พฺรหฺมุนา ยาจิโต สนฺโต, โกณาคมนนายโก;

วตฺติ จกฺกํ มหาวีโร, มิคทาเย นรุตฺตโมฯ

[22]

ภิยฺยโส อุตฺตโร นาม, อเหสุํ อคฺคสาวกา;

โสตฺถิโช นามุปฏฺฐาโก, โกณาคมนสฺส สตฺถุโนฯ

[23]

สมุทฺทา อุตฺตรา เจว, อเหสุํ อคฺคสาวิกา;

โพธิ ตสฺส ภควโต, อุทุมฺพโรติ ปวุจฺจติฯ

[24]

อุคฺโค จ โสมเทโว จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐกา;

สีวลา เจว สามา จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐิกาฯ

[25]

อุจฺจตฺตเนน โส พุทฺโธ, ติํสหตฺถสมุคฺคโต;

อุกฺกามุเข ยถา กมฺพุ, เอวํ รํสีหิ มณฺฑิโตฯ

[26]

ติํสวสฺสสหสฺสานิ, อายุ พุทฺธสฺส ตาวเท;

ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ

[27]

ธมฺมเจติํ สมุสฺเสตฺวา, ธมฺมทุสฺสวิภูสิตํ;

ธมฺมปุปฺผคุฬํ กตฺวา, นิพฺพุโต โส สสาวโกฯ

[28]

มหาวิลาโส ตสฺส ชโน, สิริธมฺมปฺปกาสโน;

สพฺพํ ตมนฺตรหิตํ, นนุ ริตฺตา สพฺพสงฺขาราฯ

[29]

โกณาคมโน สมฺพุทฺโธ, ปพฺพตารามมฺหิ นิพฺพุโต;

ธาตุวิตฺถาริกํ อาสิ, เตสุ เตสุ ปเทสโตติฯ

โกณาคมนสฺส ภควโต วํโส เตวีสติโมฯ

26. กสฺสปพุทฺธวํโส

[1]

โกณาคมนสฺส อปเรน, สมฺพุทฺโธ ทฺวิปทุตฺตโม;

กสฺสโป นาม โคตฺเตน, ธมฺมราชา ปภงฺกโรฯ

[2]

สญฺฉฑฺฑิตํ กุลมูลํ, พหฺวนฺนปานโภชนํ;

ทตฺวาน ยาจเก ทานํ, ปูรยิตฺวาน มานสํ;

อุสโภว อาฬกํ เภตฺวา, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํฯ

[3]

ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตนฺเต, กสฺสเป โลกนายเก;

วีสโกฏิสหสฺสานํ, ปฐมาภิสมโย อหุฯ

[4]

จตุมาสํ ยทา พุทฺโธ, โลเก จรติ จาริกํ;

ทสโกฏิสหสฺสานํ, ทุติยาภิสมโย อหุฯ

[5]

ยมกํ วิกุพฺพนํ กตฺวา, ญาณธาตุํ ปกิตฺตยิ;

ปญฺจโกฏิสหสฺสานํ, ตติยาภิสมโย อหุฯ

[6]

สุธมฺมา เทวปุเร รมฺเม, ตตฺถ ธมฺมํ ปกิตฺตยิ;

ตีณิโกฏิสหสฺสานํ, เทวานํ โพธยี ชิโนฯ

[7]

นรเทวสฺส ยกฺขสฺส, อปเร ธมฺมเทสเน;

เอเตสานํ อภิสมยา, คณนาโต อสงฺขิยาฯ

[8]

ตสฺสาปิ เทวเทวสฺส, เอโก อาสิ สมาคโม;

ขีณาสวานํ วิมลานํ, สนฺตจิตฺตาน ตาทินํฯ

[9]

วีสภิกฺขุสหสฺสานํ, ตทา อาสิ สมาคโม;

อติกฺกนฺตภวนฺตานํ, หิริสีเลน ตาทินํฯ

[10]

อหํ ตทา มาณวโก, โชติปาโลติ วิสฺสุโต;

อชฺฌายโก มนฺตธโร, ติณฺณํ เวทาน ปารคูฯ

[11]

ลกฺขเณ อิติหาเส จ, สธมฺเม ปารมิํ คโต;

ภูมนฺตลิกฺขกุสโล, กตวิชฺโช อนาวโยฯ

[12]

กสฺสปสฺส ภควโต, ฆฏิกาโร นามุปฏฺฐาโก;

สคารโว สปฺปติสฺโส, นิพฺพุโต ตติเย ผเลฯ

[13]

