3. ปฐมอุปัฏฐากสูตร

ว่าด้วยธรรมของภิกษุไข้ที่ทำให้พยาบาลและง่าย

[123] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไข้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการ
ย่อมเป็นผู้พยาบาลยาก ธรรม 5 ประการเป็นไฉน คือ ภิกษุไข้ย่อมไม่ทำ
ความสบาย 1 ไม่รู้จักประมาณในสิ่งสบาย 1 ไม่ฉันยา 1 ไม่บอกอาพาธที่
มีอยู่ตามความเป็นจริง แก่ผู้พยาบาลที่ปรารถนาประโยชน์ เช่นไม่บอกอาพาธ
ที่กำเริบว่ากำเริบ ไม่บอกอาพาธที่ทุเลาว่าทุเลา ไม่บอกอาพาธที่ทรงอยู่ว่า
ยังทรงอยู่ 1 ไม่อดทนต่อทุกขเวทนาที่เกิดมีในร่างกายอันกล้าแข็ง เผ็ดร้อน
ไม่เป็นที่พอใจสามารถปลิดชีพให้ดับสูญ 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไข้
ประกอบด้วยธรรม 5 ประการนี้แล ย่อมเป็นผู้พยาบาลยาก.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไข้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการ ย่อม
เป็นผู้พยาบาลง่าย ธรรม 5 ประการเป็นไฉน คือ ภิกษุไข้ย่อมทำความ
สบาย 1 รู้จักประมาณในสิ่งสบาย 1 ฉันยา 1 บอกอาพาธตามความเป็นจริงแก่
ผู้พยาบาลที่ปรารถนาประโยชน์ เช่นบอกอาพาธที่กำเริบว่ากำเริบ บอกอาพาธ
ที่ทุเลาว่าทุเลา บอกอาพาธที่ทรงอยู่ว่ายังทรงอยู่ 1 เป็นผู้อดทนต่อทุกขเวทนา
ที่เกิดมีในร่างกายอันกล้าแข็ง เผ็ดร้อน ไม่เป็นที่พอใจ สามารถปลิดชีพให้
ดับสูญ 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไข้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการนี้แล
ย่อมเป็นผู้พยาบาลง่าย.
จบปฐมอุปัฏฐานสูตรที่ 3

4. ทุติยอุปัฏฐากสูตร

ว่าด้วยธรรมของภิกษุผู้ควรและไม่ควรพยาบาลภิกษุไข้

[124] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้พยาบาลภิกษุไข้ประกอบด้วย
ธรรม 5 ประการ ไม่ควรเป็นผู้พยาบาลภิกษุไข้ ธรรม 5 ประการเป็นไฉน
คือ ภิกษุผู้พยาบาลเป็นผู้ไม่สามารถเพื่อจัดยา 1 ไม่ทราบสิ่งสบายและไม่สบาย
นำสิ่งไม่สบายเข้าไปให้ นำสิ่งสบายออกไป 1 เป็นผู้เพ่งอามิสพยาบาล
ไม่เป็นผู้มีเมตตาจิตพยาบาล 1 เป็นผู้มักรังเกียจเพื่อนำออกซึ่งอุจจาระ ปัสสาวะ
อาเจียน หรือน้ำลาย 1 ไม่สามารถจะชี้แจงภิกษุไข้ให้สมาทาน ให้อาจหาญ
ให้ร่าเริง ด้วยธรรมมีกถาโดยกาลอันสมควร 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุ
ผู้พยาบาลภิกษุไข้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการนี้แล ไม่ควรเป็นผู้พยาบาล
ภิกษุไข้.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้พยาบาลภิกษุไข้ประกอบด้วยธรรม 5
ประการ ควรเป็นผู้พยาบาลภิกษุไข้ ธรรม 5 ประการเป็นไฉน คือ ภิกษุ
ผู้พยาบาลย่อมเป็นผู้สามารถเพื่อจัดยา 1 ทราบสิ่งสบายและไม่สบาย นำสิ่ง
ไม่สบายออกไป นำสิ่งสบายเข้ามาให้ 1 เป็นผู้มีเมตตาจิตพยาบาล ไม่เป็น
ผู้เพ่งอามิสพยาบาล 1 ไม่รังเกียจเพื่อนำออกซึ่งอุจจาระ ปัสสาวะ อาเจียน
หรือน้ำลาย 1 เป็นผู้สามารถเพื่อชี้แจงภิกษุไข้ให้สมาทาน ให้อาจหาญ ให้ร่าเริง
ด้วยธรรมมีกถาโดยกาลอันสมควร 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้พยาบาล
ภิกษุไข้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการนี้แล ควรเป็นผู้พยาบาลภิกษุไข้.
จบทุติยอุปัฏฐากสูตรที่ 4