ตติยปัณณาสก์

วลาหกวรรคที่ 1

10. ปฐมวลาหกสูตร

ว่าด้วยบุคคลเปรียบด้วยวลาหก 4

[101] สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้า ประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน
อารามของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี ใกล้พระนครสาวัตถี ณ ที่นั้นแล พระ-
ผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสเรียกภิกษุทั้งหลายว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเหล่านั้น
ทูลรับดำรัสพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสพระพุทธพจน์
นี้ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วลาหก (คือเมฆฝน) 4 ประเภทนี้ วลาหก 4
ประเภทคืออะไร คือ
คชฺชิตา โน วสฺสิตา วลาหกคำราม แต่ไม่ตก
วสฺสิตา โน คชฺชิตา วลาหกตก แต่ไม่คำราม
เนว คชฺชิตา โน วสฺสิตา วลาหกไม่คำราม ไม่ตก
คชฺชิตา จ วสฺสิตา จ วลาหกทั้งคำราม ทั้งตก
นี้แล วลาหก 4 ประเภท
ฉันเดียวกันนั่นแล ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเปรียบด้วยวลาหก 4 จำพวก
นี้มีปรากฏอยู่ในโลก บุคคลเปรียบด้วยวลาหก 4 จำพวก คืออะไร คือ
บุคคลดุจวลาหกคำราม แต่ไม่ตก 1 บุคคลดุจวลาหกตก แต่ไม่คำราม 1
บุคคลดุจวลาหกไม่คำราม ไม่ตก 1 บุคคลดุจวลาหกทั้งคำรามทั้งตก 1

ก็บุคคลดุจวลาหกคำราม แต่ไม่ตกเป็นอย่างไร ? บุคคลบางคนใน
โลกนี้เป็นคนชอบพูด แต่ไม่ทำ อย่างนี้แล บุคคลดุจวลาหกคำราม แต่ไม่ตก
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วลาหกคำราม แต่ไม่ตกนั้นฉันใด เรากล่าวบุคคลนี้ว่ามี
อุปมาฉันนั้น
บุคคลดุจวลาหกตก แต่ไม่คำราม เป็นอย่างไร ? บุคคลบางคนใน
โลกนี้เป็นคนชอบทำ ไม่ชอบพูด อย่างนี้แล บุคคลดุจวลาหก แต่ไม่คำราม
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วลาหกตก แต่ไม่คำราม นั้นฉันใด เรากล่าวบุคคลนี้ว่ามี
อุปนาฉันนั้น
บุคคลดุจวลาหกไม่คำราม ไม่ตก เป็นอย่างไร ? บุคคลบางตนใน
โลกนี้เป็นคนไม่พูด ไม่ทำเสียเลย อย่างนี้แล บุคคลดุจวลาหกไม่คำราม
ไม่ตก ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วลาหกไม่คำราม ไม่ตก นั้นฉันใด เรากล่าวบุคคล
นี้ว่า มีอุปมาฉันนั้น
บุคคลดุจวลาหกทั้งคำรามทั้งตก เป็นอย่างไร ? บุคคลบางคนใน
โลกนี้เป็นคนชอบพูดด้วยชอบทำด้วย อย่างนี้แล บุคคลดุจวลาหกทั้งคำราม
ทั้งตก ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วลาหกคำรามด้วย ตกด้วยนั้นฉันใด เรากล่าว
บุคคลนี้ว่ามีอุปมาฉันนั้น
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นี้แล บุคคลเปรียบด้วยวลาหก 4 จำพวก มี
ปรากฏอยู่ในโลก.
จบปฐมวลาหกสูตรที่ 1

ตติยปัณณาสก์

วลาหกวรรควรรณนาที่ 1

อรรถกถาปฐมวลาหกสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในปฐมวลาหกสูตรที่ 1 แห่งตติยปัณณาสก์ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า วลาหกา คือ เมฆ. บทว่า ภาสิตา โหติ โน กตฺตา
ความว่า บุคุคลบางคนพูดอย่างเดียวว่า เราจักทำสิ่งนี้ ๆ แต่ไม่ทำ. บทว่า
กตฺตา โหติ โน ภาสิตา ความว่า บุคคลบางคนไม่พูด แต่ทำด้วยคิดว่า
ควรที่เราจะทำสิ่งนี้ ๆ ดังนี้. พึงทราบเนื้อความในบททั้งปวงอย่างนี้
จบอรรถกถาปฐมวลาหกสูตรที่ 1

2. ทุติยวลาหกสูตร

ว่าด้วยบุคคล 4 จำพวก

[102] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วลาหก 4 ประเภทนี้ ฯลฯ คือ
คชฺชิตา โน วสฺสิตา วลาหกคำราม แต่ไม่ตก
วสฺสิตา โน คชฺชิตา วลาหกตก แต่ไม่คำราม
เนว คชฺชิตา โน วสฺสิตา วลาหกไม่คำราม ไม่ตก
คชฺชิตา จ วสฺสิตา จ วลาหกทั้งคำราม ทั้งไม่ตก
นี้แล วลาหก 4 ประเภท