อาทาย มํ ฆฏีกาโร, อุปคญฺฉิ กสฺสปํ ชินํ;

ตสฺส ธมฺมํ สุณิตฺวาน, ปพฺพชิํ ตสฺส สนฺติเกฯ

[14]

อารทฺธวีริโย หุตฺวา, วตฺตาวตฺเตสุ โกวิโท;

น กฺวจิ ปริหายามิ, ปูเรสิํ ชินสาสนํฯ

[15]

ยาวตา พุทฺธภณิตํ, นวงฺคํ ชินสาสนํ;

สพฺพํ ปริยาปุณิตฺวาน, โสภยิํ ชินสาสนํฯ

[16]

มม อจฺฉริยํ ทิสฺวา, โสปิ พุทฺโธ วิยากริ;

‘‘อิมมฺหิ ภทฺทเก กปฺเป, อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติฯ

[17]

‘‘อหุ กปิลวฺหยา รมฺมา, นิกฺขมิตฺวา ตถาคโต;

ปธานํ ปทหิตฺวาน, กตฺวา ทุกฺกรการิกํฯ

[18]

‘‘อชปาลรุกฺขมูเล, นิสีทิตฺวา ตถาคโต;

ตตฺถ ปายาสํ ปคฺคยฺห, เนรญฺชรมุเปหิติฯ

[19]

‘‘เนรญฺชราย ตีรมฺหิ, ปายาสํ ปริภุญฺชิย;

ปฏิยตฺตวรมคฺเคน, โพธิมูลมุเปหิติฯ

[20]

‘‘ตโต ปทกฺขิณํ กตฺวา, โพธิมณฺฑํ อนุตฺตโร;

อปราชิตฏฺฐานมฺหิ [อปราชิตนิสภฏฺฐาเน (ก.)], โพธิปลฺลงฺกมุตฺตเม;

ปลฺลงฺเกน นิสีทิตฺวา, พุชฺฌิสฺสติ มหายโสฯ

[21]

‘‘อิมสฺส ชนิกา มาตา, มายา นาม ภวิสฺสติ;

ปิตา สุทฺโธทโน นาม, อยํ เหสฺสติ โคตโมฯ

[22]

‘‘อนาสวา วีตราคา, สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;

โกลิโต อุปติสฺโส จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวกา;

อานนฺโท นามุปฏฺฐาโก, อุปฏฺฐิสฺสติมํ ชินํฯ

[23]

‘‘เขมา อุปฺปลวณฺณา จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวิกา;

อนาสวา สนฺตจิตฺตา, วีตราคา สมาหิตา;

โพธิ ตสฺส ภควโต, อสฺสตฺโถติ ปวุจฺจติฯ

[24]

‘‘จิตฺโต หตฺถาฬวโก จ, อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺฐกา;

นนฺทมาตา จ อุตฺตรา, อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺฐิกา’’ฯ

[25]

อิทํ สุตฺวาน วจนํ, อสฺสมสฺส มเหสิโน;

อาโมทิตา นรมรู, พุทฺธพีชํ กิร อยํฯ

[26]

อุกฺกุฏฺฐิสทฺทา ปวตฺตนฺติ, อปฺโผเฏนฺติ หสนฺติ จ;

กตญฺชลี นมสฺสนฺติ, ทสสหสฺสี สเทวกาฯ

[27]

‘‘ยทิมสฺส โลกนาถสฺส, วิรชฺฌิสฺสาม สาสนํ;

อนาคตมฺหิ อทฺธาเน, เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํฯ

[28]

‘‘ยถา มนุสฺสา นทิํ ตรนฺตา, ปฏิติตฺถํ วิรชฺฌิย;

เหฏฺฐา ติตฺเถ คเหตฺวาน, อุตฺตรนฺติ มหานทิํฯ

[29]

‘‘เอวเมว มยํ สพฺเพ, ยทิ มุญฺจามิมํ ชินํ;

อนาคตมฺหิ อทฺธาเน, เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ’’ฯ

[30]

ตสฺสาปิ วจนํ สุตฺวา, ภิยฺโย จิตฺตํ ปสาทยิํ;

อุตฺตริํ วตมธิฏฺฐาสิํ, ทสปารมิปูริยาฯ

[31]

เอวมหํ สํสริตฺวา, ปริวชฺเชนฺโต อนาจรํ;

ทุกฺกรญฺจ กตํ มยฺหํ, โพธิยาเยว การณาฯ

[32]

นครํ พาราณสี นาม, กิกี นามาสิ ขตฺติโย;

