อาปายิกวรรคที่ 2

1. อาปายิกสูตร

ว่าด้วยบุคคล 3 จำพวกที่ต้องไปอบายภูมิ

[553] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล 3 นี้ ไม่ละโทษนี้ เป็นคนอบาย
เป็นคนนรก บุคคล 3 คือใคร คือบุคคลไม่เป็นพรหมจารี แต่ปฏิญาณตน
ว่าเป็นพรหมจารี 1 บุคคลกำจัดท่านผู้เป็นพรหมจารีผู้บริสุทธิ์ ประพฤติ
พรหมจรรย์หมดจดอยู่ ด้วยอพรหมจรรย์ อันไม่มีมูล 1 บุคคลผู้พูดอย่างนี้
โดยปกติ เห็นอย่างนี้โดยปกติว่า โทษในกามทั้งหลายไม่มี จมอยู่ในกาม
ทั้งหลาย 1 นี้แล บุคคล 3 ไม่ละโทษนี้ เป็นคนอบาย เป็นคนนรก.
จบอาปายิกสูตรที่ 1

อาปายิกวรรควรรณนาที่ 2

อรรถกถาอาปายิกสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอาปายิกสูตรที่ 1 แห่งวรรคที่ 2 ดังต่อไปนี้ :-
สัตว์ทั้งหลาย ชื่อว่า อาปายิกา เพราะจะไปสู่อบาย. สัตว์ทั้งหลาย
ชื่อว่า เนรยิกา เพราะจะไปสู่นรก. บทว่า อิทมปฺปหาย นี้ ความว่า
ไม่ละกรรมชั่วทั้ง 3 มีการปฏิญาณตนว่า เป็นพรหมจารี เป็นต้นนี้. บทว่า
พฺรหฺมจารีปฏิญฺโญ ได้แก่ ผู้ประพฤติพรหมจรรย์เทียม. อีกอย่างหนึ่ง
ได้แก่ผู้มีปฏิญาณอย่างนี้ว่า แม้เราก็เป็นพรหมจารี โดยไม่ละอากัปกิริยาของ

พวกเขา. บทว่า อนุทฺธํเสติ ความว่า ด่า คือบริภาษ ได้แก่ติเตียน.
บทว่า นตฺถิ กาเมสุ โทโส ความว่า ผู้ซ่องเสพกิเลสกามและวัตถุกาม
ไม่มีโทษ. บทว่า ปาตพฺยตํ ความว่า ความเป็นผู้จะต้องดื่ม คือความเป็นผู้
จะต้องบริโภค ได้แก่ความเป็นผู้จะต้องดื่มกิน เหมือนการดื่มน้ำของผู้กระ-
หายน้ำ ด้วยจิตปราศจากความรังเกียจ. ในพระสูตรนี้ ตรัสวัฏฏะไว้อย่างเดียว.
จบอรรถกถาอาปายิกสูตรที่ 1

2. ทุลลภสูตร

ว่าด้วยบุคคลหาได้ยาก 3 จำพวก

[554] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความมีปรากฏแห่งบุคคล 3 หาได้ยาก
ในโลก บุคคล 3 คือใคร คือ พระตถาคต อรหันตสัมมาสัมพุทธะ 1 บุคคล
ผู้แสดงธรรมวินัยที่ตถาคตประกาศแล้ว บุคคลผู้กตัญญูกตเวที 1 ความมี
ปรากฏแห่งบุคคล 3 นี้แล หาได้ยากในโลก
จบทุลลภสูตรที่ 2

อรรถกถาทุลลภสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในทุลลภสูตรที่ 2 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า กตญฺญู กตเวที ได้แก่ บุคคลผู้รู้กรรมที่เขาทำแล้ว (แก่ตน)
ว่า ผู้นี้ทำคุณแก่เรา ดังนี้แล้ว ทำการตอบแทนให้ผู้อื่นรู้ คือให้ปรากฏ.
จบอรรถกถาทุลลภสูตรที่ 2