2. ปฐมกามเหสสูตร

ว่าด้วยกายสักขีบุคคล

[247] อุ. ดูก่อนอาวุโส พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า
กายสักขี ๆ ดังนี้ โดยปริยายเพียงเท่าไรหนอ ๆ พระผู้มีพระ-
ภาคเจ้าจึงตรัสกายสักขี ?
อา. ดูก่อนอาวุโส ภิกษุในธรรมวินัยนี้ สงัดจากกาม ฯลฯ
บรรลุปฐมฌาน และอายตนะนั้นมีอยู่ด้วยอาการใด ๆ เธอย่อม
ถูกต้องอายตนะนั้นด้วยกายด้วยอาการนั้น ๆ ก่อนอาวุโส โดย
ปริยายแม้เพียงเท่านี้แล พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสกายสักขี.
อีกประการหนึ่ง ภิกษุ... บรรลุทุติยฌาน... ตติยฌาน
จตุตถฌาน... และอายตนะนั้นมีอยู่ด้วยอาการใด ๆ เธอย่อมถูกต้อง
อายตนะนั้นด้วยกายด้วยอาการนั้น ๆ ดูก่อนอาวุโส โดยปริยาย
แม้เพียงเท่านี้แล พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสกายสักขี.
อีกประการหนึ่ง ภิกษุ... บรรลุอากาสานัญจายตนะ...
และอายตนะนั้นมีอยู่ด้วยอาการใด ๆ เธอย่อมถูกต้องอาตนะนั้น
ด้วยกายด้วยอาการนั้น ๆ ดูก่อนอาวุโส โดยปริยายแม้เพียงเท่านี้
แล พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสกายสักขี ฯลฯ
อีกประการหนึ่ง ภิกษุ... เพราะล่วงเนวสัญญานาสัญญาย-
ตนฌานโดยประการทั้งปวง บรรลุสัญญาเวทยิตนิโรธ และอาสวะ
ทั้งหลายของเธอย่อมสิ้นไป เพราะเห็นด้วยปัญญา และอายตนะนั้น

มีอยู่ด้วยอาการใด ๆ เธอย่อมถูกต้องอายตนะนั้นด้วยกายด้วย
ด้วยอาการนั้น ๆ ดูก่อนอาวุโส โดยนิปปริยายแม้เพียงเท่านี้แล
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสกายสักขี.
จบ ปฐมกามเหสสูตรที่ 2

อรรถกถาปฐมกามเหสสูตรที่ 2

มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า ยถา ยถา จ ตทายตนํ ความว่า อายตนะ คือ ปฐมฌาน
นั้น ย่อมมีด้วยเหตุใด ๆ คือ ด้วยอาการใด ๆ. บทว่า ตถา ตถา นํ
กาเลน ผสิตฺวา วิหรติ ความว่า ภิกษุถูกต้องสมาบัตินั้น ด้วย
สหชาตนามกายอยู่ด้วยเหตุนั้น ๆ คือด้วยอาการนั้น ๆ อรรถว่า
เข้าถึง. บทว่า กายสกฺขิวุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ความว่า เพราะ
ท่านทำปฐมฌานให้แจ้งด้วยนามกายนั้น ฉะนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้า
จึงตรัสกายสักขีโดยปริยายนี้. บทว่า นิปฺปริยาเยน ได้แก่ ควรทำ
ให้เป็นสักขีด้วยกายเท่าใด นี้ชื่อว่า กายสักขีโดยนิปปริยาย
(โดยตรง) เพราะทำได้หมดแล้ว.
จบ อรรถกถาปฐมกามเหสสูตรที่ 2