เมนู

มุณฑราชวรรควรรณนาที่ 5


อรรถกถาอาทิยสูตร


พึงทราบวินิจฉัยในอาทิยสูตรที่ 1 วรรคที่ 5 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า โภคานํ อาทิยา ได้แก่ เหตุแห่งโภคะทั้งหลายที่พึงถือเอา
ประโยชน์. บทว่า อุฏฐานวิริยาธิคเตหิ ได้แก่ ที่ได้มาด้วยความขยัน
หมั่นเพียร. บทว่า พาหาพลปริจิเตหิ ได้แก่ ที่สะสมไว้ด้วยกำลังแขน.
บทว่า เสทาวกฺขิตฺเตหิ ได้แก่ ที่อาบเหงื่อได้มา. บทว่า ธมฺมิเกหิ คือ
ประกอบด้วยธรรม. บทว่า ธมฺมลทฺเธหิ ได้แก่ ไม่เสียกุศลธรรม ได้มา
โดยธรรม. บทว่า ปิเณติ ได้แก่ กระทำให้อิ่มหนำสำราญ. บทที่เหลือใน
สูตรนี้ พึงทราบโดยนัยที่กล่าวไว้แล้วในจตุกนิบาต.
จบอรรถกถาอาทิยสูตรที่ 1

2. สัปปุริสสูตร


ว่าด้วยสัปบุรุษเกิดมาเพื่อประโยชน์สุขแก่ชนมาก


[42] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สัปบุรุษเมื่อเกิดในสกุล ย่อมเกิดมาเพื่อ
ประโยชน์ เพื่อเกื้อกูล เพื่อความสุข แก่ชนเป็นอันมาก คือ แก่มารดาบิดา
แก่บุตรภริยา แก่ทาส กรรมกร คนรับใช้ แก่มิตรสหาย แก่สมณพราหมณ์
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนมหาเมฆ ยังข้าวกล้าทั้งปวงให้งอกงาม

โภคทรัพย์ 5 ประการนี้ โภคทรัพย์เจริญขึ้น อริยสาวกนั้นย่อมมีความคิด
อย่างนี้ว่า เราถือเอาประโยชน์แต่โภคทรัพย์นี้แล้ว และโภคทรัพย์ของเราก็
เจริญขึ้น อริยสาวกนั้นย่อมไม่มีความเดือดร้อน อริยสาวกย่อมไม่มีความ
เดือดร้อนด้วยเหตุทั้ง 2 ประการฉะนี้แล.
นรชนเมื่อคำนึงถึงเหตุนี้ว่า เราได้
ใช้จ่ายโภคทรัพย์เลี้ยงตนแล้ว ได้ใช้จ่าย
โภคทรัพย์เลี้ยงคนที่ควรเลี้ยงแล้ว ได้ผ่าน
พ้นภัยที่เกิดขึ้นแล้ว ได้ให้ทักษิณาอันมี
ผลสูงเลิศแล้ว ได้ทำพลี 5 ประการแล้ว
และได้บำรุงท่านผู้มีศีล สำรวมอินทรีย์
ประพฤติพรหมจรรย์แล้ว บัณฑิตผู้อยู่
ครองเรือน พึงปรารถนาโภคทรัพย์ เพื่อ
ประโยชน์ใด ประโยชน์นั้น เราก็ได้บรรลุ
แล้ว เราได้ทำสิ่งที่ไม่ต้องเดือดร้อนแล้ว
ดังนี้ ชื่อว่าเป็นผู้ดำรงอยู่ในธรรมของพระ-
อริยะ บัณฑิตทั้งหลายย่อมสรรเสริญเขา
ในโลกนี้ เมื่อเขาละจากโลกนี้ไปแล้ว
ย่อมบันเทิงใจในสวรรค์.

จบอาทิยสูตรที่ 1

ชื่อว่าย่อมมีมาเพื่อประโยชน์ เพื่อเกื้อกูล เพื่อความสุข แก่ชนเป็นอันมาก
ฉันใด สัปบุรุษเมื่อเกิดในสกุล ย่อมเกิดมาเพื่อประโยชน์ เพื่อเกื้อกูล เพื่อ
ความสุข แก่ชนเป็นอันมาก คือ แก่มารดาบิดา แก่บุตรภริยา แก่ทาส
กรรมกร คนรับใช้ แก่มิตรสหาย แก่สมณพราหมณ์ ฉันนั้นเหมือนกัน.
สัปบุรุษผู้ครอบครองโภคทรัพย์
เป็นประโยชน์เกื้อกูลแก่ชนเป็นอันมาก
เทวดาย่อมรักษาเขาผู้อันธรรมคุ้มครอง
เป็นพหูสูต สมบูรณ์ด้วยศีลและความ
ประพฤติ เกียรติย่อมไม่ละเขาผู้ตั้งอยู่ใน
ธรรม ใครจะสามารถติเตียนเขาผู้ตั้งอยู่
ในธรรม สมบูรณ์ด้วยศีล มีวาจาสัจ มีหิริ
ในใจ เปรียบเสมือนแห่งทองชมพูนุท แม้
เทวดาก็ชม แม้พรหมก็สรรเสริญเขา.

จบสัปปุริสสูตรที่ 2

3. อิฏฐสูตร


ว่าด้วยธรรมที่น่าปรารถนาที่หาได้ยาก 5 อย่าง


[43] ครั้งนั้น ท่านอนาถบิณฑิกคฤหบดี เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระ-
ภาคเจ้าถึงที่ประทับ ถวายบังคมแล้ว นั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้ว
พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสกับท่านอนาถบิณฑิกคฤหบดีว่า ดูก่อนคฤหบดี
ธรรม 5 ประการนี้ น่าปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ หาได้โดยยากในโลก
5 ประการเป็นไฉน คือ อายุ 1 วรรณะ 1 สุข 1 ยศ 1 สวรรค์ 1