เมนู

ชมพูทวีปประเสริฐกว่าพวกมนุษย์ชาวอุตตรกุรุทวีปและพวกเทวดา
ชั้นดาวดึงส์ ด้วยฐานะ 3 ประการนี้แล.
จบ ฐานสูตรที่ 1

สัตตาวาสรรควรรณนาที่ 3


อรรถกถาฐานสูตร


สัตตาวาสวรรคที่ 3

ฐานสูตรที่ 1 มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า อุตฺตรกุรุกา ได้แก่ คนทั้งหลาย ชาวอุตตรกุรุทวีป
บทว่า อธิคณฺหนฺติ ได้แก่ ย่อมเป็นใหญ่ คือเป็นผู้ยิ่ง เป็นผู้ประเสริฐ
ผู้เจริญที่สุด. บทว่า อมฺมา ได้แก่ ไม่มีตัณหา. ส่วนในอรรถกถาท่าน
กล่าวว่า ไม่มีทุกข์. บทว่า อปริคฺคหา ได้แก่ เว้นความหวงแหนว่า
สิ่งนี้ของเรา. บทว่า นิยตายุกา ความว่า ก็คนทั้งหลายเหล่านั้น
มีอายุพันปีเท่ากันทั้งนั้น แม้คติก็เท่ากัน คนเหล่านั้น ตายจากนั้น
แล้ว ย่อมเกิดในสวรรค์เท่านั้น. บทว่า สติมนฺโต ความว่า ก็พวก
เทวดาย่อมมีสติไม่แน่นอน เพราะมีความสุขโดยส่วนเดียว. พวก
สัตว์นรก ก็ไม่แน่นอน เพราะมีความทุกข์โดยส่วนเดียว. ส่วนคน
เหล่านี้ชื่อว่ามีสติมั่นคงเพราะมีทั้งสุขทั้งทุกข์ปนกันแล้ว. บทว่า
อิธ พฺรหฺมจริยวาโส ความว่า แม้การอยู่ประพฤติมรรคพรหมจรรย์
ประกอบด้วยองค์แปด ย่อมมีในที่นี้เท่านั้น เพราะพระพุทธเจ้าและ
พระปัจเจกพุทธเจ้า อุบัติขึ้นในชมพูทวีป.
จบ อรรถกถาฐานสูตรที่ 1

2. ขฬุงคสูตร


ว่าด้วยม้าดีม้ากระจอก คนดีคนกระจอก


[226] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงม้ากระจอก 3
ประเภท คนกระจอก 3 ประเภท ม้าดี 3 ประเภท คนดี 3 ประเภท
ม้าอาชาไนยตัวเจริญ 3 ประเภท และบุรุษอาชาไนยผู้เจริญ 3
ประเภท เธอทั้งหลายจงฟัง.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็ม้ากระจอก 3 ประเภทเป็นไฉน
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ม้ากระจอกในโลกนี้บางตัวมีฝีเท้าดี สีไม่ดี
ใช้ขับขี่ไม่ได้ 1 บางตัวมีฝีเท้าดี สีดี และใช้ขับขี่ไม่ได้ 1 และบางตัว
มีฝีเท่าดี สีดี ทั้งใช้ขับขี่ได้ 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ม้ากระจอก
3 ประเภทนี้แล.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็คนกระจอก 3 ประเภทเป็นไฉน
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คนกระจอกในโลกนี้ บางคนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ดี
ไม่สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ ใช้ไม่ได้ 1 บางคนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์
สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ แต่ใช้ไม่ได้ 1 และบางคนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์
สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ และใช้ไม่ได้ 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คน
กระจอก 3 ประเภทนี้แล.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็คนกระจอกที่สมบูรณ์ด้วยเชาวน์
ไม่สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ ใช้ไม่ได้อย่างไร ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมรู้ชัดตามเป็นจริงว่านี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย
นี้ทุกขนิโรธ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์