เมนู

อรรถกถาจัณฑาลสูตร


พึงทราบวินิจฉัยในจัณฑาลสูตรที่ 5 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า อุปาสกปฏิกิฏฺโฐ ได้แก่ เป็นอุบาสกชั้นต่ำ. บทว่า
โกตุหลมงฺคลิโก คือ เป็นผู้ประกอบด้วยอารมณ์ที่ได้เห็น ได้ฟัง ได้ลิ้ม
เป็นมงคล ได้แก่ ตื่นข่าว เพราะเป็นไปได้อย่างนี้ว่า สิ่งนี้จักมีได้ด้วยเหตุนี้
ดังนี้. บทว่า มงฺคลํ ปจฺเจติ โน กมฺมํ ได้แก่ มองดูแต่เรื่องมงคล
ไม่มองดูเรื่องกรรม. บทว่า อิโต จ พหิทฺธา ได้แก่ ภายนอกจากศาสนานี้.
บทว่า ปุพฺพการํ กโรติ ได้แก่ กระทำกุศลกิจมีทานเป็นต้นก่อน.
จบอรรถกถาจัณฑาลสูตรที่ 5

6. ปีติสูตร


ว่าด้วยฐานะที่ไม่มีแก่อริยสาวก


[176] ครั้งนั้น ท่านอนาถบิณฑิกคฤหบดี แวดล้อมด้วยอุบาสก
ประมาณ 500 คน เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าถึงที่ประทับ ถวายบังคมแล้ว
นั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสว่า ดูก่อน
คฤหบดี ท่านทั้งหลายได้บำรุงภิกษุสงฆ์ด้วยจีวร บิณฑบาต เสนาสนะและ
คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ท่านทั้งหลายไม่ควรทำความยินดีด้วยเหตุเพียงเท่านี้
ว่า เราได้บำรุงภิกษุสงฆ์ด้วยจีวร บิณฑบาต เสนาสนะและคิลานปัจจัยเภสัช-
บริขาร เพราะเหตุนั้นแหละ ท่านทั้งหลายควรสำเหนียกอย่างนี้ว่า พวกเราพึง

เข้าถึงปีติที่เกิดแต่วิเวกอยู่ตามกาลอันสมควร ด้วยอุบายเช่นไร ท่านทั้งหลาย
พึงสำเหนียกอย่างนี้แล.
เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสอย่างนี้แล้ว ท่านพระสารีบุตรได้กราบทูล
ว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ น่าอัศจรรย์ ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ไม่เคยมีมาแล้ว
ตามที่พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสพระดำรัสนี้ว่า ดูก่อนคฤหบดี ท่านทั้งหลาย
ได้บำรุงภิกษุสงฆ์ด้วยจีวร บิณฑบาต เสนาสนะและคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร
เพราะเหตุนั้นแหละ ท่านทั้งหลายควรสำเหนียกอย่างนี้ว่า พวกเราพึงเข้าถึงปีติ
ที่เกิดแต่วิเวกอยู่ตามกาลอันสมควร ด้วยอุบายเช่นไร ท่านทั้งหลายพึงสำเหนียก
อย่างนี้แล ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ สมัยใด อริยสาวกย่อมเข้าถึงปีติที่เกิดแต่
วิเวกอยู่ สมัยนั้น ฐานะ 5 ประการ ย่อมไม่มีแก่อริยสาวกนั้น คือ สมัยนั้น
ทุกข์ โทมนัสอันประกอบด้วยกาม 1 สุข โสมนัสอันประกอบด้วยกาม 1
ทุกข์ โทมนัสอันประกอบด้วยอกุศล 1 สุข โสมนัสอันประกอบด้วยอกุศล 1
ทุกข์ โทมนัสอันประกอบด้วยกุศล 1 ย่อมไม่มีแก่อริยสาวกนั้น ข้าแต่-
พระองค์ผู้เจริญ สมัยใด อริยสาวกย่อมเข้าถึงปีติที่เกิดแต่วิเวกอยู่ สมัยนั้น
ฐานะ 5 ประการนี้ ย่อมไม่มีแก่อริยสาวกนั้น.
พ. ดีละ ๆ สารีบุตร สมัยใด อริยสาวกย่อมเข้าถึงปีติที่เกิดแต่วิเวก
อยู่. . . ดูก่อนสารีบุตร สมัยใด อริยสาวกย่อมเข้าถึงปีติที่เกิดแต่วิเวกอยู่
สมัยนั้น ฐานะ 5 ประการนี้ ย่อมไม่มีแก่อริยสาวกนั้น.
จบปีติสูตรที่ 6

อรรถกถาปีติสูตร


พึงทราบวินิจฉัยในปีติสูตรที่ 6 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า กินฺติ มยํ ได้แก่ เราพึงเข้าถึง (ปวิเวกปีติ) ด้วยอุบายไร.
บทว่า ปวิเวกปีตึ ได้แก่ ปีติที่อาศัยปฐมฌานและทุติยฌานเกิดขึ้น. บทว่า
กามูปสญฺหิติ ได้แก่ ทุกข์อาศัยกาม คือ อาศัยกามสองอย่าง ปรารภกาม
สองอย่างเกิดขึ้น. บทว่า อกุสลูปสญฺหิตํ ความว่า เมื่อคิดว่าเราจักยิงเนื้อ
สุกรเป็นต้น ดังนี้ ยิงลูกศรพลาดไป ทุกขโทมนัสอาศัยอกุศลอย่างนี้ว่า เรา
ยิงพลาดไปเสียแล้ว ดังนี้ เกิดขึ้น ชื่อว่าประกอบด้วยอกุศล. เมื่อยิงไม่พลาด
ไปในฐานะเช่นนั้น สุขโสมนัสเกิดขึ้นว่า เรายิงดีแล้ว เราประหารดีแล้ว
ดังนี้ ชื่อว่า ประกอบด้วยอกุศล. แต่ทุกขโทมนัสที่เกิดขึ้นเพราะอุปกรณ์มี
ทานเป็นต้น ยังไม่พร้อม พึงทราบว่า ประกอบด้วยกุศล.
จบอรรถกถาปีติสูตรที่ 6

7. วณิชชสูตร


ว่าด้วยการค้าขายที่อุบาสกไม่ควรประกอบ


[177] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การค้าขาย 5 ประการนี้ อันอุบาสก
ไม่พึงกระทำ 5 ประการเป็นไฉน ? คือ การค้าขายศัสตรา 1 การค้าขายสัตว์ 1
การค้าขายเนื้อสัตว์ 1 การค้าขายน้ำเมา 1 การค้าขายยาพิษ 1 ดูก่อนภิกษุ-
ทั้งหลาย การค้าขาย 5 ประการนี้แล อันอุบาสกไม่พึงกระทำ.
จบวณิชชสูตรที่ 7