เมนู

จักรวรรควรรณนาที่ 4



อรรถกถาจักกสูตร


พึงทราบวินิจฉัยในจักกสูตรที่ 1 แห่งวรรคที่ 4 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า จกฺกานิ คือ สมบัติ. บทว่า จตุจกฺกํ วตฺตติ ความว่า
จักรคือสมบัติ 4 ย่อมหมุนสืบต่อกัน ไป. บริษัท 4 ย่อมปรากฏพร้อมในถิ่นใด
ความอยู่ในถิ่นอันสมควรเห็นปานนั้น ชื่อว่า ปฏิรูปเทสวาสะ ความอยู่ใน
ถิ่นที่เหมาะ. ความพึ่งพิงคบหาสัตบุรุษมีพระพุทธเจ้าเป็นต้น ชื่อว่า สัปปุริสู-
ปัสสยะ
ความพึ่งพิงสัตบุรุษ. การตั้งตนไว้ชอบ คือ ถ้าเป็นคนประกอบ
ด้วยความไม่มีสัทธาเป็นต้นมาก่อน การละความไม่มีสัทธาเหล่านั้นเสียแล้ว
ตั้งอยู่ในสัทธาเป็นต้น ชื่อว่า อัตตสัมมาปณิธิ ความตั้งคนไว้ชอบ. ความ
เป็นผู้มีกุศลอันสั่งสมไว้ในกาลก่อน ชื่อว่า ปุพฺเพ จ กตปฺญฺญตา ความเป็น
ผู้ทำบุญมาก่อน. ข้อนี้แหละถือเอาเป็นประมาณในจักร 4 นี้. เพราะว่า กุศล-
กรรมเท่านั้นอัน คนใดด้วยจิตที่สัมปยุตด้วยญาณอันใด กุศลจิตนั้น แหละย่อม
นำคนนั้นเข้าไปอยู่ในถิ่นที่เหมาะ ให้เขาคบหาสัตบุรุษ. ก็บุคคลนั้น ชื่อว่าตั้ง
คนไว้ชอบด้วยอาการอย่างนี้. บทว่า ปุญฺญกโต แปลว่า ได้ทำบุญไว้แล้ว.
บทว่า สุขญฺเจตํ อธิวตฺตติ ความว่า และความสุข ย่อมพรั่งพรู คือ แผ่
ลงมาสู่บุคคลนั้นดังนี้.
อรรถกถาจักรสูตรที่ 1

2. สังคหสูตร


ว่าด้วยสังคหวัตถุ 4 ประการ


[32] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สังคหวัตถุ (ธรรมเป็นเครื่องสงเคราะห์)
4 ประการนี้ สังคหวัตถุ 4 ประการ คืออะไร คือ ทาน (การให้ปัน) 1
เปยยวัชชะ (เจรจาไพเราะ) 1 อัตถจริยา (บำเพ็ญประโยชน์ต่อกัน ) 1
สมานัตตตา (ความวางตนสม่ำเสมอ) 1 นี้แล ภิกษุทั้งหลาย สังคหวัตถุ 4
ประการ.
การให้ปัน 1 เจรจาไพเราะ 1
บำเพ็ญประโยชน์ 1 ความวางตนสม่ำเสมอ
ในธรรมนั้น ๆ ตามควร 1 เหล่านี้แลเป็น
ธรรมเครื่องสงเคราะห์ในโลก เหมือนสลัก
(ที่หัวเพลา) คุมรลที่แล่นไปอยู่ฉะนั้น ถ้า
ธรรมเครื่องสงเคราะห์เหล่านี้ไม่มีไซร้
มารดาหรือบิดาก็จะไม่พึงได้รับความ
นับถือหรือบูชา เพราะเหตุบุตร ก็เพราะ
เหตุที่บัณฑิตทั้งหลายยังเหลียวแลธรรม-
เครื่องสงเคราะห์เหล่านี้อยู่ เพราะเหตุนั้น
บัณฑิตเหล่านั้น จึงได้ถึงความเป็นใหญ่
และเป็นที่น่าสรรเสริญ.

จบสังคหสูตรที่ 2