บริษัทหมู่ใหญ่แวดล้อมแล้ว นั่งแสดงธรรมอยู่ จึงได้เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระ-
ภาคเจ้าถึงที่ประทับ ถวายบังคมแล้วนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้วได้
กราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ท่านพระอุทายี ผู้อันคฤหัสถ์บริษัทหมู่ใหญ่
แวดล้อมแล้ว นั่งแสดงธรรมอยู่.
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนอานนท์ การแสดงธรรมแก่ผู้อื่น
ไม่ใช่ทำได้ง่าย ภิกษุเมื่อจะแสดงธรรมแก่ผู้อื่น พึงตั้งธรรม 5 ประการไว้
ภายใน แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น 5 ประการเป็นไฉน ? คือ ภิกษุพึงตั้งใจว่า
เราจักแสดงธรรมไปโดยลำดับ 1 เราจักแสดงอ้างเหตุผล 1 เราจัก
แสดงธรรมอาศัยความเอ็นดู 1 เราจักเป็นผู้ไม่เพ่งอามิสแสดงธรรม 1
เราจักไม่แสดงให้กระทบตนและผู้อื่น 1 แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น
ดูก่อนอานนท์ การแสดงธรรมแก่ผู้อื่นไม่ใช่ทำได้ง่าย ภิกษุเมื่อจะแสดงธรรม
แก่ผู้อื่น พึงตั้งธรรม 5 ประการนี้ไว้ในภายใน แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น.
จบอุทายิสูตรที่ 9

อรรถกถาอุทายิสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอุทายิสูตรที่ 9 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า อนุปุพฺพิกถํ กเถสฺสามิ ความว่า ยกลำดับแห่งเทศนา
อย่างนี้ว่า ศีลในลำดับทาน สวรรค์ในลำดับศีล หรือบทพระสูตร หรือบทคาถา
ใด ๆ หรือพึงตั้งจิตว่า เราจักกล่าวกถาสมควรแก่บทนั้น ๆ แล้วแสดงธรรม
แก่ผู้อื่น. บทว่า ปริยายทสฺสาวี ได้แก่ แสดงถึงเหตุนั้น ๆ แห่งเนื้อความ

นั้น ๆ. จริงอยู่ในสูตรนี้ท่านกล่าวเหตุว่าปริยาย. บทว่า อนุทฺทยตํ ปฏิจฺจ
ได้แก่ อาศัยความเอ็นดูว่า เราจักเปลื้องสัตว์ทั้งหลายผู้ถึงความยากลำบากมาก
จากความยากลำบาก. บทว่า น อามิสนฺตโร ได้แก่ ไม่เห็นแก่อามิส
อธิบายว่า ไม่หวังลาภคือปัจจัย 4 เพื่อตน. บทว่า อตฺตานญฺจ ปรญฺจ
อนุปหจฺจ ได้แก่ ไม่กระทบตนและผู้อื่นด้วยการกระทบคุณโดยยกตนข่มผู้อื่น.
จบอรรถกถาอุทายิสูตรที่ 9

10. ทุพพิโนทยสูตร

ว่าด้วยธรรมที่บรรเทาได้ยาก

[160] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 5 ประการนี้ เกิดขึ้นแล้ว
บรรเทาได้ยาก ธรรม 5 ประการเป็นไฉน ? คือ ราคะ 1 โทสะ 1
โมหะ 1 ปฏิภาณ 1 จิตคิดจะไป 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 5
ประการนี้ เกิดขึ้นแล้วบรรเทาได้ยาก.
จบทุพพิโนทยสูตรที่ 10
จบสัทธัมมวรรคที่ 1

อรรถกถาทุพพิโนทยสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในทุพพิโนทยสูตรที่ 10 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า ทุปฺปฏิวิโนทยา ความว่า ฐานะทั้งหลายใดย่อมมีเพื่อยังกิจ
มีการรื่นเริงเป็นต้นให้เกิดขึ้น เมื่อฐานะนั้น ๆ ยังไม่สิ้นสุดเป็นอันนำออก