วสเต ตตฺถ นคเร, สมฺพุทฺธสฺส มหากุลํฯ

[33]

พฺราหฺมโณ พฺรหฺมทตฺโตว, อาสิ พุทฺธสฺส โส ปิตา;

ธนวตี นาม ชนิกา, กสฺสปสฺส มเหสิโนฯ

[34]

ทุเว วสฺสสหสฺสานิ, อคารํ อชฺฌ โส วสิ;

หํโส ยโส สิรินนฺโท, ตโย ปาสาทมุตฺตมาฯ

[35]

ติโสฬสสหสฺสานิ, นาริโย สมลงฺกตา;

สุนนฺทา นาม สา นารี, วิชิตเสโน นาม อตฺรโชฯ

[36]

นิมิตฺเต จตุโร ทิสฺวา, ปาสาเทนาภินิกฺขมิ;

สตฺตาหํ ปธานจารํ, อจรี ปุริสุตฺตโมฯ

[37]

พฺรหฺมุนา ยาจิโต สนฺโต, กสฺสโป โลกนายโก;

วตฺติ จกฺกํ มหาวีโร, มิคทาเย นรุตฺตโมฯ

[38]

ติสฺโส จ ภารทฺวาโช จ, อเหสุํ อคฺคสาวกา;

สพฺพมิตฺโต นามุปฏฺฐาโก, กสฺสปสฺส มเหสิโนฯ

[39]

อนุฬา อุรุเวฬา จ, อเหสุํ อคฺคสาวิกา;

โพธิ ตสฺส ภควโต, นิคฺโรโธติ ปวุจฺจติฯ

[40]

สุมงฺคโล ฆฏิกาโร จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐกา;

วิจิตเสนา ภทฺทา [ภทฺรา (ก.)] จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐิกาฯ

[41]

อุจฺจตฺตเนน โส พุทฺโธ, วีสติรตนุคฺคโต;

วิชฺชุลฏฺฐีว อากาเส, จนฺโทว คหปูริโตฯ

[42]

วีสติวสฺสสหสฺสานิ , อายุ ตสฺส มเหสิโน;

ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ

[43]

ธมฺมตฬากํ มาปยิตฺวา, สีลํ ทตฺวา วิเลปนํ;

ธมฺมทุสฺสํ นิวาเสตฺวา, ธมฺมมาลํ วิภชฺชิยฯ

[44]

ธมฺมวิมลมาทาสํ, ฐปยิตฺวา มหาชเน;

เกจิ นิพฺพานํ ปตฺเถนฺตา, ปสฺสนฺตุ เม อลงฺกรํฯ

[45]

สีลกญฺจุกํ ทตฺวาน, ฌานกวจวมฺมิตํ;

ธมฺมจมฺมํ ปารุปิตฺวา, ทตฺวา สนฺนาหมุตฺตมํฯ

[46]

สติผลกํ ทตฺวาน, ติขิณญาณกุนฺติมํ;

ธมฺมขคฺควรํ ทตฺวา, สีลสํสคฺคมทฺทนํฯ

[47]

เตวิชฺชาภูสนํ ทตฺวาน, อาเวฬํ จตุโร ผเล;

ฉฬภิญฺญาภรณํ ทตฺวา, ธมฺมปุปฺผปิฬนฺธนํฯ

[48]

สทฺธมฺมปณฺฑรจฺฉตฺตํ, ทตฺวา ปาปนิวารณํ;

มาปยิตฺวาภยํ ปุปฺผํ, นิพฺพุโต โส สสาวโกฯ

[49]

เอโส หิ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, อปฺปเมยฺโย ทุราสโท;

เอโส หิ ธมฺมรตโน, สฺวากฺขาโต เอหิปสฺสิโกฯ

[50]

เอโส หิ สงฺฆรตโน, สุปฺปฏิปนฺโน อนุตฺตโร;

สพฺพํ ตมนฺตรหิตํ, นนุ ริตฺตา สพฺพสงฺขาราฯ

[51]

มหากสฺสโป ชิโน สตฺถา, เสตพฺยารามมฺหิ นิพฺพุโต;

ตตฺเถวสฺส ชินถูโป, โยชนุพฺเพธมุคฺคโตติฯ

กสฺสปสฺส ภควโต วํโส จตุวีสติโมฯ

27. โคตมพุทฺธวํโส

[1]

อหเมตรหิ สมฺพุทฺโธ [พุทฺโธ (สี.)], โคตโม สกฺยวฑฺฒโน;

ปธานํ ปทหิตฺวาน, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํฯ

[2]