นาถกรณวรรคที่ 2

1. เสนาสนสูตร

ว่าด้วยภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 เสพเสนาสนะประกอบด้วยองค์ 5

พึงสิ้นอาสวะในเวลาไม่นาน

[11] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 เสพอยู่
คบอยู่ซึ่งเสนาสนะอันประกอบด้วยองค์ 5 ไม่นานนัก พึงทำให้แจ้งซึ่ง
เจโตวิมุตติ ปัญญาวิมุตติ อันหาอาสวะมิได้ เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป
ด้วยปัญญาอันยิ่งเองในปัจจุบันเข้าถึงอยู่ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็ภิกษุ
ผู้ประกอบด้วยองค์ 5 อย่างไร. ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นผู้มีศรัทธา
คือ เชื่อพระปัญญาตรัสรู้ของตถาคตว่า แม้เพราะเหตุนี้ ๆ พระผู้มี-
พระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นพระอรหันต์ ตรัสรู้เองโดยชอบ ทรงถึง
พร้อมด้วยวิชชาและจรณะ เสด็จไปดีแล้ว ทรงรู้แจ้งโลก ทรงเป็นสารถี
ฝึกบุรุษที่ควรฝึก ไม่มีผู้อื่นยิ่งกว่า เป็นศาสดาของเทวดาและมนุษย์
ทั้งหลาย เป็นผู้เบิกบานแล้ว เป็นผู้จำแนกธรรม 1 เป็นผู้มีอาพาธน้อย
มีโรคเบาบาง ประกอบด้วยไฟธาตุสำหรับย่อยอาหารสม่ำเสมอ ไม่เย็นจัด
ไม่ร้อนจัด เป็นปานกลาง ควรแก่การบำเพ็ญเพียร 1 เป็นผู้ไม่โอ้อวด
ไม่มีมารยา ทำตนให้เปิดเผยตามความเป็นจริง ในศาสดาหรือในเพื่อน
พรหมจรรย์ เป็นวิญญู 1 ปรารภความเพียร เพื่อละอกุศลธรรม เพื่อยัง
กุศลธรรมให้ถึงพร้อม เป็นผู้มีกำลัง มีความบากบั่นมั่นคง ไม่ทอดธุระ
ในกุศลธรรมทั้งหลาย 1 เป็นผู้มีปัญญา คือ ประกอบด้วยปัญญาที่เห็น
ความเกิดและความดับ เป็นอริยะ เป็นเครื่องชำแรกกิเลสให้ถึงความสิ้น

ทุกข์โดยชอบ 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุชื่อว่าเป็นผู้ประกอบด้วย
องค์ 5 อย่างนี้แล.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เสนาสนะอันประกอบด้วยองค์ 5 อย่างไร.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เสนาสนะในธรรมวินัยนี้ อยู่ไม่ไกลนัก ไม่ใกล้นัก
สมบูรณ์ด้วยทางไปมา กลางวันไม่เกลื่อนกล่น กลางคืนเงียบเสียง
ปราศจากเสียงอึกทึก มีเหลือบ ยุง ลม แดด และสัมผัสแห่งสัตว์เลื้อย
คลานน้อย 1 จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และเภสัชบริขารอันเป็นปัจจัย
แห่งคนไข้ ย่อมเกิดขึ้นโดยไม่ฝืดเคืองแก่ภิกษุผู้อยู่ในเสนาสนะนั้น 1
ภิกษุทั้งหลายผู้เป็นพระเถระ เป็นพหูสูต ชำนาญคัมภีร์ ทรงธรรม
ทรงวินัย ทรงมาติกา อยู่ในเสนาสนะนั้น 1 ภิกษุนั้นเข้าไปหาพระเถระ
เหล่านั้นตามกาลอันสมควร แล้วย่อมสอบถาม ได้ถามว่า ข้าแต่ท่านผู้
เจริญ ข้อนี้เป็นอย่างไร เนื้อความของข้อนี้เป็นอย่างไร 1 ท่านพระเถระ
เหล่านั้น ย่อมเปิดเผยข้อที่ยังไม่ได้เปิดเผย ย่อมทำให้ง่ายซึ่งข้อที่ยังไม่ได้
ทำให้ง่าย ย่อมบรรเทาความสงสัยในธรรมเป็นที่ตั้งแห่งความสงสัยแก่
ภิกษุนั้น 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เสนาสนะอันประกอบด้วยองค์ 5 อย่าง
นี้แล. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 เสพอยู่ คบอยู่
ซึ่งเสนาสนะอันประกอบด้วยองค์ 5 ไม่นานนัก ก็พึงทำให้แจ้งซึ่งเจโต-
วิมุตติ ปัญญาวิมุตติ อันหาอาสวะมิได้ เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วย
ปัญญาอันยิ่งเองในปัจจุบันเข้าถึงอยู่.
จบเสนาสนสูตรที่ 1

นาถกรณวรรคที่ 2

อรรถกถาเสนาสนสูตรที่ 1

เสนาสนสูตรที่ 1 พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า ปญฺจงฺคสมนฺนาคโต ได้แก่ ผู้ประกอบด้วยองค์คุณ 5.
บทว่า นาติทูรํ โหติ นาจฺจาสนฺนํ ความว่าสถานที่แห่งใดไกลเกินไป
ภิกษุเที่ยวบิณฑบาตไปในสถานที่แห่งนั้น ก็มีความลำบากกายและจิต เธอ
ก็ทำสมาธิที่ยังไม่เกิดให้เกิดไม่ได้ หรือทำสมาธิที่เกิดแล้วให้มั่นคงไม่ได้
สถานที่ใกล้เกินไปก็เกลื่อนกล่นด้วยคนเป็นอันมาก. ก็แลสถานที่พ้นจาก
โทษทั้งสองนั้น ในประเทศประมาณ 40 อุสภะ ก็ชื่อว่าถึงพร้อมด้วยการ
คมนาคม. บทว่า ทิวา อปฺปกิณฺณํ ได้แก่ ไม่เกลื่อนกล่นด้วยคนเป็น
อันมาก ในเวลากลางวัน.
จบอรรถกถาเสนาสนสูตรที่ 1

2. อังคสูตร

ว่าด้วยภิกษุผู้ละองค์ 5 ประกอบด้วยองค์ 5 เป็นอุดมบุรุษ

[12] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ละองค์ 5 ได้แล้ว เป็นผู้
ประกอบด้วยองค์ 5 บัณฑิตเรียกว่า ผู้ประกอบคุณทั้งมวล ผู้อยู่จบ
พรหมจรรย์ เป็นอุดมบุรุษ ในธรรมวินัยนี้. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุ
เป็นผู้ละองค์ 5 ได้แล้วอย่างไร. ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นผู้ละกาม-
ฉันทะได้แล้ว 1 ละพยาบาทได้แล้ว 1 ละถีนมิทธะได้แล้ว 1 ละอุท-
ธัจจกุกกุจจะได้แล้ว 1 ละวิจิกิจฉาได้แล้ว 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุ
ละองค์ 5 ได้แล้วอย่างนี้แล. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้ประกอบ