3. อุคฆฏิตัญญุสูตร

ว่าด้วยบุคคล 4 จำพวก

[133] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล 4 จำพวกนี้มีปรากฏอยู่ในโลก
4 จำพวกเป็นไฉน คือ
อุคฆปฏิตัญญูบุคคล
วิปจิตัญญูบุคคล
เนยยบุคคล
ปทปรมบุคคล
นี้แล บุคคล 4 จำพวก มีปรากฏอยู่ในโลก.
จบอุคฆฏิตัญญุสูตรที่ 3

อรรถกถาอุคฆฏิตัญญุสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอุคฆฏิตัญญุสูตรที่ 3 ดังต่อไปนี้ :-
พึงทราบความต่างกันแห่งบุคคลแม้ 4 จำพวก ด้วยสูตรนี้ ดังนี้
อุคฆฎิตัญญูบุคคลเป็นไฉน ? บุคคลตรัสรู้ธรรมขณะที่ท่านยกหัวข้อขึ้นแสดง
เรียกว่า อุคฆฏิตัญญูบุคคล. วิปจิตัญญูบุคคลเป็นไฉน ? บุคคลตรัสรู้ธรรม
ต่อเมื่อท่านแจกแจงความโดยพิสดาร เรียกว่า วิปจิตัญญูบุคคล. เนยยบุคคล
เป็นไฉน ? บุคคลต้องเรียน ต้องสอบถาม ต้องใส่ใจโดยแยบคาย ต้องคบหา
อยู่ใกล้กัลยาณมิตร จึงตรัสรู้ธรรมตามลำดับขั้นตอน เรียกว่า เนยยบุคคล.
ปทปรมบุคคลเป็นไฉน ? บุคคลฟังมากก็ดี พูดมากก็ดี ทรงจำมากก็ดี
สอนมากก็ดี ยังไม่ตรัสรู้ธรรมในชาตินั้น เรียกว่า ปทปรมบุคคล.
จบอรรถกถาอุคฆฏิตัญญุสูตรที่ 3

4. อุฏฐานสูตร

ว่าด้วยบุคคล 4 จำพวก

[134] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล 4 จำพวกนี้มีปรากฏอยู่ในโลก
4 จำพวกเป็นไฉน คือ
อุฏฺฐานผลุปชีวี น กมฺมผลุปชีวี บุคคลจำพวกหนึ่งดำรงชีพอยู่ด้วย
ผลของความหมั่น มิใช่ดำรงชีพอยู่
ด้วยผลของกรรม
กมฺมผลุปชีวี น อุฏฺฐานผลุปชีวี บุคคลจำพวกหนึ่งดำรงชีพอยู่ด้วยผล
ของกรรม มิใช่ดำรงชีพอยู่ด้วยผล
ของความหมั่น
อุฏฺฐานผลุปชีวี เจว กมฺมผลุปชีวี จ บุคคลจำพวกหนึ่งดำรงชีพอยู่ด้วยผล
ของความหมั่นบ้าง ด้วยผลของ
กรรมบ้าง
เนว อุฏฺฐานผลุปชีวี น กมฺมผลุปชีวี บุคคลจำพวกหนึ่งดำรงชีพอยู่ด้วยผล
ของความหมั่นก็มิใช่ ด้วยผลของ
กรรมก็มิใช่.
นี้แล บุคคล 4 จำพวก มีปรากฏอยู่ในโลก.
จบอุฏฐานสูตรที่ 4