เมนู

อรหันตวรรคที่ 3


1. ทุกขสูตร


ว่าด้วยธรรมทำให้เป็นทุกข์และเป็นสุข


[346] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 6 ประการ
ย่อมอยู่เป็นทุกข์ มีความเดือดร้อน คับแค้น เร่าร้อน ในปัจจุบันเทียว
เมื่อตายไปพึงหวังได้ทุคติ ธรรม 6 ประการเป็นไฉน ? คือ กามวิตก 1
พยาบาทวิตก 1 วิหิงสาวิตก 1 กามสัญญา 1 พยาบาทสัญญา 1 วิหิงสา-
สัญญา 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 6 ประการนี้แล
ย่อมอยู่เป็นทุกข์ มีความเดือดร้อน คับแค้น เร่าร้อน ในปัจจุบันเทียว
เมื่อตายไป พึงหวังได้ทุคติ.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 6 ประการ ย่อมอยู่
เป็นสุข ไม่เดือดร้อน ไม่คับแค้น ไม่เร่าร้อน ในปัจจุบันเทียว เมื่อตายไป
พึงหวังได้สุคติ ธรรม 6 ประการเป็นไฉน ? คือ เนกขัมมวิตก 1 อัพยาบาท-
วิตก 1 อวิหิงสาวิตก 1 เนกขัมมสัญญา 1 อัพยาบาทสัญญา 1 อวิหิงสา-
สัญญา 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 6 ประการนี้แล
ย่อมอยู่เป็นสุข ไม่เดือดร้อน ไม่คับแค้น ไม่เร่าร้อน ในปัจจุบันเทียว
เมื่อตายไป พึงหวังได้สุคติ.
จบทุกขสูตรที่ 1

อรหันตวรรควรรณนาที่* 3


อรรถกถาทุกขสูตร


พึงทราบวินิจฉัยในทุกขสูตรที่ 1 แห่งอรหัตตวรรคที่ 3 ดังต่อ
ไปนี้ :-
บทว่า สวิฆาตํ ความว่า ประกอบไปด้วยความคับแค้น คือมี
อุปัทวะ. บทว่า สปริฬาหํ ความว่า มีความกระวนกระวาย ด้วยความ
กระวนกระวายทางกาย และทางจิต. บทว่า ปาฏิกงฺขา ความว่า พึงหวัง
คือมีอยู่แน่นอน.
จบอรรถกถาทุกขสูตรที่ 1

2. อรหัตตสูตร


ว่าด้วยผู้ควรและไม่ควรบรรลุอรหัตผล


[347] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไม่ละธรรม 6 ประการ ย่อม
เป็นผู้ไม่ควรเพื่อทำให้แจ้งซึ่งอรหัต ธรรม 6 ประการเป็นไฉน ? คือ มานะ
ความถือตัว 1 โอมานะ ความสำคัญว่าเลวกว่าเขา 1 อติมานะ ความ
เย่อหยิ่ง 1 อธิมานะ ความเข้าใจผิด 1 ถัมภะ ความหัวดื้อ 1 อตินิปาตะ
ความดูหมิ่นตนเองว่าเป็นคนเลว 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไม่ละธรรม
6 ประการนี้แล ย่อมเป็นผู้ไม่ควร เพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งอรหัต.
* อรรถกถาเป็นวรรคที่ 8