พระอนาคามี

ในบทว่า อุทฺธํโสโต เป็นต้น อธิบายว่า พระอนาคามีประเภท
อุทธังโสโตอกนิฏฐคามี มีกระแสในเบื้องบนและไปถึงอกนิฏฐภพก็มี 1
พระอนาคามีประเภทอุทธังโสโตนอกนิฏฐคามี มีกระแสในเบื้องบนแต่ไป
ไม่ถึงอกนิฏฐภพ ก็มี 1 พระอนาคามีประเภทนอุทธังโสโตอกนิฏฐคามี
ไม่มีกระแสในเบื้องบนแต่ไปถึงอกนิฏฐภพ ก็มี 1 พระอนาคามีประเภท
นอุทธังโสโตนอกนิฏฐคามี ไม่มีกระแสในเบื้องบนและไปไม่ถึงอกนิฏฐภพ
ก็มี 1.
บรรดาพระอนาคามี 4 จำพวกนั้น พระอนาคามีใดได้บรรลุอนาคา-
มิผลในโลกนี้แล้ว บังเกิดในชั้นสุทธาวาสมีชั้นอวิหาเป็นต้น ดำรงอยู่ในชั้นอวิหา
นั้น จนตราบสิ้นอายุแล้ว ก็บังเกิดในชั้นสุทธาวาสชั้นสูงๆขึ้นไปถึงสุทธาวาสชั้น
อกนิฏฐะ พระอนาคามีนี้ชื่อว่า อุทธังโสโตอนิฏฐคามี.
ส่วนพระอนาคามีใดบังเกิดในสุทธาวาสชั้นอวิหาเป็นต้น (แต่) ไม่
ปรินิพพานในสุทธาวาสชั้นนั้น ไปปรินิพพานในพรหมโลกชั้นสูง ๆ ขึ้นไป
โดยยังไม่ถึงสุทธาวาสชั้นอกนิฏฐะ พระอนาคามีนี้ชื่อว่า อุทธังโสโตนอก-
นิฏฐคามี.
พระอนาคามีใดจุติจากโลกนี้แล้วไปบังเกิดในสุทธาวาสชั้นอกนิฏฐะ
เลยทีเดียว พระอนาคามีนี้ชื่อว่า นอุทธังโสโตอกนิฏฐคามี.
ส่วนพระอนาคามีใดบังเกิดในสุทธาวาสชั้นใดชั้นหนึ่งในบรรดาสุทธา-
วาส 4 มีอวิหาเป็นต้น แล้วปรินิพพานในสุทธาวาสชั้นนั้นแล พระอนาคามี
นี้ชื่อว่า นอุทธังโสโตนอลนิฏฐคามี.
ส่วนพระอนาคามีผู้อุบัติในพรหมโลกชั้นใดชั้นหนึ่งแล้ว บรรลุ-
อรหัตผลด้วยจิตที่เป็นสสังขารและเป็นสัปปโยค พระอนาคามีนี้ชื่อว่า สสัง
ขารปรินิพพายี.

พระอนาคามีผู้บรรลุอรหัตผล ด้วยจิตที่เป็นอสังขารเป็นอสัปปโยค
พระอนาคามีนี้ชื่อว่า อสังขารปรินิพพายี.
พระอนาคามีใดบังเกิดในสุทธาวาสชั้นอวิหา ซึ่งมีอายุ 1,000 กัป
ผ่านพ้นไปได้ 100 กัปแรก ก็บรรลุอรหัตผล พระอนาคามีนี้ชื่อว่า อุปหัจจ
ปรินิพพายี.
แม้ในสุทธาวาสชั้นอตัปปาเป็นต้น ก็มีนัยนี้แล.
บทว่า อนฺตราปรินพฺพายี ความว่า พระอนาคามีใด อายุยังไม่
ทันเลยครึ่งไปก็ปรินิพพาน พระอนาคามีนั้นมี 3 ประเภท คือ อันดับแรก
พระอนาคามีท่านหนึ่ง บังเกิดในสุทธาวาสชั้นอวิหาซึ่งมีอายุ 1,000 กัปเเล้ว
ก็บรรลุอรหัตผลในวันที่บังเกิดนั้นเอง หากว่ามิได้บรรลุอรหัตผลในวันที่ตน
บังเกิด แต่ว่าได้บรรลุในที่สุด 100 กัปแรก พระอนาคามีนี้ชื่อว่า อันตรา
ปรินิพพายี ประเภทที่ 1.
พระอนาคามีอีกท่านหนึ่ง ไม่สามารถบรรลุอรหัตผลได้อย่างนั้น
(แต่ว่า) ได้บรรลุในที่สุด 200 กัป พระอนาคามีนี้ชื่อว่า อันตราปรินิพพายี
ประเภทที่ 2.
พระอนาคามีอีกท่านหนึ่ง แม้ในที่สุด 200 กัป อย่างนั้นก็ไม่สามารถ
(บรรลุอรหัตผล) ได้ (แต่ว่า) ได้บรรลุในที่สุด 400 กัป พระอนาคามีนี้
ชื่อว่า อันตราปรินิพพายี ประเภทที่ 3. บทที่เหลือมีนัยดังกล่าวแล้วแล.

พระโสดาบัน 24 เป็นต้น

อนึ่ง นักศึกษาพึงดำรงอยู่ในฐานะนี้ แล้วกล่าวถึงพระโสดาบัน 24
จำพวก พระสกทาคามี 12 จำพวก พระอนาคามี 48 จำพวก และพระ-
อรหันต์ 12 จำพวก. อธิบายว่า ในศาสนานี้ มีธุระ 2 คือ สัทธาธุระ 1
ปัญญาธุระ 1 มีปฏิปทา 4 มีทุกขาปฏิปทาทันธาภิญญา เป็นต้น.