อรรถกถาสุขสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในสุขสูตรที่ 4 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า โยนิ จสฺส อารทฺธา โหติ ความว่า อนึ่ง เหตุเป็นอัน
เธอทำให้บริบูรณ์ คือประคองไว้. บทว่า ธมฺมาราโม ความว่า ประสบ
ความยินดีในธรรม. ภิกษุชื่อว่า ภาวนาราโม เพราะยินดีในภาวนา หรือ
เมื่อภาวนาอยู่ก็ยินดี. ชื่อว่า ปหานาราโม เพราะยินดีในการละ หรือเมื่อ
ละอยู่ก็ยินดี. ชื่อว่า ปวิเวการาโม เพราะยินดีในปวิเวก 3 อย่าง. ชื่อว่า
อพฺยาปชฺฌาราโม เพราะยินดีในความไม่เบียดเบียน คือในความไม่มีทุกข์.
ชื่อว่า นิปฺปญฺจาราโม เพราะยินดีในพระนิพพาน กล่าวคือธรรมที่ไม่มี
ความเนิ่นช้า.
จบอรรถกถาสุขสูตรที่ 4

5. อธิคมสูตร

ว่าด้วยผู้ควรและไม่ควรบรรลุกุศลธรรม

[350] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 6 ประการ
ย่อมเป็นผู้ไม่ควรเพื่อบรรลุกุศลธรรมที่ยังไม่ได้บรรลุ หรือเพื่อกระทำกุศล-
ธรรมที่ได้บรรลุแล้วให้เจริญ ธรรม 6 ประการเป็นไฉน ? คือ ภิกษุใน
พระธรรมวินัยนี้ เป็นผู้ไม่ฉลาดในเหตุแห่งความเจริญ 1 เป็นผู้ไม่ฉลาดใน
เหตุแห่งความเสื่อม 1 เป็นผู้ไม่ฉลาดในอุบาย 1 ไม่ยังฉันทะให้เกิดขึ้นเพื่อ
บรรลุกุศลธรรมที่ยังไม่ได้บรรลุ 1 ไม่รักษากุศลธรรมที่ได้บรรลุแล้ว 1 และ

ไม่ยังฉันทะให้ถึงพร้อมเพื่อกระทำติดต่อ 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้-
ประกอบด้วยธรรม 6 ประการนี้แล เป็นผู้ไม่ควรเพื่อบรรลุกุศลธรรมที่ยัง
ไม่ได้บรรลุ หรือเพื่อกระทำกุศลธรรมที่ได้บรรลุแล้วให้เจริญ.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 6 ประการ ย่อมเป็น
ผู้ควรเพื่อบรรลุกุศลธรรมที่ยังไม่ได้บรรลุ หรือเพื่อกระทำกุศลธรรมที่ได้
บรรลุแล้วให้เจริญ ธรรม 6 ประการเป็นไฉน ? คือ ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้
เป็นผู้ฉลาดในเหตุแห่งความเจริญ 1 เป็นผู้ฉลาดในเหตุแห่งความเสื่อม 1
เป็นผู้ฉลาดในอุบาย 1 ย่อมยังฉันทะให้เกิดขึ้นเพื่อบรรลุกุศลธรรมที่ยังไม่ได้
บรรลุ 1 ย่อมรักษากุศลธรรมที่ได้บรรลุแล้ว 1 และย่อมยังฉันทะให้ถึงพร้อม
เพื่อกระทำติดต่อ 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 6 ประการ
นี้แล ย่อมเป็นผู้ควรเพื่อบรรลุกุศลธรรมที่ยังไม่ได้บรรลุ หรือเพื่อกระทำ
กุศลธรรมที่ได้บรรลุแล้วให้เจริญ.ุ
จบอธิคมสูตรที่ 5

อรรถกถาอธิคมสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอธิคมสูตรที่ 5 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า น อายกุสโล ได้แก่ เป็นผู้ไม่ฉลาดในเหตุที่จะให้ประสบ.
บทว่า น อปายกุสโล ได้แก่ ไม่ฉลาดในเหตุที่ไม่ให้ประสบ. บทว่า ฉนฺทํ
ได้แก่ความพอใจ คือความเป็นผู้ใคร่เพื่อจะทำ. บทว่า น อารกฺขติ ได้แก่
ไม่รักษา.
จบอรรถกถาอธิคมสูตรที่ 5