9. นิทานสูตร

ว่าด้วยอกุศลมูลและกุศลมูล

[310] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุเพื่อเกิดกรรม (อกุศลกรรม)
3 ประการนี้ 3 ประการเป็นไฉน ? คือ โลภะ 1 โทสะ 1 โมหะ 1
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อโลภะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะโลภะ โดยที่แท้ โลภะย่อม
เกิดขึ้นเพราะโลภะ อโทสะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะโทสะ โดยที่แท้ โทสะย่อม
เกิดขึ้นเพราะโทสะ อโมหะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะโมหะ โดยที่แท้ โมหะย่อม
เกิดขึ้นเพราะโมหะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เทวดา มนุษย์ หรือแม้สุคติ
อย่างใดอย่างหนึ่ง ย่อมไม่ปรากฏเพราะกรรมที่เกิดแต่โลภะ แต่โทสะ
แต่โมหะ โดยที่แท้ นรก กำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน ปิตติวิสัย หรือ แม้ทุคติ
อย่างใดอย่างหนึ่ง ย่อมปรากฏเพราะกรรมที่เกิดแต่โลภะ แต่โทสะ แต่โม ะ.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุเพื่อเกิดกรรม 3 ประการนี้แล.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุเพื่อเกิดกรรม (กุศลกรรม) 3 ประการนี้
3 ประการเป็นไฉน ? คือ อโลภะ 1 อโทสะ 1 อโมหะ 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
โลภะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะอโลภะ โดยที่แท้ อโลภะย่อมเกิดขึ้นเพราะอโลภะ
โทสะย่อมไม่เกิดเพราะอโทสะ โดยที่แท้ อโทสะย่อมเกิดขึ้นเพราะอโมสะ
โมหะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะอโมหะ. โดยที่แท้ อโมหะย่อมเกิดขึ้นเพราะอโมหะ
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นรก กำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน ปิตติวิสัย หรือแม้ทุคติ
อย่างใดอย่างหนึ่ง ย่อมไม่ปรากฏเพราะกรรมที่เกิดแต่อโลภะ แต่อโทสะ
แต่อโมหะ โดยที่แท้ เทวดา มนุษย์ หรือแม้สุคติอย่างใดอย่างหนึ่ง ย่อม
ปรากฏเพราะกรรมที่เกิดแต่อโลภะ แต่อโทสะ แต่อโมหะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
เหตุเพื่อเกิดกรรม 3 ประการนี้แล.
จบนิทานสูตรที่ 9

อรรถกถานิทานสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในนิทานสูตรที่ 9 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า กมฺมานํ ได้แก่ กรรมที่ให้ถึงวัฏฏะ. บทว่า สมุทายาย
ความว่า เพื่อประโยชน์แก่การประมวล (กรรมมา). บทว่า นิทานํ ได้แก่
เป็นปัจจัย. บทว่า โลภเชน ความว่า เกิดจากความโลภ. บทว่า น ปญฺญายนฺติ
ความว่า ไม่ปรากฏว่า เกิดแล้ว เพราะกรรมเห็นปานนี้.
ในธรรมฝ่ายขาว บทว่า กมฺมานํ ได้แก่ กรรมที่ให้ถึงวิวัฏฏะ.
ดังนั้น ในพระสูตรนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสไว้ทั้งวัฏฏะและวิวัฏฏะ.
จบอรรถกถานิทานสูตรที่ 9

10. กิมมิลสูตร

ว่าด้วยเหตุให้ศาสนาเสื่อมและเจริญ

[311] ข้าพเจ้าได้สดับมาแล้วอย่างนี้ :-
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ เวฬุวัน ใกล้พระนคร-
กิมมิลา ครั้งนั้น ท่านพระกิมมิละได้เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าถึงที่ประทับ
ถวายบังคมแล้วนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้วได้ทูลถามว่า ข้าแต่-
พระองค์ผู้เจริญ อะไรหนอแล เป็นเหตุเป็นปัจจัยเครื่องให้พระสัทธรรม
ไม่ดำรงอยู่นาน ในเมื่อพระตถาคตปรินิพพานแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า
ดูก่อนกิมมิละ เมื่อตถาคตปรินิพพานแล้ว พวกภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก