เกสีวรรควรรณนาที่ 2

อรรถกถาเกสีสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในเกสีสูตรที่ 1 แห่งวรรคที่ 2 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า เกสี เป็นชื่อของนายสารถีผู้ฝึกม้า. ชื่อว่า สารถีผู้ฝึกม้า
เพราะทำม้าที่ควรฝึกให้เข้าใจจึงฝึก. ในบทว่า สณฺเหนปิ ทเมติ เป็นต้น
นายสารถีทำสักการะพอสมควรแก่ม้านั้น คือ ให้กินโภชนะอย่างดี ให้ดื่มน้ำ
อร่อย พูดด้วยถ้อยคำนิ่มนวลแล้วจึงฝึก ชื่อว่าฝึกด้วยวิธีละมุนละม่อม. เมื่อ
ฝึกด้วยผูกเข่าผูกปากเป็นต้น และแทงด้วยปฏัก เฆี่ยนด้วยแส้ พูดคำหยาบ
ชื่อว่าฝึกด้วยวิธีรุนแรง. ต้องทำทั้งสองวิธีนั้น ตามกาลอันควร ชื่อว่าฝึกทั้ง
วิธีละมุนละม่อมทั้งวิธีรุนแรง.
จบอรรกถาเกสีสูตรที่ 1

2. ชวสูตร

ว่าด้วยสมบัติ 4 ของม้าอาชาไนยกับของภิกษุสงฆ์

[102] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ม้าอาชาไนยตัวเจริญของพระราชา
ประกอบด้วยองค์ 4 ประการ ย่อมเป็นม้าควรแก่พระราชา เป็นม้าต้น ย่อม
ถึงการนับว่าเป็นราชพาหนะ องค์ 4 ประการเป็นไฉน คือ ชื่อตรงประการ 1
ว่องไวประการ 1 อดทนประการ 1 สงบเสงี่ยมประการ 1 ดูก่อนภิกษุ
ทั้งหลาย ม้าอาชาไนยตัวเจริญของพระราชาประกอบด้วยองค์ 4ํ ประการนี้แล