดเป็นปัจจัย
ออก ส่วนกุศลธรรมทั้งหลายมิใช่น้อย ย่อมถึงความเจริญบริบูรณ์ เพราะ
ความเห็นชอบเป็นปัจจัย.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีความดำริชอบ ถ่ายความดำริผิด
ออก . . .
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีการเจรจาชอบ ถ่ายการเจรจาผิด
ออก . . .
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีการงานชอบ ถ่ายการงานผิด
ออก . . .
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีการเลี้ยงชีพชอบ ถ่ายการเลี้ยงชีพ
ผิดออก . . .
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีความพยายามชอบ ถ่ายความ
พยายามผิดออก . . .
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีความระลึกชอบ ถ่ายความระลึกผิด
ออก . . .
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีความตั้งใจมั่นชอบ ถ่ายความตั้งใจ
มั่นผิดออก. . .
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีความรู้ชอบ ถ่ายความรู้ผิดออก . . .
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้มีความหลุดพ้นชอบ ถ่ายความหลุด
พ้นผิดออก และถ่ายอกุศลธรรมอันลามกมิใช่น้อย ที่เกิดขึ้นเพราะความ
หลุดพ้นผิดเป็นปัจจัยออก ส่วนกุศลธรรมมิใช่น้อย ย่อมถึงความเจริญ
บริบูรณ์ เพราะความหลุดพ้นชอบเป็นปัจจัย.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ยาถ่ายอันเป็นของพระอริยะนี้นั้นแล ที่สำเร็7
ผลอย่างเดียว ไม่เสียผล ที่สัตว์ทั้งหลายผู้มีความเกิดเป็นธรรมดาอาศัย
แล้ว ย่อมพ้นจากความเกิด ผู้มีความแก่เป็นธรรมดา ย่อมพ้นจากความแก่

ผู้มีความตายเป็นธรรมดา ย่อมพ้นจากความตาย ผู้มีความโศก ความร่ำไร
ความทุกข์ ความโทมนัส และความคับแค้นใจเป็นธรรมดา ย่อมพ้นจาก
ความโศก ความร่ำไร ความทุกข์ ความโทมนัส และความคับแค้นใจได้.
จบติกิจฉสูตรที่ 8

อรรถกถาติกิจฉสูตรที่ 8

พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า วิเรจนํ ได้แก่ ยาถ่ายโทษออก. บทว่า วิริตา โหติ ได้แก่
กำจัดออก.
จบอรรถกถาติกิจฉสูตรที่ 8

9. วมนสูตร

ว่าด้วยยาสำรอกของพระอริยะ

[109] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นายแพทย์ทั้งหลายย่อมให้ยาสำรอก
เพื่อบำบัดอาพาธมีดีเป็นสมุฏฐานบ้าง เพื่อบำบัดอาพาธมีเสมหะเป็นสมุฏ-
ฐานบ้าง เพื่อบำบัดอาพาธมีลมเป็นสมุฏฐานบ้าง ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
ยาสำรอกนั่นมีอยู่ เรามิได้กล่าวว่า ไม่มี ก็แต่ว่ายาสำรอกนี้นั้นแล ย่อม
สำเร็จผลบ้าง ย่อมเสียผลบ้าง ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เราจักแสดงยาสำรอก
อันเป็นของพระอริยะที่สำเร็จผลอย่างเดียว ไม่เสียผล ที่สัตว์ทั้งหลายผู้มี
ความเกิดเป็นธรรมดาอาศัยแล้ว ย่อมพ้นจากความเกิด ผู้มีความแก่เป็น
ธรรมดา ย่อมพ้นจากความแก่ ผู้มีความตายเป็นธรรมดา ย่อมพ้นจาก
ความตาย ผู้มีความโศก ความร่ำไร ความทุกข์ ความโทมนัส และความ