16. ทุกรปัญหาสูตร

ว่าด้วยปัญหาเรื่องสิ่งที่ทำได้ยาก

[514] ดูก่อนท่านสารีบุตร อะไรหนอเป็นการยากที่จะกระทำ
ได้ในธรรมวินัยนี้.
สา. บรรพชา ผู้มีอายุ.
ป. ดูก่อนภิกษุผู้มีอายุ ก็สิ่งอะไรอันบุคคลผู้บวชแล้วกระทำได้
โดยยาก.
สา. ความยินดียิ่ง ผู้มีอายุ.
ป. ดูก่อนท่านผู้มีอายุ ก็สิ่งอะไรอันภิกษุผู้ยินดียิ่งแล้วกระทำได้
โดยยาก.
สา. การปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรม ผู้มีอายุ.
ป. ดูก่อนท่านผู้มีอายุ ก็ภิกษุผู้ปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรมแล้ว
จะพึงเป็นพระอรหันต์ได้นานเพียงไร.
สา. ไม่นานนัก ผู้มีอายุ.
จบ ทุกกรปัญหาสูตรที่ 16

อรรถกถาสัมัณฑกสังยุต

แม้ในสามัณฑกสังยุต พึงทราบเนื้อความโดยนัยนี้แล².
จบ อรรถกถาสามัณฑกสัยุต
รวมพระสูตรในสังยุตนี้ เช่นเดียวกับในสังยุตก่อน (คือชัมพุขาทกสังยุต)
จบ สามัณฑกสังยุต
1. สูตรที่ 2-15 เหมือนในชัมพุขาทกสังยุต
2. โดยนัยเดียวกับ อรรถกถาแห่งสูตรทั้งหลายในชัมพุขาทกสังยุต

6. โมคคัลลานสังยุต

1. สวิตักกปัญหาสูตร

ว่าด้วยปัญหาเรื่องรูปฌานที่ 1

[515] สมัยหนึ่ง ท่านพระมหาโมคคัลลานะอยู่ ณ พระวิหาร
เชตวันอารามของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี ณ ที่นั้นแล ท่าน
พระมหาโมคคัลลานะเรียกภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเหล่านั้นรับคำท่านพระมหา-
โมคคัลลานะแล้ว ท่านพระมหาโมคัลลานะ ได้กล่าวกะภิกษุเหล่านั้นว่า
ดูก่อนผู้มีอายุทั้งหลาย ขอโอกาส เมื่อเราหลีกเร้นอยู่ในที่ลับ ความปริวิตก
แห่งใจได้เกิดขึ้นอย่างนี้ว่า ที่เรียกว่า ปฐมฌาน ๆ ดังนี้ ปฐมฌาน เป็น
ไฉนหนอ. เราได้มีความคิดอย่างนี้ว่า ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ สงัดจาก
กาม สงัดจากอกุศลธรรม เข้าปฐมฌานอันมีวิตกวิจาร มีปีติและสุขเกิด
แต่วิเวกอยู่ นี้เรียกว่า ปฐมฌาน เราก็สงัดจากกาม สงัดจากอกุศลธรรม
เข้าปฐมฌานอันมีวิตกวิจาร มีปีติและสุขเกิดแต่วิเวกอยู่ เมื่อเราอยู่ด้วย
วิหารธรรมนี้ สัญญามนสิการอันประกอบด้วยกามย่อมฟุ้งซ่าน ครั้งนั้น
พระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จเข้าไปหาเราด้วยพระฤทธิ์ แล้วได้ตรัสว่า โมค-
คัลลานะ ๆ เธออย่าประมาทปฐมฌาน จงดำรงจิตไว้ในปฐมฌาน จง
กระทำจิตให้เป็นธรรมเอกผุดขึ้นในปฐมฌาน จงดำรงจิตไว้ให้มั่นในปฐม-
ฌาน สมัยต่อมา เราสงัดจากกาม สงัดจากอกุศลธรรม เข้าปฐมฌาน
อันมีวิตกวิจาร มีปีติและสุขเกิดแต่วิเวกอยู่ ดูก่อนผู้มีอายุทั้งหลาย ก็บุคคล
เมื่อจะพูดให้ถูก พึงพูดคำใดว่า สาวกอันพระศาสดาทรงอนุเคราะห์แล้ว
ถึงความเป็นผู้รู้ยิ่งใหญ่ บุคคลเมื่อจะพูดให้ถูกพึงพูดคำนั้นกะเราว่า สาวก
อันพระศาสดาทรงอนุเคราะห์แล้ว ถึงความเป็นผู้รู้ยิ่งใหญ่.
จบ สวิตักกปัญหาสูตรที่ 1