ทรงแสดงความที่มีจิตคิดประทุษร้ายนั้นมีโทษมากกว่า จึงตรัสคำว่า สตํ
สหสฺสานํ เป็นอาทิ. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า สตํ สหสฺสานํ ได้แก่
สิ้นแสน โดยการนับตามนิรัพพุทะ. บทว่า ฉตฺตึสติ ได้แก่ อีกสามสิบหก
นิรัพุพุทะ. บทว่า ปญฺจ จ คือห้าอัพพุทโดยการนับตามอัพพุทะ. บทว่า
ยมริยํ ครหิ ความว่า บุคคลเมื่อติเตียนพระอริยะทั้งหลาย ย่อมเข้าถึงนรกใด
ในนรกนั้น ประมาณอายุมีเท่านี้ .
จบอรรถกถาปฐมขตสูตรที่ 3

4. ทุติยขตสูตร

ว่าด้วยพาลและบัณฑิต

[4] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้ปฏิบัติผิดในสถาน 4 เป็นคนพาล
ฯลฯ และได้สิ่งอันไม่เป็นบุญมากด้วย ในสถาน 4 คืออะไร คือ ในมารดา
ในบิดา ให้พระตถาคต ในสาวกของพระตถาคต บุคคลปฏิบัติผิดในสถาน 4
นี้แล เป็นคนพาล ฯลฯ และได้สิ่งอันไม่เป็นบุญมากด้วย
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้ปฏิบัติชอบในสถาน 4 เป็นบัณฑิต ฯลฯ และ
ได้บุญมากด้วย ในสถาน คืออะไร คือ ในมารดา ในบิดา ในพระตถาคต
ในสาวกของพระตถาคต บุคคลปฏิบัติชอบในสถาน 4 นี้แล เป็นบัณฑิต ฯลฯ
และได้บุญมากด้วย

(นิคมคาถา)
คนใดปฏิบัติผิด ในมารดา และใน
บิดา ในพระตถาคตสัมพุทธเจ้า และใน
สาวกของพระตถาคต คนเช่นนั้น ย่อมได้
สิ่งอันไม่เป็นบุญมาก เพราะความ
ประพฤติไม่เป็นธรรมในมารดาบิดาเป็นต้น
นั้น ในโลกนี้ บัณฑิตทั้งหลายก็ติเตียนเขา
เขาตายไปแล้วยังไปอบายด้วย.
คนใดปฏิบัติชอบ ในมารดา ในบิดา
ในพระตถาคตสัมพุทธเจ้า และในสาวก
ของพระตถาคต คนเช่นนั้นย่อมได้บุญ
มากแท้ เพราะความประพฤติเป็นธรรมใน
มารดาบิดาเป็นต้นนั้น ในโลกนี้ บัณฑิต
ทั้งหลายก็สรรเสริญเขา เขาละโลกนี้แล้ว
ยังบันเทิงในสวรรค์.
จบทุติยขตสูตรที่ 4

อรรถกถาทุติยขตสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในทุติยขตสูตรที่ 4 ดังต่อไปนี้ :-
ในบทว่า มาตริ ปิตริ จ เป็นอาทิ นายมิตตวินทุกะ ชื่อว่าปฏิบัติผิด
ในมารดา. พระเจ้าอชาตศัตรู ชื่อว่าปฏิบัติผิดในบิดา. เทวทัต ชื่อว่าปฏิบัติ
ผิดในพระตถาคต. โกกาลิกะ ชื่อว่าปฏิบัติผิดในพระสาวกของพระตถาคต.
บทว่า พหุญฺจ แปลว่า มาก. บทว่า ปสวติ แปลว่า ย่อมได้. บทว่า
ตาย ความว่า ด้วยความพระพฤติอธรรมกล่าวคือความปฏิบัติผิดนั้น. บทว่า
เปจฺจ คือไปจากโลกนี้. บทว่า อปายญฺจ คจฺฉติ คือเขาจะต้องบังเกิดใน
นรกเป็นต้นแห่งใดแห่งหนึ่ง. ส่วนในสุกกปักข์ (ธรรมฝ่ายดี) ก็นัยนี้เหมือนกัน.
จบอรรถกถาทุติยขตสูตรที่ 4

5. อนุโสตสูตร

ว่าด้วยบุคคล 4 ปรากฏในโลก

[5] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล 4 นี้มีปรากฏอยู่ในโลก บุคคล 4
คือใคร คือบุคคลไปตามกระแส 1 บุคคลไปทวนกระแส 1 บุคคลตั้งตัว
ได้แล้ว (ไม่ตามและไม่ทวนกระแส) 1 บุคคลข้ามถึงฝั่งขึ้นอยู่บนบกเป็น
พราหมณ์ 1
บุคคลไปตามกระแส เป็นอย่างไร ? บุคคลบางคนในโลกนี้เสพกาม
ด้วย ทำบาปกรรมด้วย นี้เรียกว่า บุคคลไปตามกระแส.