กระทำด้วยวิรยะในกุศลธรรม กระทำด้วยปัญญาในกุศลธรรม เมื่อนั้น เราก็
ย่อมวางใจในเธอได้ว่า บัดนี้ ภิกษุมีความสามารถรักษาตนเองได้แล้ว ไม่ควร
ประมาท.
จบกามสูตรที่ 7

อรรถกถากามสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในกามสูตรที่ 7 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า กาเมสุ จลฬิตา ได้แก่ สยบยินดียิ่ง ในวัตถุกามและ
กิเลสกาม. บทว่า อสิตพฺยาภงฺคึ ได้แก่ เคียวเกี่ยวหญ้าเละคานหาบหญ้า.
บทว่า กุลปุตฺโต ได้แก่ กุลบุตรผู้มีมารยาท. บทว่า โอหาย แปลว่า
ละแล้ว. บทว่า อลํ วจนาย ได้แก่ ควรพูด. บทว่า ลพฺภา ได้แก่
ได้ง่าย คือ อาจได้. บทว่า หีนา กามา ได้แก่ กามของสัตว์มีตระกูลต่ำ 5.
บทว่า มชฺฌิมา กามา ได้แก่ กามของสัตว์ชั้นกลาง. บทว่า ปณีตา กามา
ได้แก่ กามของพระราชาและมหาอำมาตย์ของพระราชา. บทว่า กามาเตฺวว
สํขฺยํ คจฺฉนฺติ ความว่า ก็นับได้ว่ากามทั้งนั้น เพราะอำนาจความใคร่ และ
เพราะอำนาจอารมณ์ที่พึงใคร่.
บทว่า วุฑฺโฒ โหติ แปลว่า เบ่นคนแก่. บทว่า อลํ อญฺโญ
คือ มีปัญญาสมควรแล้ว. บทว่า อตฺตคุตฺโต ได้แก่ คุ้มครองรักษาด้วย
ตนเองได้ หรือสามารถคุ้มครองรักษาตนได้. บทว่า นาลํ ปมาทาย
แปลว่า ไม่ควรประมาท. บทว่า สทฺธาย อกตํ โหติ ความว่า กิจใดที่
ควรทำในกุศลธรรมทั้งหลายด้วยศรัทธา กิจนั้นยังไม่ได้ทำ. แม้ในบทที่เหลือ

ก็นัยนี้เหมือนกัน. ด้วยบทว่า อนเปกฺโข ปนาหํ ภิกฺขเว ตสฺมึ โหติ
พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงว่า เราวางใจในบุคคลนั้นผู้กระทำกิจที่ควรกระทำ
ด้วยศรัทธาเป็นต้นอย่างนี้แล้วตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล. ในสูตรนี้ตรัสโสดา-
ปัตติมรรค.
จบอรรถกถากามสูตรที่ 7

8. จวนสูตร

ว่าด้วยธรรมที่ทำให้มั่นคงและไม่มั่นคงในศาสนา

[8] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการ
ย่อมเคลื่อน ไม่ตั้งมั่นในพระสัทธรรม ธรรม 5 ประการเป็นไฉน คือ
ภิกษุผู้ไม่มีศรัทธาย่อมเคลื่อน ไม่ตั้งมั่นในพระสัทธรรม ภิกษุผู้ไม่มีหิริ. . .
ภิกษุผู้ไม่มีโอตตัปปะ. . . ภิกษุผู้เกียจคร้าน. . . ภิกษุผู้มีปัญญาทราม ย่อม
เคลื่อน ไม่ตั้งมั่นในพระสัทธรรม ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วย
ธรรม 5 ประการนี้แล ย่อมเคลื่อน ไม่ตั้งมั่นในพระสัทธรรม.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 5 ประการ ย่อม
ไม่เคลื่อน ย่อมตั้งมั่นในพระสัทธรรม ธรรม 5 ประการเป็นไฉน คือ
ภิกษุผู้มีศรัทธา ย่อมไม่เคลื่อน ย่อมตั้งมั่นในพระสัทธรรม ภิกษุผู้มีหิริ. . .
ภิกษุผู้มีโอตตัปปะ. . . ภิกษุผู้ปรารภความเพียร. . . ภิกษุผู้มีปัญญา ย่อม
ไม่เคลื่อน ย่อมตั้งมั่นในพระสัทธรรม ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบ
ด้วยธรรม 5 ประการนี้แล ย่อมไม่เคลื่อน ย่อมตั้งมั่นในพระสัทธรรม.
จบจวนสูตรที่ 8