เมนู

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการ ก็ฉัน
นั้นเหมือนกัน เป็นผู้ฉันอาหารจุ ขวางที่ นั่งนอนมาก เป็นที่เต็มจำนวนนับ
ถึงความนับว่าเป็นภิกษุ ธรรม 5 ประการเป็นไฉน คือ ภิกษุในธรรม
วินัยนี้เป็นผู้ไม่อดทนต่อรูป 1 เป็นผู้ไม่อดทนต่อเสียง 1 เป็นผู้ไม่อดทน
ต่อกลิ่น 1 เป็นผู้ไม่อดทนต่อรส 1 เป็นผู้ไม่อดทนต่อโผฏฐัพพะ 1
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการนี้แล เป็นผู้
ฉันอาหารจุ ขวางที่ นั่งนอนมาก เป็นที่เต็มจำนวนนับ ถึงความนับว่าเป็นภิกษุ.
จบภัตตาหกสูตรที่ 8

อรรถกถาภัตตาทกสูตร


พึงทราบวินิจฉัยในภัตตาทกสูตรที่ 8 ดังต่อไปนี้:-
บทว่า ภตฺตาทโก ได้แก่ คอยแต่จะกิน อธิบายว่า กินจุ. บทว่า
โอกาสผรโณ ความว่า ชื่อว่า โอกาสผรณะ (ขวางที่) เพราะกินเนื้อที่เบียดช้าง
เชือกอื่นๆ. ชื่อว่า ลัณฑสาธนะ (ถ่ายไม่เป็นที่) เพราะเที่ยวถ่ายคูถเรี่ยราดใน
ที่นั้น ๆ. ชื่อว่า สลากัคคาหี (คอยรับคะแนน) เพราะรับคะแนนในเวลา
นับจำนวนว่า ช้างมีจำนวนเท่านี้. ชื่อว่า ปิฐมัททนะ (ย่ำตั่ง) เพราะเหยียบ
ย่ำเตียงตั่งเมื่อจะนั่งจะนอน. ชื่อว่า สลากัคคาหี (คอยรับคะแนน) เพราะรับ
คะแนนในเวลานับภิกษุ.
จบอรรถกถาภัตตาหกสูตรที่ 8

9. อักขมสูตร


ว่าด้วยลักษณะของช้างต้นและของภิกษุ


[139] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ช้างของพระราชาประกอบด้วยองค์ 5
ประการ ไม่ควรแก่พระราชา ไม่ควรเป็นช้างทรง ไม่ถึงการนับว่าเป็นพระ
ราชพาหนะ องค์ 5 ประการเป็นไฉน คือ ช้างของพระราชาเป็นสัตว์ไม่
อดทนต่อรูป 1 ไม่อดทนต่อเสียง 1 ไม่อดทนต่อกลิ่น 1 ไม่อดทนต่อ
รส 1 ไม่อดทนต่อโผฏฐัพพะ 1.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็ช้างของพระราชาเป็นสัตว์ไม่อดทนต่อรูปอย่าง
ไร คือ ช้างของพระราชาเข้าสู่สงครามแล้ว เห็นกองพลช้าง กองพลม้า
กองพลรถ หรือกองพลเดินเท้า ย่อมหยุดนิ่งสะทกสะท้าน ไม่สามารถเข้า
สนามรบ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ช้างของพระราชาเป็นสัตว์ไม่อดทนต่อรูปอย่าง
นี้แล ก็ช้างของพระราชาเป็นสัตว์ไม่อดทนต่อเสียงอย่างไร คือ ช้างของพระ
ราชาเข้าสู่สงครามแล้ว ได้ยินเสียงกองพลช้าง เสียงกองพลม้า เสียงกองพลรถ
เสียงกองพลเดินเท้า หรือเสียงกลอง บัณเฑาะว์ สังข์ มโหระทึกย่อมหยุดนิ่ง
สะทกสะท้าน ไม่สามารถเข้าสนามรบ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ช้างของพระราชา
เป็นสัตว์ไม่อดทนต่อเสียงอย่างนี้แล ก็ช้างของพระราชาเป็นสัตว์ไม่อดทนต่อ
กลิ่นอย่างไร คือ ช้างของพระราชาเข้าสู่สงครามแล้ว ได้กลิ่นมูตรและคูถ
แห่งช้างของพระราชา (ฝ่ายข้าศึก) ที่ใหญ่กว่า ซึ่งเข้าสนามรบทั้งหลาย ย่อม
หยุดนิ่ง สะทกสะท้าน ไม่สามารถเข้าสนามรบ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ช้างของ
พระราชาเป็นสัตว์ไม่อดทนต่อกลิ่นอย่างนี้แล ก็ช้างของพระราชาเป็นสัตว์ไม่
อดทนต่อรสอย่างไร คือ ช้างของพระราชาเข้าสู่สงครามแล้ว ไม่ได้กินอาหาร