สัจจสังยุต

สมาธิวรรคที่ 1

1. สมาธิสูตร

ผู้มีใจตั้งมั่นย่อมรู้ตามความเป็นจริง

[1654] สาวัตถีนิทาน ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงเจริญ
สมาธิ ภิกษุผู้มีใจตั้งมั่นแล้ว ย่อมรู้ตามความเป็นจริง ย่อมรู้อะไรตามความ
เป็นจริง ย่อมรู้ตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย นี้ทุกขนิโรธ
นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา เธอทั้งหลายจงเจริญสมาธิ ภิกษุผู้มีใจตั้งมั่นแล้ว
ย่อมรู้ตามความเป็นจริง ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เพราะฉะนั้นแหละ เธอทั้งหลาย
พึงกระทำความเพียรเพื่อรู้ตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย นี้ทุกข
นิโรธ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา.
จบสมาธิสูตรที่ 1

สัจจสังยุตตาวรรณนา

สมาธิสูตร

พึงทราบอธิบายในสมาธิสูตรที่ 1 แห่งอรรถกถาสัจจสังยุต.
คำว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย... สมาธิ ความว่า ได้ยินว่า ภิกษุ
เหล่านั้น ย่อมเสื่อม จากเอกัคคตาจิต (สมาธิ) ลำดับนั้น พระศาสดาทรง

ปรารภเทศนานี้ แก่ภิกษุเหล่านั้นว่า ภิกษุเหล่านั้น ได้ความที่จิตมีอารมณ์
เลิศเป็นหนึ่งอย่างนี้ เจริญกรรมฐานแล้ว ก็จักบรรลุคุณวิเศษได้. พึงทราบ
การตัดเหตุ ด้วยอำนาจเหตุตามที่เป็นจริง เป็นต้น ในบทนี้ว่า ดูก่อนภิกษุ
ทั้งหลายเพราะฉะนั้นแหละ เธอทั้งหลาย พึงทำความเพียรว่า นี้ทุกข์.
ก็มีคำอธิบายที่พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสไว้แล้วนี้ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลายภิกษุ
มีจิตตั้งมั่น ย่อมรู้ทั่วสัจจะ 4 ตามความเป็นจริง เพราะเหตุใด เพราะเหตุนั้น
เธอทั้งหลายมีจิตตั้งมั่น พึงทำความเพียรว่า นี้ทุกข์ ดังนี้ เพื่อต้องการรู้
สัจจะ 4 ตามความเป็นจริง. สัจจะ 4 ย่อมเป็นธรรมชาติปรากฏแจ่มแจ้งแก่
พระตถาคตเจ้านั่นเทียว พระตถาคตเจ้าทรงจำแนกไว้ดีแล้ว ในสัจจะ 4
เหล่านั้น การกล่าวสรรเสริญไม่มีประมาณ บทและพยัญชนะไม่มีประมาณ
และวัฏฏะย่อมเจริญ เพราะสัจจะ 4 เหล่านั้น อันเธอทั้งหลายมิได้แทงตลอด
จำเดิมแต่กาลแทงตลอดสัจจะ 4 เหล่านั้น วัฏฏะก็ไม่เจริญ เหตุใด เพราะ
เหตุนั้น เธอทั้งหลายพึงทำความเพียรว่า นี้ทุกข์ ดังนี้ ด้วยความหวังว่า
วัฏฏะจักไม่เจริญอย่างนี้.
จบอรรถกถาสมาธิสูตรที่ 1

2. ปฏิสัลลานสูตร

ผู้หลีกเร้นอยู่ย่อมรู้ตามความเป็นจริง

[1655] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงถึงความประกอบใน
การหลีกออกเร้นอยู่ ภิกษุผู้หลีกออกเร้นอยู่ ย่อมรู้ตามความเป็นจริง ย่อมรู้
อะไรตามความเป็นจริง ย่อมรู้ตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย
นี้ทุกขนิโรธ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา เธอทั้งหลายจงถึงความประกอบใน
การหลีกออกเร้นอยู่ ภิกษุผู้หลีกออกเร้นอยู่ ย่อมรู้ตามความเป็นจริง ดูก่อน
ภิกษุทั้งหลาย เพราะฉะนั้นแหละ เธอทั้งหลายพึงกระทำความเพียรเพื่อรู้ตาม
ความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ ฯลฯ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา.
จบปฏิสัลลานสูตรที่ 2

อรรถกถาปฏิสัลลานสูตร

ท่านกล่าวไว้แล้ว เพื่อประโยชน์แก่การได้
เฉพาะความสงัดกาย แห่งภิกษุผู้มีความไม่ปกติทางกายวิเวก.
จบอรรถกถาปฏิสัลลานสูตรที่ 2