อรรถกถาอารภสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอารภสูตรที่ 2 ดังต่อไปนี้:-
บทว่า อารภติ จ วิปฺปฏิสารี จ โหติ ความว่า ภิกษุพยายาม
ล่วงอาบัติและเป็นผู้เดือดร้อนเพราะการล่วงอาบัตินั้นเป็นเหตุ. บทว่า เจโต-
วิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตตฺตึ ได้แก่ อรหัตสมาธิ และอรหัตผลญาณ. บทว่า
นปฺปชานาติ ได้แก่ ไม่รู้เพราะยังไม่บรรลุ. บทว่า อารภติ น วิปฺปฏิสารี
โหติ ได้แก่ ต้องอาบัติแต่เป็นผู้ไม่เดือดร้อน เพราะออกจากอาบัติแล้ว.
บทว่า น อารภติ วิปฺปฏิสารี โหติ ได้แก่ ต้องอาบัติคราวเดียว แล้ว
ออกจากอาบัตินั้น ภายหลังไม่ต้องอีกก็จริง ถึงดังนั้นก็บรรเทาความเดือดร้อน
ไม่ได้. บทว่า น อารภติ น วิปฺปฏิสารี โหติ ได้แก่ ทั้งไม่ต้อง
อาบัติ ทั้งไม่เป็นผู้เดือดร้อน. บทว่า ตญฺจ เจโตวิมุตตึ ฯ เปฯ นิรุชฺฌ-
นฺติ ได้แก่ ยังไม่บรรลุพระอรหัต. ท่านกล่าวถึงพระขีณาสพโดยนัยที่ 5.
บทว่า อารภชา ได้แก่ ได้เกิดเพราะล่วงอาบัติ. บทว่า วิปฺปฏิ-
สารชา ได้แก่ เกิดจากความเดือดร้อน. บทว่า ปวฑฺฒนฺติ ได้แก่
อาสวะทั้งหลายพอกพูนเพราะเกิดบ่อย ๆ. บทว่า อาราภเช อาสเว ปหาย
ได้แก่ ละอาสวะทั้งหลายที่เกิดเพราะล่วงอาบัติ. ด้วยการแสดงอาบัติหรือ
ด้วยการออกจากอาบัติ. บทว่า ปฏิวิโนเทตฺวา ได้แก่ นำออกด้วยการ
พิจารณาถึงความเป็นผู้ดำรงอยู่ในความบริสุทธิ์. บทว่า จิตฺตํ ปญฺญญฺจ
ภาเวตุ ได้แก่ จงบำเพ็ญวิปัสสนาจิตและปัญญาอันสัมปยุตด้วยวิปัสสนาจิตนั่น.
บทที่เหลือพึงทราบโดยอุบายนี้.
จบอรรถกถาอารภสูตรที่ 2

3. สารันททสูตร

ว่าด้วยความปรากฏแห่งแก้วที่หาได้ยาก 5 ประการ

[143] สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ กูฏาคารศาลา
ป่ามหาวัน ใกล้เมืองเวสาลี ครั้งนั้นเวลาเช้า พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงนุ่งแล้ว
ทรงถือบาตรและจีวร เสด็จเข้าไปบิณฑบาต ณ เมืองเวสาลี สมัยนั้น
เจ้าลิจฉวีประมาณ 500 คน นั่งประชุมกันอยู่ที่สารันททเจดีย์ ได้มีการ
สนทนากันว่า ความปรากฏแห่งแก้ว 5 ประการ เป็นของหาได้ยากในโลก
แก้ว 5 ประการเป็นไฉน คือ ความปรากฏแห่งช้างแก้ว 1 ความปรากฏ
แห่งม้าแก้ว 1 ความปรากฏแห่งแก้วมณี 1 ความปรากฏแห่งนางแก้ว 1
ความปรากฏแห่งคฤหบดีแก้ว 1 ความปรากฏแห่งแก้ว 5 ประการนี้ เป็น
ของหาได้ยากในโลก ครั้งนั้น เจ้าลิจฉวีเหล่านั้นได้ส่งบุรุษไปคอยดักที่หนทาง
โดยสั่งว่า พ่อผู้เจริญ เมื่อท่านเห็นพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จมา พึงมาบอกแก่
พวกฉัน บุรุษนั้นได้เห็นพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จมาแต่ไกล จึงเข้าไปหา
เจ้าลิจฉวีเหล่านั้น แจ้งให้ทราบว่า พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธ-
เจ้าพระองค์นั้นกำลังเสด็จมา ขอท่านทั้งหลายจงทราบกาลที่ควร ณ บัดนี้.
ครั้งนั้น เจ้าลิจฉวีเหล่านั้น ได้พากันเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า
ถึงที่ประทับ ถวายบังคมแล้ว ได้ยืนอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้วได้
กราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ขอประทานพระวโรกาส ขอพระผู้มีพระ-
ภาคเจ้าทรงเอ็นดู เสด็จเข้าไปสู่สารันททเจดีย์เถิด พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรับ
โดยดุษณีภาพ ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าได้เสด็จเข้าไปยังสารันททเจดีย์
แล้วประทับนั่งบนอาสนะที่ตบแต่งไว้ ครั้นแล้วได้ตรัสถามเจ้าลิจฉวีเหล่านั้นว่า
ดูก่อนเจ้าลิจฉวีทั้งหลาย บัดนี้ ท่านทั้งหลายประชุมสนทนากันด้วยเรื่องอะไร