เมนู

4. ยัสสทิสสูตร


ว่าด้วยองค์คุณของกษัตริย์และของภิกษุ


[134] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย พระราชาผู้กษัตริย์ได้มูรธาภิเษกแล้ว
ทรงประกอบด้วยองค์ 5 ประการ จะทรงประทับอยู่ ณ ทิศใด ๆ ก็เหมือนกับ
ประทับอยู่ ณ รัฐของพระองค์เอง องค์ 5 ประการเป็นไฉน คือ พระราชา
ผู้กษัตริย์ได้มูรธาภิเษกแล้วในโลกนี้ ทรงเป็นอุภโตสุชาติทั้งฝ่ายพระมารดา
ทั้งฝ่ายพระบิดา มีพระครรภ์เป็นที่ถือปฏิสนธิหมดจดดีตลอด 7 ชั่วบรรพบุรุษ
เป็นผู้อันใคร ๆ จะคัดค้านตำหนิ โดยอ้างถึงพระชาติไม่ได้ 1 ทรงเป็นผู้มั่งคั่ง
มีพระราชทรัพย์มาก มีพระราชโภคะมาก มีฉางและพระคลังบริบูรณ์ 1 ทรง
เป็นผู้มีกำลัง ประกอบด้วยจตุรงคินีเสนาผู้เชื่อฟังทำตามรับสั่ง 1 ทรงมี
ปริณายกเป็นบัณฑิต ฉลาด มีปัญญา สามารถ คิดเหตุการณ์ทั้งอดีต อนาคต
และปัจจุบัน 1 ธรรม 4 ประการนี้ของพระองค์ ย่อมยังพระยศให้แก่กล้า
พระองค์ทรงประกอบด้วยธรรมที่มีพระยศเป็นที่ 5 นี้ จะทรงประทับอยู่ ณ
ทิศใด ๆ ก็เหมือนกับประทับอยู่ ณ รัฐของพระองค์เอง ข้อนั้นเพราะเหตุใด
เพราะเหตุว่า ข้อนั้น ย่อมมี สำหรับพระราชาผู้ครองรัฐอย่างนั้น.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการ ก็ฉันนั้น
เหมือนกัน จะอยู่ ณ ทิศใด ๆ ก็เป็นผู้มีจิตหลุดพ้นแล้วเทียว ธรรม 5
ประการเป็นไฉน คือ ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นผู้มีศีล ฯลฯ สมาทานศึกษา
อยู่ในสิกขาบททั้งหลาย เหมือนพระราชาผู้กษัตริย์ได้มูรธาภิเษกแล้ว ทรง
สมบูรณ์ด้วยพระชาติฉะนั้น 1 เธอเป็นพหูสูต ฯลฯ แทงตลอดด้วยดีด้วยทิฏฐิ
เหมือนพระราชาผู้กษัตริย์ได้มูรธาภิเษกแล้ว ทรงมั่งคั่ง มีพระราชทรัพย์มาก

มีพระราชโภคะมาก มีฉางและพระคลังบริบูรณ์ฉะนั้น 1 เธอเป็นผู้ปรารภ
ความเพียร เพื่อละอกุศลธรรม เพื่อยังกุศลธรรมให้ถึงพร้อม เป็นผู้มีกำลัง
มีความบากบั่นมั่นคง ไม่ทอดธุระในกุศลธรรมทั้งหลาย เหมือนพระราชาผู้
กษัตริย์ได้มูรธาภิเษกแล้ว ทรงสมบูรณ์ด้วยกำลังฉะนั้น 1 เธอเป็นผู้มีปัญญา
คือ ประกอบด้วยปัญญาเครื่องหยั่งเห็นความเกิด และความดับ อันประเสริฐ
ชำแรกกิเลส ให้ถึงความสิ้นทุกข์โดยชอบ เหมือนพระราชาผู้กษัตริย์ได้มูรธา-
ภิเษกแล้ว ทรงสมบูรณ์ด้วยปริณายก ฉะนั้น 1 ธรรม 4 ประการนี้ของเธอ
ย่อมบ่มวิมุตติให้แก่กล้า เธอประกอบด้วยธรรมมีวิมุตติเป็นที่ 5 นี้ ย่อมอยู่
ณ ทิศใด ๆ ก็เป็นผู้มีจิตหลุดพ้นแล้วเทียว ข้อนั้นเพราะเหตุไร เพราะเหตุ
ว่าข้อนั้น ย่อมมีสำหรับภิกษุผู้มีจิตหลุดพ้นแล้วอย่างนั้น.
จบยัสสทิสสูตรที่ 4

อรรถกถายัสสทิสสูตร


พึงทราบวินิจฉัยในยัสสทิสสูตรที่ 4 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า อุภโต ได้แก่ จากทั้ง 2 ฝ่าย. บทว่า มาติโต จ
ปิติโต จ
ความว่า ก็พระราชาพระองค์ใดมีพระมารดาเป็นกษัตริย์ พระ-
มารดาของพระมารดาเป็นกษัตริย์ แม้พระมารดาของพระมารดานั้นก็มีพระ-
มารดาเป็นกษัตริย์ มีพระบิดาเป็นกษัตริย์ พระบิดาของพระบิดาเป็นกษัตริย์
แม้พระบิดาของพระบิดานั้น ก็มีพระบิดาเป็นกษัตริย์ พระราชาพระองค์นั้น
ชื่อว่ามีพระกำเนิดดีจากทั้ง 2 ฝ่าย คือทั้งฝ่ายพระมารดา ทั้งฝ่ายพระบิดา.
บทว่า สํสุทฺธคหณิโก ได้แก่ ประกอบด้วยพระครรภ์ของพระมารดา