ราคะเป็นต้น ย่อมสิ้นไป เพราะอาศัยธรรมชาติใด เพราะเหตุนั้น
ธรรมชาตินั้น ชื่อว่านิพพาน. ส่วนนิพพานนี้นั้น ไม่เพียงเป็นความสิ้น
กิเลสเท่านั้น เพราะท่านรวบรวมไว้ว่าสงเคราะห์ว่าเป็นอรูปธรรม. ธรรม
ทั้งหลายที่ชื่อว่ารูป ในทุกะมาติกามีอาทิว่า รูปิโน ธมฺมา อรูปโน ธมฺมา
ธรรมทั้งหลายที่ชื่อว่ารูป ธรรมทั้งหลายที่ไม่ชื่อว่ารูปทั้งนี้
จบ อรรถกถานิพพานปัญหาสูตรที่ 1

2. อรหัตตปัญหาสูตร

ว่าด้วยปัญหาเรื่องพระอรหัตผล

[498] ดูก่อนท่านสารีบุตร ที่เรียกว่า อรหัต ๆ ดังนี้ อรหัต
เป็นไฉน.
สา. ดูก่อนผู้มีอายุ ธรรมเป็นที่สิ้นราคะ ธรรมเป็นที่สิ้นโทสะ
ธรรมเป็นที่สิ้นโมหะ นี้เรียกว่าอรหัต.
ช. ดูก่อนท่านผู้มีอายุ ก็มรรคามีอยู่หรือ ปฏิปทามีอยู่หรือ เพื่อ
กระทำอรหัตนั้นให้แจ้ง.
สา. มีอยู่ ผู้มีอายุ.
ช. ดูก่อนท่านผู้มีอายุ ก็มรรคาเป็นไฉน ปฏิปทาเป็นไฉน เพื่อ
กระทำอรหัตนั้นให้แจ้ง.
สา. ดูก่อนผู้มีอายุ อริยมรรคประกอบด้วยองค์ 8 คือ ความเห็น
ชอบ ฯลฯ ตั้งใจชอบ นี้แลเป็นบรรดา เป็นปฏิปทา เพื่อกระทำอรหัต
นั้นให้แจ้ง.

ช. ดูก่อนท่านผู้มีอายุ มรรคาดีนัก ปฏิปทาดีนัก เพื่อกระทำ
อรหัตนั้นให้แจ้ง และเพียงพอเพื่อความไม่ประมาท นะท่านสารีบุตร
จบ อรหัตตปัญหาสูตรที่ 2

อรรถกถาอรหัตตปัญหาสูตรที่ 2

ในการพยากรณ์ปัญหาในอรหัต เพราะอรหัตย่อมเกิดขึ้นในที่สุด
แห่งความสิ้นราคะโทสะและโมหะ ฉะนั้น พระสารีบุตร จึงกล่าวว่า ความ
สิ้นราคะ โทสะ โมหะดังนี้.
จบ อรรถกถาอรหัตตปัญหาสูตรที่ 2

3. ธรรมวาทีปัญหาสูตร

ว่าด้วยปัญหาผู้เป็นธรรมวาที

[499] ดูก่อนท่านสารีบุตร ใครหนอเป็นธรรมวาทีในโลก ใคร
เป็นผู้ปฏิบัติดีในโลก ใครเป็นผู้ไปดีแล้วในโลก.
สา. ดูก่อนผู้มีอายุ ท่านผู้ใดแสดงธรรมเพื่อละราคะ โทสะ โมหะ
ท่านผู้นั้นเป็นธรรมวาทีในโลก อนึ่ง ท่านผู้ใดปฏิบัติเพื่อละราคะ โทสะ
โมหะ ท่านผู้นั้นเป็นผู้ปฏิบัติดีในโลก ราคะ โทสะ โมหะ อันท่านผู้ใด
ละแล้ว ถอนรากเสียแล้วทำให้เป็นดังตาลยอดด้วน กระทำไม่ได้มีใน
ภายหลัง ไม่ให้เกิดขึ้นต่อไปเป็นธรรมดา ท่านผู้นั้นเป็นผู้ไปดีแล้วในโลก.
ช. ดูก่อนท่านผู้มีอายุ บรรดามีอยู่หรือ ปฏิปทามีอยู่หรือ เพื่อ
ละราคะ โทสะ โมหะนั้น.